الکساندر پوشکین (۱۸۳۷-۱۷۹۹) شاعر، داستان‌پرداز و نمایشنامه‌نویس روس، از بنیان‌گذاران ادبیات نوینِ روسیه به شمار می‌رود. از منظر او، ادبیات وسیله‌یی است برای انعکاس واقعیت‌های زنده‌گی که باید با مضامین اجتماعی و فکری جامعه درآمیزد. پوشکین در «تراژدی‌های کوتاه»، با بیان هیجانات و احساسات و مطرح کردن فرمانروایی «من» و نشان دادن همه‌جانبۀ شخصیت قهرمانان، گویی اثری رمانتیک خلق می‌کند. و با پرداختن به مسایلی چون درون‌بینی مبالغه‌آمیز، مذهب‌گرایی و اندیشیدن به مرگ، هستی و کاینات و انتخاب قهرمانان از ملل مختلف، گویی در حال اعمال ایده‌های مکتب رمانتیسم در صحنۀ تیاتر می‌باشد، و همین عوامل سبب شد که به عنوان شاعر جهانی شناخته شود.
شرق در آثار نویسنده‌گان بزرگ روسیه، جایگاه مهمی دارد. طبیعت اعجاب‌انگیزِ شرق موجب پیدایش آثار هنرمندانۀ نویسنده‌گان و شاعرانی چون پوشکین، لرمانتف، تولستوی… شده است. در بسیاری از آثار پوشکین مسایل و موضوعات خارجی، به‌خصوص شرقی محسوس است و شاعر علاقۀ زیادی به توصیف و انعکاس فرهنگ و سلیقۀ شرقی از خود نشان می‌دهد. از آثار برجستۀ وی در این زمینه می‌توان به منظومه‌های «زندانی قفقاز» و «قواره و باغچه‌سرا» اشاره کرد.
پوشکین فردی مبارز و آزادی‌خواه بود و به زنده‌گی بزرگان و محققان جهان و همچنین به کتاب‌های مقدس الهی نه‌تنها بی‌توجه نبود، بلکه علاقۀ خاصی هم داشت. پوشکین اشعاری بر اساس مفاهیم و مضامین قرآنی سرود. و روح او به قرآن و کلام خدا کشش داشت؛ کلامی که او را از جهالت و وابسته‌گی‌های مادی رها می‌ساخت.
از نظر خانم کاشتالوا محقق روس: «منبع پیدایش مجموعه‌اشعار پوشکین زیر عنوان «تأسی از قرآن» از ترجمۀ قرآن مجید به زبان روسی بوده است که توسط وریوکین M.BepeBknh یکی از نویسنده‌گان آشنا به اسلام و فرهنگ شرقی در سال ۱۷۹۰ ترجمه شد.» چرنیایف معتقد است که قرآن، پوشکین را به سوی مذهب و موضوعات دینی سوق داد: «قرآن، اولین جرقۀ احیای مذهب را در پوشکین به وجود آورد و به همین دلیل، اهمیت فوق العاده‌یی در زنده‌گی درونی او داشت.»
سبک تقلید و تأسی در آثار پوشکین چشم‌گیر است. او از موضوع و سبک آثار نویسنده‌گان مختلف همانند شکسپیر، کارامزین و… پیروی می‌کرد و با استفاده از خلاقیت شاعرانۀ خود تغییراتی در این شیوه ایجاد نمود. توجه پوشکین به فرهنگ و کتاب مقدس شرقی‌ها (قرآن مجید) و پیامبر اسلام(ص) فوق‌العاده بود. او همانند مسلمانان در روزهای سخت و دشوار زنده‌گی خود، به قرآن پناه می‌برد. و همین سبب پیدایش اشعاری کامل و غنی از او شد به نام «تأسی از قرآن»، که محتوای این مجموعه برگرفته از سوره‌های مختلف قرآن کریم است.
لازم به یادآوری است که توجه پوشکین به موضوعات دینی و شرق، فقط به این مجموعه اشعار خلاصه نمی‌شود؛ بلکه او اشعار دیگری نیز مانند «پیامبر» و «حافظ» دارد که زیر تأثیر فرهنگ دینی و اسلامی سروده است.
مجموعه اشعار «تأسی از قرآن»، از ۹ قطعۀ مستقل تشکیل شده است. که وجه مشترک آن‌ها در این است که با الهام از مضامین و مفاهیم قرآنی سروده شده اند.
در زیر، قطعۀ اول «تأسی از قرآن» به همراه توضیحاتی از سوره‌ها و آیاتی که منبع پیدایش و الهام این قطعه بوده اند ذکر می‌گردد.
قسم به هر آن‌چه که زوج است و فرد
به شمشیر در روز سخت نبرد
قسم بر ستارۀ شفق، صبحگاه
قسم بر مناجات در نور ماه
که هرگز تو را یکه نگذاشتیم
تو را منجی خلق بگماشتیم
ز بدچشم مستوری‌ات داده‌ایم
ز آرامشت جامه پوشانده‌ایم
در آن شب که لب‌های تو تشنه شد
بیابان‌ترین خاک‌ها چشمه شد
بیانی عطا کردمت بس بلیغ
که نابخردان را ببرد چو تیغ
بپاخیز و مردانه پیکار کن
بیا راه حق را تو هموار کن
محبت نما بر یتیمان من
فراخوان جهان را به قرآن من
که چون بید می‌لرزد ایمان‌شان
به راه حقیقت، فراخوان‌شان
دو بیت اول برگرفته از سوره‌های ضحی، طارق، عصر و فجر هستند و نیز از سوگندهای گوناگون سوره‌های قرآن برگرفته شده است. بنابرین شاعر قبل از سرودن این قطعه با قرآن کاملاً آشنا بوده و بر اساس درک و فهم خود و با استفاده از خلاقیت شاعرانه، این قطعۀ زیبا را سروده است. دو بیت دوم از آیه ۴۰ سورۀ توبه است و مربوط به دوران تبعید شاعر بوده که دچار یأس و ناامیدی است. دو بیتی سوم، از زبان شیوا و توانای پیامبر اسلام، حضرت محمد(ص) صحبت می‌کند که در سوره های قرآن کریم در این خصوص اشارت زیادی آورده شده است. در دو بیتی چهارم، خصوصیاتی مثل جوان‌مردی، محبت و مهربانی و یتیم‌نوازی به میان آمده و در دو بیت آخر تبلیغ قرآن است که به کرات در سوره‌های قرآن کریم به این موارد اشارت دارد.
یا ایهاالرسول بلغ ما انزل الیک من ربک…/ ای پیامبر آن‌چه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، کاملاً به مردم برسان. (سوره مائده: آیه ۶۷)
…و بالوالدین احسانا و ذی‌القربی والیتیمی و المسکین و قولوا للناس حسنا…/ به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بی‌نوایان نیکی کنید و به مردم بگویید. (سوره بقره: آیه ۸۳)

پی‌نوشت:
۱٫ پورمصطفی، پریسا. بررسی تراژدی‌های کوتاه پوشکین و جایگاه آثار نویسنده در ادبیات فارسی
۲٫ کریمی مطهر، جان اله. بررسی نقش ترجمه و ادبیات ترجمه‌یی در توسعۀ ادبیات روسیه (تحلیل موردی تأثیر ترجمۀ قرآن کریم در مضامین اشعار پوشکین)، نشریۀ پژوهش زبان‌های خارجی، شماره ۱۶، بهار ۱۳۸۳٫