فرهاد فرامرز ـ گزارشگر

بحران آب یکی از معضلات بزرگ جهانی است که امروز کشورهای فروانی را دامن گیر مشکل کرده است.

خانم اودری آزوله دبیرکل یونسکو به مناسبت روز جهانی آب ۲۲ مارس ۲۰۲۰ در پیامی، گفته بود:

امروزه چهار میلیارد نفر در سراسر جهان، مجبور به مقابله با کم آبی هستند، بررسی‌ها پیش‌بینی می‌کنند که شتاب گرفتن گرمایش زمین این مشکل را تشدید می‌نماید، بطوریکه تا سال ۲۰۵۰، ۵۲٪ از جمعیت کره زمین در مناطق دارای تنش آبی زندگی میکنند، دچار مشکل خواهند شد.

با توجه به این واقعیت، کشور ما و به ویژه شهر کابل نیز با بحران آب آشامیدنی رو به رو است. بحرانی که ساکنان  اطراف کابل و آن‌هایی که در دامنه کوه‌ زندگی می‌کنند را، بیشتر به مشکل مواجه می‌سازد.

نظام خپلواک سخنگوی اداره ملی تنظیم آب دلایل کم آبی کابل را در خشک‌سالی‌‌‌های متواتر ناشی از تغیرات اقلیم، رشد و تجمع نفوس، عدم استفاده معقول از منابع، اعمار شهرک‌های غیر معیاری، عدم توازن بین تغذیه و مصرف، محدود شدن ساحات تغذیه منابع آب‌های زیرزمینی و عدم آگاهی عامه از اهمیت و طرز استفاده آب میداند.

این منبع میگوید در حال حاضر ذخایر آب‌های زیرزمینی شهر کابل، ظرفیت ۵۰ میلیون متر مکعب آب را بطور سالانه دارد و به هیچ وجه برای شهرکابل با این جمعیت و میزان استفاده‌ای که صورت می‌گیرد، جوابگوی نیازمندی مردم نمیباشد.

خپلواک معیاری نبودن فعالیت شرکت‌های آب رسانی را نیز از مشکلاتی میداند که سبب ضایع شدن آب‌های زیر زمینی کابل شده است. او باورمند است که در آینده برنامه هایی برای معیاری سازی این شرکت ها، اجرایی خواهد شد.

آقای خپلواک از برنامه‌هایی خبر میدهد که ممکن با اجرایی شدن آن‌ها، تا حدی سطح این معضل، پایین بیاید:

انتقال آب از حوزه‌های دریائی مجاور به شهر کابل، استفاده از آب‌های سطحی برای سرسبزی‌های داخل شهر، جمع اوری آب باران از سقف تاسیسات دولتی، شهرک‌ها، پارک‌های صنعتی و منازل مسکونی و تغذیه مستقیم آن به طبقات زیرزمین، کنترول میزان مصرف آب توسط آبرسانی خصوصی، استفاده کننده‌گان عمده آب‌های زیرزمینی، مجتمع‌های اداری و شهرک‌های رهایشی و خصوصی‌سازی سیستم‌های آبرسانی، تغذیه مصنوعی منابع آب‌های زیرزمینی شهر کابل، انتقال آب از دریای پنجشیر و اعمار بند ذخیره‌ای للندر بالای دریای کابل را از برنامه‌هایی می گوید که روی آن‌ها تمرکز دارند.

واکنش امرالله صالح معاون اول ریاست جمهوری در نشست ۶ و ۳۰ تاریخ ۲۷ جدی سال روان نیز به این مشکل مهر تایید میگذارد که گفته است: در بعضی از ساحات کابل سطح آب از ده متر به دوصد متر و یا عمیق تر از آن پایین رفته است. استفاده بی رویه از آب و اجازه دادن به شرکت های ابرسانی خصوصی که هرچه دل شان میخواهد انجام بدهند کابل را به لبه بحران آب کشانیده است.

صالح در ادامه می‌نویسد: چندی قبل از عقب کوتل خیرخانه خانواده‌ها به نقاط دیگر میکوچیدند و من فکر میکردم که تردد اوباش و بی بند و بارها، باعث این کوچ‌ها شده است. بعد گزارش رسید که سطح آب به بیشتر از دو صدمتر پایین رفته است و مردم توان حفر چاه را ندارند و دلیلش این است که ده‌ها شرکت آب‌رسانی با خریداری یک توته زمین اجازه یافته اند که روزانه صدها هزار لیتر آب را از به شهر انتقال میدهند و محله دارد به شوره زار تبدیل می‌شود.

او در این نشست به رسیدگی به این معضل تاکید می ورزد«اکنون یکی از کارهای ما رسیدگی به این معضل است. بدون ایجاد روش جدید و بکار گیری قوت دولت بصورت کل ولایت و شاروالی توانایی ممانعت ازین خودسری‌ها را ندارد چون در عقب هر تجارت جرمی یک حلقه زورمند قرار دارد».

این در حالیست که در حال حاضر آب بیشتر مناطق شهر کابل از طریق توزیع آب توسط شرکت‌های آب‌رسان و حفر چاه‌ها تامین می‌شود. منابع از اداره ملی تنظیم آب می‌گویند که سطح آب در کابل به شکل بی سابقه ای بی‌سابقه‌ای پایین رفته است. بیشتر مناطق شهر کابل از طریق حفر چاه‌ها و یا توزیع آب توسط شرکت‌های خصوصی تامین می‌شود.

این شرکت‌ها برای بدست آوردن آب و رنگ و رونق دهی تجارت شان، چاه های عمیق تری را حفر می‌کنند که این خود برای آب کابل مشکل آفرین است.

با این حال، پرسشی که مطرح می‌شود این است که چرا حکومت‌ افغانستان درطول دودهه به این مهم توجه نکرد است؟ با وجود این که اداراتی مختص در این زمینه کار می‌کنند، بودجه و تشکیل دارند، اما هیچ‌گاهی برنامه‌ای برای مهار بحران آب کابل نداشته اند. هرچند سحنگوی وزارت انرژی و آب یک سال قبل در گفتگویی به یکی از روزنامه ها، گفته بود که یکی از راه های که می حواهیم معضل آب کابل را حل کنیم، انتقال آب از ولایات دیگر به کابل است که برای این اجرای این برنامه، در بودجه‌ی ۱۳۹۹ مبلغ ۳۹۰ میلیون افغانی برای انتقال آب از دریای پنجشیر و مبلغ ۷۸ میلیون افغانی برای پروژه‌ی تغذیه‌ی آب‌های زیرزمینی کابل اختصاص داده شده است.»

اما تا حالا از اجرایی شدن این پروژه خبری نیست. اگر مسوولان در اداره تنظیم آب کابل، شاروالی کابل، ریاست سر سبزی و دیگر نهادهایی که در زمینه فعالیت دارند، به این مشکل رسیدگی نکنند، شرکت‌های تولید آب و شرکت‌های آب‌رسانی و مصرف بی‌رویه آب از سوی ادارات سبز کننده کابل را درست مدیریت نکنند، در سال‌های آینده این مشکل جدی تر خواهد شد.