فصل سوم
رسانه

در زمان حکمروایی محمد نادر شاه از ۲۴ میزان ۱۳۰۸ الی ۱۷ عقرب ۱۳۱۲ خورشیدی روزنامه اصلاح از چاپ برآمد که تا حال یکی از رسانه‌های معتبر دولتی افغانستان به‌شمار می‌رود.
بعد از اینکه قانون اساسی جدید افغانستان در سال ۱۳۴۳ خورشیدی در زمان حکمروایی محمد ظاهر شاه به تصویب رسید، نشرات چاپی آزاد در فضای رسانه‌های افغانستان پا به عرضه وجود نهادند و جراید متعدد غیر دولتی به نشر رسیدند و تا کودتای سال ۱۳۵۲ این روند ادامه داشت.
اگرچه در زمان محمد داود خان رسانه‌های مستقل از چاپ باز ماندند، اما در این زمان تلویزیون افغانستان فعالیت‌های آزمایشی‌اش را در سال ۱۳۵۷ شروع نمود و در ابتدا هر روز یک ساعت برنامه داشت. در سال‌های بعد چند فرستنده‌ی دیگر در ولایات نیز تاسیس شد.
در اوایل حاکمیت حزب دیموکراتیک خلق افغانستان ۷ ثور ۱۳۵۷ خورشیدی، تمام رسانه‌ها از چوکات دولت نشرات داشتند، ولی در اواخر حکومت داکتر نجیب الله به چند نشریه چاپی غیر دولتی و حزبی اجازه فعالیت صادر گردید که بیش‌تر در کابل به چاپ می‌رسیدند.
اما در این دوره که میلیون‌ها هم‌وطن به کشورهای همسایه و خارج از منطقه مهاجرت کردند،‌ ده‌ها رسانه چاپی مانند روزنامه و مجلات را منتشر می‌ساختند و رادیوها را فعال ساختند.
قابل یاد آوری است که در سال‌های جهاد علیه حکومت حزب دیموکراتیک خلق افغانستان، یک نوع نشرات چاپی را می‌توان مشاهده کرد که در جبهات مختلف مجاهدین توسط وسایط ابتدایی به نشر می‌رسیدند. تعدادی از این نوع نشریه‌ها حتی مخفیانه در داخل شهر کابل و سایر شهرهای بزرگ در بین مردم توزیع می‌گردیدند.
در دوره حکومت برهان‌الدین ربانی نشرات دولتی و غیر دولتی در اختیار مردم قرار می‌گرفت و حتی جریده‌های مخالف سیاست‌های حکومت در کابل دست به‌دست میگشت و باید اضافه نمود که در این دور امتیاز اولین رادیوی موج اف‌ام به‌دست آمد، اما قبل از آنکه دستگاه رادیو به کابل برسد، ‌حکومت سقوط و آن رادیو در دوران مقاومت یعنی سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰ خورشیدی نشراتش را از جبل السراج و پنجشیر آغاز نمود.
خاطر نشان باید کرد که نشرات تلویزیون کیبلی نیز در دهه ۸۰ خورشیدی از طرف افغان‌های مقیم خارج به راه افتاد و با استفاده از بشقاب‌های مخصوص در افغانستان مشاهده می‌شد.
بعد از روی کار آمدن اداره‌ی موقت و دولت انتقالی در دهه ۱۳۸۰ خورشیدی رسانه‌های افغانستان رشد فزاینده‌ای یافتند و در سراسر افغانستان صدها رسانه ظهور نمود. در این دوره خدمات انترنت سراسری گردید و نشرات آنلاین وارد دنیای رسانه افغانستان شد.
در دوره‌ی حامد کرزی،‌ بعد از تصویب قانون اساسی در سال ۱۳۸۳ خورشیدی، قانون مطبوعات نوشته و توشیح گردید و به اساس آن تلویزیون‌های شخصی و وابسته به احزاب وگروه‌ها در کنار تلویزیون دولتی به‌کار آغاز کردند. به اساس اسناد وزارت اطلاعات و فرهنگ تلویزیون هندوکش اولین تلویزیون خصوصی در افغانستان بود، اما این تلویزیون به نشرات آِغاز نه‌کرد، بلکه رادیوها و تلویزیون‌های سلام وطندار، طلوع،‌آریانا، افغان تی‌وی از جمله پیش‌گامان رسانه‌های آزاد صوتی و تصویری در این دورهاند.
بنابر آمار منابع بین‌المللی در دوره‌ی جمهوریت اضافه از ۵۴۰ رسانه در سراسر افغانستان فعالانه یا به‌صورت وقفه‌ایی نشرات داشتند و حدود یازده هزار ژورنالیست زن و مرد در این عرصه فعالیت می‌نمودند. با روی کار آمدن مجدد امارت اسلامی در سال ۲۵ اسد۱۴۰۰ خورشیدی ضربه بزرگی بر پیکر رسانه‌های افغانستان وارد گردید و هزاران ژورنالیست از کشور فرار نمودند و صدها رسانه بر اثر بحران مالی و نبود اشخاص مسلکی بسته شدند. هم‌چنان در این دوره نشرات رادیوهای جهانی مانند بی‌بی‌سی،‌ صدای امریکا و آزادی که روی موج اف‌ام نشرات داشتند نیز متوقف گردیدند و این رسانه‌ها نشراتشان را از اف‌ام به موجهای کوتاه و میانه تبدیل کردند. همچنان امتیازی را که برای نشر اخبار تلویزیونی از طریق رسانه‌های دولتی و غیر دولتی به‌دست آورده بودند، متوقف شد.
در این اواخر نوع دیگر از رسانه‌های تصویری عرض وجود نموده است، که از طریق یوتیوب، اینستاگرام و تیک‌تاک منتشر می‌شود و ژورنالیستان گزارش‌ها و مطالب خود را از طریق آن به مخاطبان عرضه میکنند.

ادامه دارد…