فصل سوم

روش‌های سنجش

اگرچه شیوه‌های متعدد در نظر سنجی‌ها کاربرد دارد و تقسیم بندی‌های متفاوت صورت گرفته، اما به‌طور کل دو نوع نظر سنجی کاربرد بیش‌تر دارد، که یکی نظر سنجی به‌روش مشاهده و دیگری مصاحبه می‌باشد. اما عده‌ای به این باوراند که تمام نظر سنجی‌های امروز به دو شوه حضوری و غیر حضوری صورت می‌گیرد. یعنی گزارش‌گر یا گروه از افراد موظف می‌شوند تا مردم را از نزدیک دیده و نظرات آن‌ها را درج کنند و یا هم از طریق مختلف، نظیر تماس‌های تلیفونی، ارسال نامه‌ها، پرسش‌نامه‌های آنلاین و انترنتی به داده‌ها دست می‌یابند.

مشاهده

ساده‌ترین شیوی کسب اطلاعات و نظرسنجی مشاهده به‌شمار می‌رود و به روش‌های گوناگون مانند حضور در گروه تحقیق، مشارکت در گروه و مشارکت نیمه رسمی می‌باشد، صورت می‌گیرد.

مشاهده و کسب اطلاعات از طریق حضور در گروه‌های مورد تحقیق به این معنا است که محقق در بین گروه‌ها حضور پیدا کرده و به‌طور رسمی اعلام می‌کند که می‌خواهم رفتارهای شما را مورد بررسی قرار دهم. این روش نواقص و کاستی‌های خود را دارد، طوری‌که در این روش وقتی شخص یا گروه متوجه شوند که اظهارات و رفتارشان قابل بررسی است؛ رفتار واقعی از خود را نشان نمی‌دهند. بنابر این جمع‌آوری اطلاعات تا حدود زیادی واقعی نمی‌باشد. هرگاه پژوهش‌گر خود را با گروه تطبیق دهد یا خلط کند، اطلاعات جمع‌آوری شده جهت‌دار خواهد بود.

مشاهده و جمع آوری اطلاعات از طریق مشارکت در گروه‌های موضوع تحقیق به این معنی است که فرد علاوه بر این‌که رفتار گروه را مشاهده می‌کند، خود نیز عضو آن گروه است. این شیوه مشکلات و موانع نیز دارد زیرا نخست سنجش‌گر یا محقق خودش تحت تاثیر شغلش بوده نمی‌تواند، درست عمل کند و دیگر این‌که ملاحظات گروهی باعث می‌شود تا همه رفتارها را ثبت نتواند.

شرکت نیمه رسمی طوری است که محقق در گروه به‌صورت نیمه رسمی هم‌کاری می‌کند و هم رفتار گروه را مشاهده می‌کند. که این روش از دو روش قبلی به‌تر است و معایب آن دو روش را ندارد اما در هر صورت نمی‌تواند علمی و قابل تعمیم باشد.

اما به هر ترتیبی که مشاهده انجام گردد، باید یافته‌ها بررسی و ارزیابی شوند. یعنی باید ثبت و ضبط منظم اطلاعات به‌صورت وقایع نگاری صورت گیرد. مشاهدات نباید به‌صورت انفرادی باشد و توصیه می‌شود که در یادداشت برداری و یا ثبت وقایع از چند نفر باید کمک گرفت. جهت کنترول به‌تر      حوزه‌ی مورد مشاهده، در حد امکان محدود و واحدهای مورد مشاهده و مطالعه باید از قبل مشخص گردند. ممکن است در برخی موارد مشاهده شونده تشخیص دهد که رفتار وی در کنترول است و حرکات و گفتارهای را تبارز دهد که مطابق با خواست مشاهده‌گر باشد؛ به‌خصوص اگر نظر سنجی درباره‌ی مسایل سیاسی یا نقد بر دستگاه‌های حاکمه و زورمندان محلی باشد.

ادامه دارد …