دو شنبه ۵ اسد ۱۳۹۴

علی پارسا
حالا می‌توان صدای پایِ داعش را از هر فاصله‌یی به گوش شنید؛ اشباح سیاهی که تا همین چند ماه پیش، حضورشان در افغانستان از سوی حکومت تکذیب می‌شد، حالا به کابوس سیاهی در بسیاری از ولایاتِ کشور بدل شده‌اند. این کابوس نه‌تنها خواب دولت‌مردان و مردم افغانستان را خراب کرده، بلکه به نگرانیِ غیرقابل انکاری در عرصۀ منطقه‌یی و جهانی بدل شده است؛ چنان‌که مسالۀ نفوذ داعش در افغانستان، چندی پیش از جمله محورهای عمدۀ نشست شانگهای عنوان شد و قرار بر این شد تا برنامه‌های مشترکی برای این تهدید مشترک روی دست گرفته شود.
حالا داعش نه‌تنها در کوه‌های صعب‌العبورِ فراه پرچم سیاه برافراشته و به سربازگیری می‌پردازد، بلکه در همین نزدیکی‌های پایتخت، به عنوان نمونه در ولسوالی کوت ولایت ننگرهار، به گونۀ رسمی و علنی بروشور پخش می‌کند و از مردم می‌خواهد که به آن‌ها بپیوندند. ولایات دیگر کشور هم کم و بیش از این قاعده مستثنا نیست و به نظر می‌رسد که حالا دیگر رد پای این شبحِ سیاه را در هر ولایتی می‌توان به تماشا نشست.
با همۀ این نگرانی‌ها اما هنوز هم به نظر می‌رسد که برنامۀ مشخصی برای در نطفه خنثا کردنِ این تهدیدِ نوظهور روی دست گرفته نشده است. با وجود ابراز نگرانی‌ها از سوی مسوولان حکومتی و جامعۀ جهانی از حضور رو به رشدِ داعش در افغانستان، اما تا کنون از راهکار عملیِ موثری که بتواند ریشه‌های این علفِ هرزِ تازه سر زده را بخشکاند، چیزی به گوش نمی‌رسد. مقامات محلیِ ولایت فراه هرچند از یک‌سو از حضور یک گروه هشتاد نفری از جنگ‌جویانِ داعش در این ولایت خبر داده‌اند، اما از سوی دیگر به علت استقرار آن‌ها در «کوه‌های صعب‌العبور»، از تاختن به آن‌ها اظهار عجز و ناتوانی کرده و فقط به آگاه کردنِ مسوولان حکومت وحدت ملی در مرکز اکتفا کرده‌اند.
به این ترتیب دیده می‌شود که جنگ‌جویان داعش در شرایط کنونی از اقبال خوبی برای سربازگیری و تجهیز نیروهای‌شان برخوردارند. شاید علت این سکوتِ ارگ و نهادهای امنیتی که بدون شک منجر به فراهم شدن بیش از پیشِ زمینه‌های رشد و سربازگیری داعش در ولایات مختلف شده است، درگیری گستردۀ نیروهای امنیتی در ولایات مختلف کشور باشد که ابتکار عمل را به نسل جدیدِ گروه‌های هراس‌افکنِ تحت پرچم داعش داده است. به هر روی، علت هرچه باشد، نتیجۀ آن چیزی جز رشد سرسام‌آور داعش در کشور نیست. با توجه به موارد مشخصی که تا کنون از حضور داعش در افغانستان به نشر رسیده، به نظر می‌رسد که روند تکاملِ داعش حالا به حدی رسیده که به آن‌ها توان مانور علنی در برخی از ولسوالی‌ها از جمله ولسوالی کوت ننگرهار داده است.
بر این اساس دیده می‌شود که نیروهای داعش در حال حاضر وارد فاز دومِ حضور و سربازگیری خود که به گونۀ علنی و آشکارا انجام می‌گیرد، شده‌اند. در این فاز آن‌ها به جای پناه جستن به دل کوه‌های صعب‌العبور، به شکل علنی در میان شهرهای مختلف به تبلیغ و توزیع بروشورهای‌شان می‌پردازند. از سوی دیگر، با امکانات مالی گسترده‌یی که تنۀ این گروه در عراق و سوریه در اختیار دارد، روند سربازگیری آن‌ها در میان اقشار فقیر و کم‌بضاعتِ کشور می‌تواند با اقبال بیشتری مواجه شود. برایند این وضعیت این می‌شود که حالا دیگر داعش با توان بالای سربازگیری خود رفته‌رفته به عمده‌ترین تهدید امنیتی در برابر نظام جامه بدل می‌کند.
پتانسیل بالای پولی و مالیِ داعش در کنار ایدیولوژی رادیکالِ نوظهورِ آن به‌یقین می‌تواند همان‌گونه که دل بسیاری از افراطیانِ جهان را ربوده و پای آن‌ها را به عراق و سوریه کشانده، در میان پیروان اسلام سنتی در ولایات مختلفِ کشور هم دلبری کند و آن‌ها را شیفته و مفتونِ خود سازد. از آن‌جا که داعش در طول دورۀ حیاتِ خود نشان داده که از توان بسیار بالایی در ترویج ایدیولوژی بنیادگرایانۀ منحصر به فرد خود برخوردار است و از دستگاه تبلیغاتی قدرتمندی در سراسر جهان سود می‌جوید، شکی نیست که در میان جوانان متدین و احساساتیِ افغانستان هم از توان نفوذ بالایی برخوردار خواهد شد. حاصل چنین روندی، بازهم چیزی جز احتمال توفیقِ غیرمنتظرۀ این گروه در امر سربازگیری در نقاط مختلف کشور نخواهد بود.
به این ترتیب به نظر می‌رسد که حالا دیگر به پدیدۀ داعش در افغانستان باید با نگرانی بیشتری پرداخته شود. تجربه نشان داده که مردم رنج‌دیدۀ این سرزمین، بیش از هر مردمِ دیگری به وعده‌های پُر زرق‌وبرقِ ایدیولوژی‌های وارداتی ایمان می‌آورند. تداوم ناامنی و بی‌نظمی در کنار سایر چالش‌های بی‌شمارِ کشوری در چهارده سال گذشته سبب شده است که نگاه بسیاری‌ها به آیندۀ این نظام سرد و تیره شود. چنین ناامیدی مفرطی، مناسب‌ترین زمین را برای کشتِ ایدیولوژی‌های کاغذپیچِ وارداتی فراهم می‌کند و در نتیجه، حس نجاتِ کشور از طریق روندهایی مانند داعشی‌گری را بیش از پیش به جامعه القا می‌کند.
با توجه به پا گرفتن روند دست‌وپا شکستۀ مذاکره و صلح با طالبان، به نظر می‌رسد که مهم‌ترین تهدید امنیتی پیش روی نظام در آینده، همین تهدید داعش است؛ داعشی که این روزها بی‌سروصدا سربازگیری می‌کند و احتمالاً در آینده‌یی نزدیک، نیرویی منظم‌تر و مصمم‌تر را سامان می‌دهد. پس اگر قرار بر این است که حکومت و نهادهای مسوول کاری برای مقابله با این تهدیدِ روبه‌رشد انجام دهند، بهتر است از همین حالا به جانِ ریشه‌های کم‌رمقِ این آفت بیفتند؛ ورنه باید بی‌پرده گفت که در آینده چنین حکومتِ ناتوان و پُرچالشی نخواهد توانست که در برابر جان به کفانِ ابوبکر بغدادی دوام بیاورد!