چرا سنت ـ اکس هرگز نسخۀ فرانسوی «شازده کوچولو» را ندید؟ گوسفند مشهور داستان از چه کسی الهام گرفته شده است؟ چرا اورسن ولز از اقتباس سینمایی داستان صرف‌نظر کرد؟ در حالی که جشن‌های سال نو میلادی با پخش نخستین مجموعه از انیمیشن شازده کوچولو از تلویزیون فرانسه آغاز شده است. اکسپرس در مطلبی به ۱۰ راز خلبان و کتاب جهانیِ او «شازده کوچولو» پرداخته است که اینک آن را می‌خوانید.
چرا «شازده کوچولو» پیش از این‌که در پاریس منتشر شود، در نیویارک به‌دست چاپ سپرده شد؟
آنتوان دو سنت اگزوپری در دسمبر ۱۹۴۰ در ایالات متحده از هواپیمای خود پیاده شد. در تابستان ۱۹۴۲ در هنگام صرف غذای چاشت در کافۀ آرنولد، کافۀ معروف نیویارک توجه ناشر آثارش اوژن رینال و همسرش الیزابت به شخصیت کوچکی جلب شد که رمان‌نویس بر روی دستمال سفرۀ خود سرسری کشیده بود.
آن‌ها به او پیشنهاد کردند که از این چهره به عنوان شخصیت اصلی کتابی برای کودکان استفاده کند. سنت ـ اکس به این کار مشغول شد و در پایان سال کتاب «شازده کوچولو» خلق شد. این داستان در آوریل ۱۹۴۳ در انتشارات رینال و هیچکاک و در دو روایت، یکی به زبان انگلیسی و دیگری به زبان فرانسه منتشر شد. نسخۀ فرانسوی آن را انتشارات گالیمارد در سال ۱۹۴۶ منتشر کرد و این در حالی بود که نویسندۀ اثر که در سال ۱۹۴۴ در اوج آسمان ناپدید شد، هرگز چاپ کتاب خود را در فرانسه ندید.
چرا سنت اگزوپری خود تصویرگر این کتاب بوده است؟
امروز نقاشی‌های آبرنگ سنت ـ اکس جزیی از حافظۀ جمعیِ ناخودآگاهِ ما شده‌اند. با این حال در اصل دوست قدیمی‌اش برنار لاموت که پیش از این کتاب «خلبان جنگ» را تصویرگری کرده بود، برای تصویرگری «شازده کوچولو» هم انتخاب شده بود. لاموت شخصیت بوالهوسی که به نیویارک پناهنده شده بود، طرح‌هایی را کشید که ویژه‌گی مشترکی داشتند: واقع‌گرایی. در واقع، اطرافیان سنت اگزوپری اعتقاد داشتند این طرح‌ها برای داستانی چنین ساده بیش از حد واقع‌گرا (ریالیستی) هستند. «چرا خودت تصاویر آن را نمی‌کشی؟» این پیشنهادی بود که روزی سیلویا رینهارت مطرح کرد، اما بازهم باید منتظر ماند تا سر و کلۀ پل ـ امیل ویکتور یکی از دوستانش پیدا شود و با اصرارهایش خلبان را به کشیدن نقاشی‌های آبرنگ مشهور وادار کند.
چرا داستان به لئون ورث تقدیم شده است؟
«به لئون ورث وقتی پسر کوچکی بود»: داستان این اهدانامۀ عجیب در آغاز «شازده کوچولو» قصۀ جالبی دارد. ورث نویسنده‌یی مخالف نظامی‌گری که گرایش‌های چپ داشت، به خاطر کتابش که «۳۳ روز» نام دارد، مشهور است. اوایل سال‌های ۱۹۳۰ ورث دوستی خود را با سنت ـ اکس آغاز کرد، اما از ۱۹۴۰ او مجبور شد به خاطر اصلیت یهودی‌اش به صورت مخفیانه زنده‌گی کند. در کل دوران جنگ، اگزوپری نگران جان دوستش بود. در نتیجه در لحظه‌یی که به فکر کسی بود تا «شازده کوچولو» را به او تقدیم کند، پس از این‌که مدت‌ها به همسر تندمزاجش فکر کرد، سرانجام لئون ورث را برگزید. طنز روزگار اما این‌جاست: ورث پس از جنگ زنده ماند اما سنت ـ اکس نه…
کلیدهای «شازده کوچولو» چه هستند؟
این داستانِ فرازمانی در خردسیاره بی‌۶۱۲ می‌گذرد. با این حال داستان سنت ـ اکس پُر است از اشاره‌هایی به زنده‌گی نویسنده. روباه یادآور روباهی صحرایی است که رمان‌نویس در منطقۀ کاپ جوبی در صحرای ساهارا رام کرده بود؛ گوسفند مشهور داستان از سگ پشمالوی سیلویا رینهارت الهام گرفته شده است؛ مرد تاجر بی‌شک بسیار مدیون شخصیت پی یر لاتکوئر، مرد صاحب‌قدرت صنعت هوایی است که سنت ـ اکس در ابتدا برای او کار می‌کرد؛ سرانجام پس از بحث‌های طولانی امروز به این فکر می‌کنیم که گل سرخ دقیقا کونسوئلو، همسر تند مزاج او را ترسیم می‌کند. به علاوه این گل سرخ سرفه می‌کند، دقیقاً مثل کونسوئلو که مبتلا به آسم بود…
چرا اورسن ولز و والت دیزنی برای اقتباس سینمایی «شازده کوچولو» به توافق نرسیدند؟
هنوز زمان زیادی نمی‌گذشت که اورسن ولز در سال ۱۹۴۳ خواندن کتاب آنتوان دو سنت اگزوپری را تمام کرده بود که از کارگزار خود درخواست کرد نسبت به خرید حقوق کتاب اقدام کند. او شروع به نوشتن فیلم‌نامه‌یی کرد که در آن خودش نقش خلبان را برعهده داشت. برای نشان دادن سفرهای بین خردسیاره‌ها، او به تصاویری انیمیشنی فکر کرد و به همین منظور با والت دیزنی، امپراتوری بی‌چون و چرای این ژانر تماس گرفت. قرار شد حرف‌ها با صرف غذای چاشت در استودیوهای خالق میکی ماوس زده شود. و همین‌جا بود که همه چیز از مسیر خود خارج شد. ولز با هیجان فراوان از پروژۀ خود حرف زد، اما دیزنی خون‌سرد باقی ماند و حتا قبل از پایان گردهمایی، گریخت: «این‌جا جایی برای دو نابغه وجود ندارد!» پایان پروژه.
جیمز دین خود را شازده کوچولو می‌دانست؟
وقتی آقای بازیگر که هنوز شناخته نشده بود، تصمیم گرفت به سراغ سینما برود و با موسیقی‌دان نیویارکی الک وایلدر تماس گرفت، تلیفونی به او گفت: «سلام آقای وایلدر، من شازده کوچولو هستم…» در واقع او با خواندن داستان سنت ـ اکس تحت تأثیر قرار گرفته بود و با پسرک موی‌طلایی حساس که از ناکجاآباد آمده هم‌ذات‌پنداری کرده بود. او حتا قصد داشت این داستان را به فیلم هم درآورد اما سرنوشت خواب دیگری در سر داشت.
می‌توان از «شازده کوچولو» بد هم گفت؟
بله، حتا اگر این کتاب اثری باشد که ده‌ها هزار میلیون نسخه از آن در سرتاسر دنیا به فروش رفته است و معمولاً در رأس کتاب‌های مورد علاقۀ فرانسوی‌ها قرار می‌گیرد. از بین چند منتقدی که شهامت این را داشته‌اند که با شاخ غول در بیافتند، بی‌شک باید از ژان ـ فرانسوا ریول نام برد که در این کتاب «عقب‌مانده‌یی را دیده است که در اتاقک خلبان ژست فرزانه‌گی به خود گرفته است.»
چرا مجلۀ Elle «بخش‌های زیبایی» از «شازده کوچولو» را منتشر کرد؟
این مجلۀ زنانه که تازه انتشار خود را آغاز کرده بود، در شمارۀ دوم خود در نوامبر ۱۹۴۵، چکیده‌هایی از کتاب سنت ـ اکس را به شیوۀ داستانی مخصوص کریسمس به خوانند‌گان خود تقدیم می‌کند. حقیقت این است که هلن لازارف، مدیر مسوول مجله و همسر روزنامه‌نگار مشهور پی‌یر لازارف در زمان ورود سنت ـ اکس به نیویارک میزبان او بوده است. قطعاً او این کتاب را به محض انتشارش در سال ۱۹۴۳ خوانده است.
در چه شرایطی ژرار فیلیپ نسخۀ صوتی کتاب را ضبط کرد؟
در سال ۱۹۵۴، به مناسبت دهمین سالگرد مرگ سنت اگزوپری، او به تنظیم این کتاب پرداخت. این سی دی را که کمپانی فستیوال منتشر کرده است و در واقع فقط برگزیده‌یی ۳۴ دقیقه‌یی از متن است که چیزی حدود یک‌سوم داستان را شامل می‌شود. در این سی دی ژوژ پوژولی که حدوداً ۱۴ساله است، به جای شازده کوچولو حرف می‌زند. او بعدها با نقش خود در «بازی‌های ممنوعه» میشل رو و پی‌یر لارکی مشهور شد.
منبع: تبیان