به تاریخ ۱۹ حمل سال روان، فاروق وردک وزیر معارف در جلسه عمومی مجلس سنا گفته بود که اگر یک غلطی املایی هم در کتاب‌های درسی وزارت معارف وجود داشته باشد، وی حاضر است استعفا بد‌هد.
آقای وردک پس از آن‌که از سوی شماری از سناتوران به دلیل مشکلاتی که در کتاب‌های درسی وزارت معارف وجود داشت مورد انتقاد قرار گرفت، گفت که «چلنج» می‌دهد که اگر یک غلطی هم در کتاب‌های درسی معارف وجود داشته باشد، استعفا می‌کند. اما شماری از آگاهان و آموزگاران می‌گویند که کتاب‌های درسی مکاتب با داشتن صدها غلطی املایی و انشایی به چاپ رسیده اند که این مسأله حیثیت و اعتبارِ معارف افغانستان را به شدت صدمه زده است.
ما با یک بررسی مختصر، اشتباه‌های املایی و انشایی برخی از کتاب‌های درسی وزارت معارف را یادداشت کرده‌ایم که به عنوان «مشت نمونه خروار» به نشر می‌سپاریم.
برخلاف آن‌چه فاروق وردک ادعا کرده، هیچ کتاب درسی‌یی نیست که از غلطی‌های املایی، انشایی و علمی مستثنا باشد.

اشتباه‌های املائی
با سر زدن به کتاب‌های درسی معارف، ضعف‌ علمی‌ و اکادمیک مؤلفان کتاب‌های درسی وزارت معارف را به خوبی می‌توان دریافت. با یک نگاه گذرا روشن می‌گردد که تا چه حد سهل‌انگاری در تهیه و تدوین کتاب‌های درسی صورت گرفته است.
در صفحه چهارم کتاب فزیک صنف دهم وزارت معارف، واژه «مدرن»، «مودرن» نوشته شده که نادرست و نامأنوس است. مؤلفان کتاب فزیک در همین صفحه، واژه «بالاخره» را «بالا آخره» نوشته‌اند.
در صفحه دیگر این کتاب، کلمه «بلکه»، «بلکی» نوشته شده و «به واسطه» هم «بوسطه» نگاشته شده است که هر دو نادرست می‌باشند.
در همین کتاب، «لایتناهی»، «لا‌تیناهی» نوشته شده و همچنان در صفحه ۱۶۶ کتاب فزیک صنف دهم، «ولتاژ» چندین بار «ولیتج» نوشته شده و هم‌چنان در همین کتاب واژۀ «هایدروجن»، «هایدورجن» نگاشته شده است.
در کتاب دری صنف چهارم کلمۀ «همصنفان»، «همنصفان» نوشته شده است.
در یکی از صفحات این کتاب، «سلیقه»، «سیلقه» نگاشته شده است.
در صفحۀ دیگر این کتاب، به جای «میوه‌ها»، «میوها» نوشته شده است.
در صفحۀ ۲۷ کتاب تاریخ صنف نهم، «رنجیت سنگ» «رنجبت سنگ» نگاشته شده است که اشتباه می‌باشد.
در کتاب «کیمیای صنف دوازدهم» چهل و نه غلطی فرمولی و املایی وجود دارد که در جدول زیر آن را مشاهده می‌کنید.
جدول زیر از طرف وزارت معارف ترتیب شده که اشتباهات املائی و علمی کتاب کیمیای صنف دوازدهم را نشان می‌دهد و یک کاپی آن به دست‌ روزنامۀ ماندگار قرار گرفته‌ است.
عدم ویرایش کتاب‌ها
در کتاب‌های درسی وزارت معارف، به حروف‌چینی و ویرایش جملات و واژه‎گان، توجه لازم صورت نگرفته است.
اگر به کتاب‌های درسی سری بزنید،‌ به‌خوبی درک خواهید کرد که تا چه حد در آن‌ها مشکلِ حروف‌چینی وجود دارد. در تایپِ متن کتاب‌ها به فاصله‌گذاری میان کلمات توجه صورت نگرفته ‌است؛ یعنی کلمات به هم چسپیده‌اند و نمی‌توان به‌ساده‌گی آن‌ها را خواند.
در کتاب‌های درسی وزارت معارف، توجه لازم به نشانه‎گذاری (نقطه، کامه، ندائیه، سیمی‌کالم و سوالیه) صورت نگرفته است.
کم‌توجهی در چاپ کتاب‌ها
در این کتاب‌ها نه‌تنها که مشکلات املائی و علمی وجود دارد، بل کم‌توجهی در چاپ کتاب‌ها به وضوح مشاهده می‎شود.
در یک کتاب،‌ از چند نوع رسم‌الخط کار گرفته شده است. در کتاب‌های تاریخ، از چند نوع تقویم استفاده شده است که ذهن دانش‌‌آموزان را پراگنده می‌سازد.
کتاب‌هایی هم است که تمامی مطالبش اشتباه به چاپ رسیده است. کتاب‌هایی که به دسترس روزنامۀ ماندگار قرار گرفته‌اند، نشان می‌دهند که مثلاً یک کتاب از صفحۀ ۲۶ شروع شده‌، در کتاب دیگر یک فصل چند بار تکرار شده و نیز صفحات کتاب‌ها چپه و راسته به‌ کار گذاشته شده‌اند.
در برخی از تصاویر از پشتی کتاب‌ها که در شبکۀ اجتماعی فیس‌بوک به نشر رسیده اند، دیده می‌شود که «اجتماعی»، «اجمتاعی»؛ «جیولوژی»، «جیولرجی» نوشته شده‌ اند. اما مقامات وزارت معارف، چاپ این‌گونه کتاب‌ها را به‌شدت رد می‌کنند و این کار را به دشمنان افغانستان نسبت می‌دهند.
اما اینک کتاب‌هایی که به دسترس روزنامۀ ماندگار قرار گرفته‌اند، نشان می‌دهند که چاپ این نوع کتاب‌‌ها نیز دور از انتظار نیست.
به‌کارگیری واژه‌های بیگانه
یکی دیگر از مشکلات کتاب‌ها که باعث سردرگمی دانش‌‌آموزان می‌شود، واژه‌های بیگانۀ انگلیسی است. برعلاوۀ این‌که واژه‌های بیگانه بسیار چشم‌گیر اند، در ترجمۀ واژه‌ها هم هیچ‌گونه توجهی صورت نگرفته است. در حالی که در زبان دری معادل این واژه‌ها را داریم.
واژه‌های انگلیسی: پرابلم (problem) «مشکل»، فابریکه (fabrics) «کارخانه»، کلتور (culture) «فرهنگ»، لیست (list) «فهرست»، سپورت (sport) «ورزش»… و غیره.
گـنگ بودن جملات و مطالب
گنگ بودن جملات و مطالب چالش دیگری است که در کتاب‌های درسی مکاتب فراوان دیده می‌شود و دانش‌ آموازان نمی‌توانند مفهوم درست از مطالب کتاب‌ بگیرند؛ مانند:
دیلیشن (Deletion): که عبارت از کم شدن یک قسمت کروموزوم می‌باشد (بیولوژی صنف دوازدهم صفحه ۲۶)
دپلیکیشن (Duplication): در نتیجۀ دو برابرشدن جن‌های کروموزوم به وجود می‌آید (بیولوژی صنف داوزهم صفحه ۲۷)
جمهوریت ریاستی‌: به دولتی گفته می‌شود که صلاحیت اجرایی آن نزد رییس‌جمهور می‌باشد که در رأس قوای سه گانه (اجراییه، مقننه و قضاییه) قرار دارد. «تعلیمات مدنی صنف دوازهم» (صفحه ۹)
اشتباهات املایی در پیام وزیر معارف
در صفحه دوم تمامی کتاب‌های درسی مکاتب، پیام فاروق وردک وزیر معارف با داشتن برخی غلطی‌ها به نشر سپرده شده است. در کتاب «دری صنف چهارم»، در پیام آقای وردک دو غلطی املایی دیده می‌شود: در این پیام، «آرزو»، «آروز» نوشته شده و «تغییر» هم «تغیر» نگاشته شده است.
کتاب‌ها فقط کاپی شده است
اگر به هر کتاب درسی وزارت معارف ببینیم، دیده می‌شود در صفحۀ اول آن، فلان دکتور و بهمان دکتور؛ مولفان، آقای این و آن؛ مشاوران، و کسی هم به عنوان ایدیتور زبان معرفی شده است.
سخن جالب این‌که: در صفحۀ آخر اکثریت کتاب‌ها حداقل ۱۰تا۱۵ مأخذ نوشته شده است. این مآخذ عبارت از سایت‌ها و کتاب‌هایی می‌باشند که بیشتر آن‌ها به ایران و پاکستان تعلق دارند. با این وصف، پرسش این‌ است که پس این‌همه مولف با نام‌های وزین دکتر، ماستر و مشاور و غیره که در صفحۀ اول کتاب‌ها نام‌های نگاشته شده است و معاش گزافی هم از دولت می‌گیرند، چه کاری انجام می‌دهند؟
دیدگاه وزارت معارف
وزارت معارف غلطی‌های املائی و انشایی کتاب‌های وزارت معارف را یک مسألۀ عادی می‌پندارد.
امان‌الله ایمان سخنگوی وزارت معارف می‌گوید: هدف وزیر معارف از اشتباهات املایی عناوین کتاب‌هایی بوده که در شبکه‌های اجتماعی به نشر رسیده است، نه اشتباهاتی که در میان کتاب‌ها موجود است.
آقای ایمان گفت: «اشتباه املایی و انشایی یک روال عادی است؛ ما می‌پذیریم که اشتباهاتی در کتاب‌های درسی موجود است، اما بیشتر این نادرستی‌ها تایپی و چاپی است. اشتباهات در کتاب‌ها یک امر عادی است که در آینده اصلاح می‌شود. این اشتباهات تنها در کتاب‌های معارف نیست، بل‌که در روزنامه‌ها هم چنین مشکلاتی دیده می‌شود.»
آقای ایمان می‌گوید: این کتاب‌ها دورۀ آزمایشی‌شان را سپری می‌کنند؛ هر سه سال بعد، کتاب‌های جدید به چاپ می‌رسند و با شورای علمای افغانستان و دیگر نهاد‌های مربوط مشوره می‌کنیم و نظریات آن‌ها را هم شریک می‌سازیم.
او افزود: نباید با این چند اشتباهی که در کتاب‌های درسی وجود دارد، تمام نصاب تعلیمی معارف را زیر سوال ببریم.
سخنگوی وزارت معارف اضافه کرد: «دشمنان افغانستان با نشر عناوین کتاب‌های دروغین، می‌خواهند معارف افغانستان را تخریب کنند. گاهی آن‌ها مکاتب را به آتش می‌کشانند و گاهی هم دانش‌آموزان را به شهادت می‌رسانند و این بار خواستند تا از طریق فضای مجازی، معارف کشور را تخریب کنند و این در حقیقت جفایی بزرگ به حق معارف کشور است.»
آقای ایمان می‌گوید: «ما می‌پذیریم که برخی کتاب‌ها صحفات‌شان «چپه و راسته» به چاپ رسیده اند؛ اما این کتاب‌ها در مطبعه‌های بیرون از وزارت معارف به چاپ می‌رسند و وزارت معارف کتاب‌هایی را که نادرست به چاپ رسیده باشند، دوباره بالای آن مطبعه‌ تاوان می‌کند.»