بررسی آرا، بعد از ظهرِ دیروز و بعد از یک تعویق بیست و چهار ساعته، در شرایطی آغاز شد که نماینده‌گانِ ستاد انتخاباتیِ داکتر عبدالله عبدالله در آن حضور نداشتند. قرار بود که این بررسی روز شنبه آغاز شود، اما به گفتۀ سخنگوی کمیسیون انتخابات، آن‌ها تا بعد از ظهرِ دیروز منتظر تیم تخنیکیِ ستاد انتخاباتی داکتر عبدالله نشسته‌اند تا برنامۀ بازشماری را آغاز کنند، ولی اعضای ستاد انتخاباتی داکتر عبدالله در محلِ بازشماری آرا حاضر نشده‌اند.
هم‌چنان سخنگوی این کمیسیون اضافه کرده که تمام اصولِ پیشنهادیِ داکتر عبدالله مبنی بر تشخیصِ آرای شفاف از غیرشفاف از سوی کمیسیون انتخابات در نظر گرفته شده، اما با آن‌هم تیمِ اصلاحات و هم‌گرایی در بازشماریِ آرا حاضر نشده است.
اما این در حالی است که ستاد انتخاباتیِ داکتر عبدالله عبدالله برعکسِ گفتۀ کمیسیون‌ها ادعا دارد که کارشیوۀ حاضر هیچ تأثیری در تشخیصِ آرای پاک از ناپاک ندارد و در چندین روزی که پروسۀ بازشماری آرا جریان داشته، این کارشیوه هرگز نتوانسته است قناعتِ تیم اصلاحات و هم‌گرایی را حاصل کند.
این وضع دقیقاً پس از میانجی‌گری‌های دوام‌دارِ جامعۀ جهانی به میان می‌آید که به نظر می‌رسد هنوز بن‌بستِ انتخاباتی از هم نشکسته و کمیسیون‌های انتخاباتی کماکان مطابقِ خواستۀ خود به کارشان ادامه می‌دهند.
دست‌کم یک نتیجۀ مشخص از این‌میان می‌توان گرفت که میانجی‌گری‌های جامعۀ جهانی و ایالات متحده نیز بی‌طرفانه نبوده و دیده می‌شود که آن‌ها نیز همواره سعی دارند تا از یک نامزد مشخص حمایت کنند. این موضوع از بی‌تفاوتیِ آنان در برابر کمیسیون‌های انتخاباتی روشن است. طوری که همه می‌دانند، این کمیسیون‌ها خود عامل بحران بوده اند. اعضای ارشدِ آن در کمیسیون‌ها در تقلب‌های گسترده دست داشته اند. نه تنها آنان، که مقاماتِ کشور نیز در این وضعیت دست داشته‌اند. در تازه‌ترین مورد، تیم اصلاحات و هم‌گرایی نوار صوتی‌یی را از آقای کریم خلیلی معاون رییس جمهور نشر کرده است که او در این نوار از رییس جمهور شدنِ اشرف‌غنی اطمینان می‌دهد و جامعۀ جهانی را نیز در این زمینه همکار می‌خواند.
شاید رسوایی‌یی بزرگ‌تر از این وجود نداشته باشد که تمام دم و دستگاهِ مملکت از از رییس‌جمهور گرفته تا معاونش و کمیسیون‌ها، همه و همه زیر چتر حمایتیِ جامعۀ جهانی دست به چنین تقلبِ گسترده می‌زنند و اعتبارِ انتخابات و رای مردم را از بین می‌برند. اکنون به نظر می‌رسد که دیگر نه به بازشماری آرا امیدی است و نه هم به انتخابات. انتخاباتی که همۀ حکومتی‌ها با چنگ و دندان به جانش افتادند و جانی برایش نماندند، اکنون در وضعی به سر می‌برد که به یقین مردمِ این سرزمین تا سال‌های سال نامی ‌از آن نخواهند برد. بازشماری آرا هم که از اول وضعش روشن بود. تمام تقلب‌کاران و خاینانی که پروسه را به گند کشیدند، هنوز در همان پست‌های سابق‌اند و اکنون بار دیگر کارِ شمارشِ آرای مردم به‌دستِ آن‌هاست. هیچ عقل سلیمی‌ نمی‌پذیرد که این افراد صادقانه و از تۀ دل، رای پاک را از ناپاک جدا کنند. بلکه همۀ تلاشِ آنان فقط صرفِ این خواهد شد که آبروی رفتۀ‌شان را اعاده کنند و بر تقلب‌های صورت‌دادۀشان مهر تأیید بزنند.
به نظر می‌رسد که دیگر اصلی به نام انتخابات کاملاً صدمه دیده است و نمی‌تواند بنیادی برای انتقال مسالمت‌آمیزِ قدرت، دست‌کم در این مرحله باشد. صندوق‌هایی که تصور می‌شود پس از بازشماری آرا رییس جمهورِ آینده از آن بیرون می‌گردد، فقط پُر از کفش کهنه و پاکتِ نسوار است. جامعۀ جهانی هم که به یُمن سخنرانی جناب کریم خلیلی، موضعش کاملاً روشن شد. بنابراین، به هیچ صورت انتخابات حتا بازشماریِ آرا نمی‌تواند مشروعیت رییس جمهورِ آینده را تضمین کند.
اکنون پرسش این است که چه چیزی می‌تواند به این بحران پایان ببخشد؟
دو راه بیشتر وجود ندارد. یکی آن‌که صحت و سقمِ اسناد فاش شده از تقلب‌های گسترده بررسی گردد و بر بنیاد شهادتِ همین اسناد، تیم تحول و تداوم از دور خارج شده و داکتر عبدالله رسماً رییس جمهور اعلام شود. طوری که نمونه‌های سایر کشورها در این زمینه در دست است. اوکراین یکی از این نمونه‌هاست که وقتی تقلب گستردۀ حکومت یانوکویچ فاش شد، تیم ویکتور یوشچنکو پس از ابطال آن انتخابات، به پیــروزی رسید. اما این عمل، اصلاً ممکن نیست و به هیچ وجه، نه جامعۀ جهانی و نه هم حکومت افغانستان به این کار تن در نمی‌دهندـ هر چند برای برون‌رفت از این بحران و نیز برای به دست آمدن آبروی دوبارۀ انتخابات و نیز مشروعیت آن، بهترین کارِ ممکن است.
راه دیگر، همانا تشکیل حکومت وحدتِ ملی است که از سرِ اتفاق در جلسۀ جان کری با نامزدانِ انتخابات مطرح شد. این راه حل، هرچند یک راه حل سیاسی است و در نهایت، انتخابات بازهم قربانی شده است؛ اما دست‌کم از ادامۀ بحران و ادامۀ حکومتِ نامشروعِ آقای کرزی جلوگیری می‌کند. ممکن مشروعیتِ حکومتِ آینده نیز به طور کامل تأمین نشود اما در هر صورت، طرفین راضی می‌شوند و این بن‌‌بست و سردرگمیِ ‌موجود خاتمه می‌یابدـ آن‌هم در صورتی که جامعۀ جهانی فقط نقشِ میانجی را داشته باشد و از طرف‌داریِ این جناح و یا آن جناح بپرهیزد. در غیر آن، به صورت قطع، بحران به مراتب بیشتر خواهد شد و حتا ممکن است دوباره واهمۀ جنگ و جدل زنده گردد.