چکیدۀ نظریات تعدادی از تاریخ‌نگاران و محققین جهانی:
جنرال بوریس گروموف فرمانده سپاه چهلم ارتش سرخ می‌نوسید: در دوران حضورمان در افغانستان متوجه شدیم که از رهبران افغانی، احمد شاه مسعود بی‌تردید انسان نهایت با اراده و پرشوری است. در حل مسایل از هدف‌مندی و پیگیری خارق‌العاده کار می‌گیرد. هنگام رزم، اوضاع و توازن قوا را با فراست ارزیابی می‌کند و توانایی آن را دارد که به‌طور مستقل تصمیم‌گیری کند. در ساده پوش و ساده زیستی از حواریون خود فرق نمی‌شد.
پروفیسور اولیوه را، در کتاب خود، افغانستان- اسلام و نوگرایی سیاسی می‌نویسد: شکست هفتگانۀ رژیم در پنجشیر از مسعود رهبر افسانه‌یی ساخت، اعتبار شخصی وی همرا با کارایی و سازمان‌دهی نظامی‌اش بسیاری را متقاعد ساخت که به‌سوی او بشتابند.
سلفاتور لمباردو، ایتالوی، در کتاب «Letters a Massoud» می‌نوسید: در این قرن گمشده (میان دو قرن ۲۰ و ۲۱) مسعود آخرین مبارز راه آزادی، ابتدا در مقابل قشون سرخ و سپس در برابر نیروهای طالبان افراطی می‌باشد.
عبدالله عزام شخصیت معروف جهان اسلام می‌گوید: مسعود بهتر از ناپلیون در مقابل روس‌ها ایستاده‌گی کرد.
داکتر جنگیز پهلوان محقق و تاریخ نگار ایرانی، در کتاب عصر جدید مجاهدین می‌نویسد: گاهی جهاد به‌نام مسعود خلاصه می‌شود.
پروفیسور مایکل بری، پژوهشگر و تاریخ دان امریکایی می‌نگارد: مسعود، یک نابغۀ استراتیژیک، الگوی مقاومت، سیاست مدار دور اندیش، یک شخصیت معنوی که قهراً به میدان رزم و سیاست کشانیده شده بود.
خانم مرسیلا گراد نویسنده و محقق آرژانتینی، می‌نویسد: برای مدت ده سال، منظم ترین و موثرترین جنگ‌های گریلایی را علیه ارادۀ آهنین قشون سرخ شوروی رهبری کرد و متصل آن مقاومت قهرمانانه‌یی را در مقابل نیروهای طالبانی پرپا نمود.
احمدشاه فرزان تاریخ نگار و محقق افغانی در کتاب مرد استوار و امیدوار به افق‌های دور می‌نوسید: وقتی از احمدشاه مسعود پرسیدم، تا کی می‌جنگید؟ بلا فاصله با چهرۀ مصمم گفت: تا رسیدن به قلۀ آزادی، تارسیدن به یک کشور آزاد و آباد، تا رسیدن به یک صلح پایدار و افغانستان یکچارچه و متحد.