“آیا از کمک به افغانستان خسته نشده‌اید؟” این پرسشی بود که در نشست خبری مشترکِ خود، مسوول روابط خارجیِ اتحادیۀ اروپا با محمداشرف‌غنی رییس‌جمهوری افغانستان به آن اشاره کرد و گفت که بارها او با چنین پرسشی از سوی اعضای اتحادیۀ اروپا روبه‌رو شده است. مسوول روابط خارجیِ اتحادیۀ اروپا در ادامۀ سخنانِ خود گفت که نشست بروکسل نشان داد که هنوز افغانستان در کانون توجه جامعۀ جهانی قرار دارد و جهان از کمک به این کشور خسته نشده است.
کنفرانس بروکسل که به روزهای چهارم و پنجمِ اکتوبر در پایتخت بلجیم برگزار شد، پس از کنفرانس توکیو در سال ۲۰۱۲ بزرگ‌ترین کنفرانس جهانی در مورد افغانستان بود. در این نشست که نماینده‌گانِ بیش از ۷۰ کشور جهان و ۲۵ سازمان بین‌المللی شرکت کرده بودند، تعهد شد که برای چهار سالِ آینده مبلغ بیش از ۱۵ میلیارد دالر به افغانستان کمکِ مالی صورت گیرد. یعنی تا سال ۲۰۲۰، افغانستان همه‌ساله ملبغ سه‌ونیم میلیارد دالر به‌دست می‌آورد.
از جانب دیگر، نشست بروکسل با شعار “مشارکت در صلح و رفاه” نشان داد که افغانستان می‌تواند از این فرصتِ طلایی به نفع بازسازی و ایجاد حکومت‌داریِ خوب استفاده کند. کمک‌های جامعۀ جهانی به افغانستان البته مشروط اعلام شده است، همان چیزی که در کنفرانس‌های قبلی نیز بر آن تأکید رفته بود. کشورهای کمک‌دهنده به افغانستان در کنفرانس بروکسل اعلام کردند که کمک به افغانستان مشروط به اقدام‌هایی‌ست که دولتِ این کشور در چند عرصۀ مشخص باید آن‌ها را به انجام رساند. از مهم‌ترین شروط کمک‌های مالی به افغانستان که در کنفرانس بروکسل اعلام شد، مبارزه با فساد اداری، حکومت‌داری خوب، اصلاحات در همۀ عرصه‌ها و به‌ویژه اصلاحات انتخاباتی، پذیرش پناهجویان از کشورهای اروپایی، تغییر بنیادی در وضعیتِ زنان و حمایت از روند دموکراسی و آزادی‌های مشروع و پذیرفته‌شدۀ جهانی است.
البته افغانستان هر بار که وارد کنفرانس‌های بین‌المللی شده، با انتقادهای سختی نیز از سوی تمویل‌کننده‌گان مالیِ خود روبه‌رو بوده است. در کنفرانس بروکسل نیز از روند فساد اداری در این کشور به‌شدت انتقاد صورت گرفت و دولت وحدت ملی متعهد شد که روند مبارزه با فساد را به گونۀ جدی دنبال کند.
مسلماً اگر به تجربۀ سال‌های گذشته مراجعه شود، هیچ امیدی به تحققِ تعهدهای دولتِ افغانستان وجود ندارد. دولتِ پیشین نیز هر بار که وارد نشست‌های جهانی برای دریافت کمک‌های مالی شد، به کشورهای کمک‌دهنده به صورتِ قاطع اطمینان سپرد که به تعهداتِ خود در چهارچوب یک برنامۀ مدون عمل خواهد کرد؛ اما به محضِ دریافتِ کمک‌ها نه‌تنها در عرصه‌های وعده‌سپرده‌شده کارِ قناعت‌بخشی صورت نداد، بل خلافِ آن در مصرف بی‌رویۀ کمک‌ها و ایجاد فضای انارشی برای خورد و بردهای کلان زمینه‌سازی کرد.
تجربۀ افغانستان در عرصۀ مبارزه با فساد، تجربه‌یی ناکام و حتا شرم‌آور است. هرگز در پانزده سال گذشته موردی پیش نیامد که از موفقیتِ دولت افغانستان در این عرصه سخن بگوید. هرگز افراد فاسد و اختلاسگر به دادگاه سپرده نشدند. هرگز کسانی که متهم به پرونده‌های بزرگِ فسادِ مالی بودند، مورد پیگیرد قانونی قرار نگرفتند.
در حال حاضر، اعتماد مردم افغانستان به انجام تعهداتِ دولت در کنفرانس بروکسل بسیار ناچیز است. واکنش‌هایی که در فضای مجازی به تعهداتِ سپرده‌شدۀ جامعۀ جهانی در کنفرانس بروکسل نشان داده شد، به صورتِ آشکار از این بی‌اعتمادی پرده برمی‌دارد. بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی در صفحات خود، حرف‌های انتقادآمیز به نشانی دولت‌مردان کشور نوشته‌اند. این نوشته‌ها در مجموع از آن فضای بی‌اعتمادی نشأت می‌گیرد که طی سال‌های پسین دولت افغانستان مسببِ آن بوده است. اگر دولت افغانستان، چه دولتِ پیشین و چه دولتِ فعلی به تعهداتِ خود در برابر مردم و جامعۀ جهانی به‌درستی و صداقت عمل می‌کرد، امروز بدون شک افغانستان نیازمند این‌همه تعهدِ جدید مالی نمی‌بود.
سال ۲۰۲۰ نیز فرا می‌رسد، همان‌گونه که سال ۲۰۱۶ فرا رسید، آیا در آن سال دولتِ افغانستان نیاز کمتری به کمک‌های جامعۀ جهانی خواهد داشت؟
در حال حاضر، هیچ پاسخ مثبتی به چنین سوالی وجود ندارد. اما این نگرانی وجود دارد که کمک‌های فعلی نیز چون کمک‌های گذشته بدون آن‌که واقعاً به تغییر بنیادی در کشور منجر شود، به پایان برسد. دولت‌مردان افغانستان تا به امروز نشان داده‌اند که فقط در حرف زدن و شعار دادن افراد صادقی هستند، اما در عمل هرگز صداقتِ آن‌ها به اثبات نمی‌رسد. همه به یاد دارند که سالِ گذشته وقتی ولایت کندز به دست مخالفانِ مسلح سقوط کرد، رییس جمهور غنی در یک سخنرانی پُرطمطراق در ارگ ریاست جمهوری، از اقدام‌های موثر برای عدم تکرارِ چنین فاجعه‌یی سخن گفت. سخنانِ او هنوز در گوش‌هایم طنین‌انداز است. او گفت نباید به دورِ خبیثۀ دو گام به پیش و چهار گام به عقب ادامه دهیم. باید پس از بیرون کردنِ طالبان از شهر کندز، با تمام امکانات از بیرون راندنِ آن‌ها از تمام مناطق اقدام کنیم و مطمین شویم. اما یک سال پس از آن، در آستانۀ کنفرانس مهم بروکسل، یک بارِ دیگر شهر کندز به دستِ طالبان افتاد. چه ضمانتی وجود دارد که رییس جمهور در دیگر موارد چنین وعده‌هایی نداده باشد؟ کسی که می‌تواند چنین وعده‌های کلان و فریب‌کارانه بدهد، بدون شک در دیگر موارد و عرصه‌ها نیز به حرف‌هایش نمی‌توان اطمینان کرد.
کنفرانس بروکسل از یک جهت که هنوز افغانستان در کانون توجه جهانی قرار دارد، برای دولت افغانستان دستاورد بزرگی می‌تواند تلقی شود، ولی از جهتِ دیگر که این دولت چقدر به تعهدات و وعده‌های خود می‌تواند عمل کند، جای نگرانی دارد. حداقل این‌بار جامعۀ جهانی باید مکانیزم‌های موثرتری برای ارایۀ کمک‌های خود در نظر بگیرد. فراموش نباید کرد که کمک‌های جهانی برای افغانستان همیشه‌گی و پایدار نیستند. از هر فرصتی باید برای بهتر شدنِ وضعیت و رسیدن به یک مرحلۀ تازه استفاده کرد. دولت وحدت ملی در برابر آزمونِ کلان و سختی قرار دارد تا به اعتماد ملی و بین‌المللی خیانت نکند. اگر چنین شد، بدون شک افغانستان پس از سال ۲۰۲۰ روزهای به مراتب دشوارتر و خطرناک‌تری را در برابرِ خود خواهد داشت.