مسوولان در نهادهای ناظر انتخابات افغانستان می‌گویند که اعضای جدید کمیسیون انتخابات برای موثربودن کارها و کسب اعتماد دوبارۀ شهروندان به روند انتخابات کار درخوری انجام نداده و تا این‌جای کار، فقط مأمور حکومت بوده‌اند.
محمد یوسف رشید، رییس اجرایی بنیاد آزاد و عادلانۀ افغانستان یا (فیفا) می‌گوید: توقع از اعضای جدید کمیسیون‌های انتخابات بسیار بالا بود و می‌بایستآنها در قسمت موثربودن کارهای‌شان، انکشاف پروسۀ انتخابات و اعتبار بخشیدن به اعتبار کمیسیون انتخابات به شهروندان با اقدامات عملی اطمینان می‌دادند.
آقای رشید می‌گوید:انتظار داشتیم کمیسیون مستقل انتخابات با استقلالیت تصمیم‌گیری و استقلالیت عملیکه در قانون اساسی بر این کمیسیون تسجیل یافته است، عمل کند،اما به باور ما اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی در این زمینه برازنده‌گی لازمی نداشتند.
رییس اجرایی نهاد فیفا تأکید می‌کند که ایجاد روابط کاری با نهادهای بین‌المللی، مدنی و رسانه‌یی و کار بالای ثبت دوباره رأی‌دهنده‌گان، از الزامات کمیسیون انتخابات به شمار می‌رود که تا کنون این انتظارات برآورده نشده است.
او با اشاره به این‌که مناسبات میان کمیسیون انتخابات و حکومت در گذشته پرسش‌برانگیز بوده است، خاطرنشان ساخت: “امروز هم این ارتباط از نظر ما پرسش‌برانگیز است، زیرا دیده می‌شود که کمیسیون انتخابات تا حد زیادی مأمور حکومت بوده تا این‌که ابتکار عمل را خودشان در دست داشته باشند.”
آقای رشید از پیشنهاد حکومت به کمیسیون مستقل انتخابات مبنی بر پژوهش در پیوند به حوزه‌های انتخاباتی و پیشنهاد رییس دبیرخانۀ کمیسیون انتخابات از سوی اعضای این کمیسیون به حکومت، به عنوان “نمونه‌های مأموریت حکومت به کمیسیون مستقل انتخابات” یاد می‌کند و می‌افزاید: بربنیاد قانون انتخابات، اعضای کمیسیون مستقل انتخابات باید خودشان در مورد فعال ساختن حوزه‌های انتخاباتی تصمیم بگیرند، نه این‌که طرح ترتیب کنند.
او گفت: “بر بنیاد قراین و شواهد، به نظر می‌رسد که برگزاری انتخابات پارلمانی در سال جاری(۱۳۹۶) زیاد ممکن نیست. جامعۀ جهانی هنوز باورمند نیست که حکومت وحدت ملی واقعاً ارادۀ برگزاری انتخابات در سال جاری را داشته باشد و کمیسیون نیز مشخص نساخته است که انتخابات امسال ممکن است یا نه، بناً یک نوع بی‌نظمی در کمیسیون مستقل انتخابات دیده می‌شود.”
هم‌زمان با این، جانداد سپین‌غر، رئیس بنیاد نظارت از انتخابات افغانستان یا «ایوا» بر این باور است که شهروندان، نهادهای مدنی و ناظر بر انتخابات توقع داشتند، اعضای جدید کمیسیون‌های انتخاباتی با آغاز به کارشان برنامۀ کاری منظم، مدون و مشخصی را ارایه می‌کردند، اما تا به حال چنین برنامه‌یی را از آدرس کمیسیون انتخابات به مشاهده نرسیده است.
آقای سپین‌غرمی‌افزاید که اولویت‌های بزرگی را که اعضای جدید کمیسیون مستقل انتخابات در روزهای نخست کاریی‌شان از آن یاد کردند، نمی‌تواند وضاحت لازم را برای مردم بدهد.
او با اشاره به ماده‌های، ۱۵۶، ۴، ۳۳، ۸۳ و ۶۱ قانون اساسی کشور که تأکید بر نحوۀ برگزاری انتخابات دارد، تصریح کرد: “قانون اساسی هم به صورت مستقیم و صریح و هم به صورت غیر مستقیم تأکید بر کمیسیون مستقل، بی‌طرف و توان‌مند انتخابات داشته باشیم، بناً استقلالیت کمیسیون مستقل انتخابات باید به معنای واقعی کلمه و در عمل مستقل باشد. هر مقداری که برنامه‌های کمیسیون انتخابات هم‌سو با حکومت می‌شود، استقلالیت کمیسیون زیر پرسش می‌رود و اعتماد به کمیسیون مستقل انتخابات کمتر می‌شود.”
رییس ایوا به کمیسیون مستقل انتخابات پیشنهاد می‌کند که برنامۀ مشخص و واضحی را در رابطه به روند اصلاحات و آماده‌گی برگزاری انتخابات آینده تهیه کرده و آن را با مردم شریک بسازد.
به گفتۀ او: “در صورتی که چنین برنامه‌یی ساخته شد، کمیسیون انتخابات می‌توان هم حمایت حکومت را بخواهد و هم جامعۀ جهانی را. البته کمیسیون وظیفه دارد تا ساحاتی را که می‌توان با استقلالیت کار کند و ساحاتی که در همکاری حکومت نیز مشخص بسازد.”
پیش از این، مسوولان کمیسیون انتخابات در پند نوبت دیدار و جلسه با مسوولان حکومت وحدت ملی، طرح‌های خود را برای برگزاری انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی‌ها پیش‌کش کردند.
یکی از طرح‌های پیش‌کش شده، به الکترونیکی ساختن روند برگزاری انتخابات است که این مورد زمان‌بر گفته شده و به همین دلیل تاهنوز از جزئیات دیگر دیدار و جلسات مسوولان کمیسیون انتخابات اطلاعاتی در دست نیست.
این گفته‌ها درحالی مطرح می‌شود که پیش از این دفتر معاونیت دوم ریاست‌جمهوری از کمیسیون انتخابات خواسته بود که تا پیش از فرارسیدن سال ۱۳۹۶ خورشیدی، تقویم زمان برگزاری انتخابات را اعلان کند، اما کمیسیون تاهنوز زمان برگزاری انتخابات پارلمانی را اعلام نکرده است.