آیا حضور گلبدین حکمتیار امیرحزب اسلامی چهارشنبه گذشته به منزل صلاح الدین ربانی رییس جمعیت اسلامی افغانستان برای اتحاف دعا و ابراز تسلیت به خاطر شهادت استاد ربانی می تواند آغاز رقابت مدنی و مسالمت آمیز میان هر دو تنظیم اسلامی و جهادی در حیات سیاسی و اجتماعی باشد؟
رقابت امیران و رهبران هر دو تنظیم متذکره طی چهل سال اخیر در حوزۀ سیاسی و اجتماعی و حتی فرهنگی و دینی افغانستان عمدتاً با خصومت و منازعۀ خونین و نفی همدیگر همراه بود. صرف نظر از بحث بر سر گذشتۀ این رقابت غیر مسالمت آمیز و غیر مدنی، با توجه به شرایط جدید مبارزۀ سیاسی و مدنی بر سر قدرت سیاسی که با دخالت و حمایت نظامی و مالی امریکا و غرب شکل گرفت و در قانون اساسی افغانستان از راه انتخابات تسجیل شده است، آیا هر دو تنظیم مذکور وارد مرحلۀ جدید رقابت مدنی و سیاسی می شوند؟
افزون بر اینکه نشانه‌های اراده و پایبندی دو طرف به رقابت و مبارزۀ سیاسی و مدنی را می توان در بیان و رفتار آن ها در حوزۀ سیاست و جامعه مشاهده کرد و میزان این پایبندی را به سنجش گرفت، نقش دولت افغانستان و رئیس جمهور غنی و حامیان خارجی این دولت به خصوص امریکایی ها در این امر بسیار تاثیر گزار و مهم تلقی می شود. هر چند گلبدین حکمتیار امیر حزب اسلامی افغانستان پس از ظهور و حضور خود در شهر و به خصوص در شهر کابل پایتخت کشور از زبان و بیان کنایه آمیز در مورد جمعیت اسلامی احتراز نکرد و شورای رهبری جمعیت با انتشار اعلامیه ای به کنایات او پاسخ گفت، اما نکتۀ اصلی پرسش در این مورد به دیدگاه و سیاست ارگ کابل و امریکایی ها بر می گردد. آیا رییس جمهور غنی و امریکایی ها که حضور حکمتیار در دولت قطعاً تصمیم و توافق آن‌ها است، در مرحلۀ جدید رقابت مدنی و سیاسی جمعیت اسلامی و حزب اسلامی، بی طرف خواهند بود و زمینه های مدنی، مسالمت آمیز و شفاف این رقابت را مساعد خواهند کرد؟ نقش و برنامۀ کشورهای همسایه افغانستان و کشورهای منطقه ای ذیدخل در افغانستان، به خصوص پاکستان، عربستان، ایران و روسیه برای امروز و آیندۀ رقابت و فعالیت سیاسی و مدنی دو تنظیم جمعیت اسلامی و حزب اسلامی نیز بسیار مهم و قابل توجه است. هر گونه دخالت و اِعمال نفوذ آن ها در جهت اهداف و منافع شان بر دو تنظیم متذکره این تنظیم ها را بسوی رقابت منفی و غیر مدنی می کشاند و آن ها را وارد دور جدید خصومت و منازعه می سازد. نکتۀ دیگر با اهمیت در مرحلۀ جدید رقابت مدنی و سیاسی جمعیت اسلامی و حزب اسلامی به توانایی و ظرفیت آن ها در این رقابت بر می گردد. گلبدین حکمتیار امیر حزب اسلامی در حالی وارد مرحلۀ جدید مبارزۀ سیاسی و مدنی و رقابت با جمعیت اسلامی رقیب دیرین و پیشین خود می شود، که استاد برهان الدین ربانی و احمدشاه مسعود رهبران کارازماتیک جمعیت اسلامی حیات ندارند. جمعیت اسلامی افغانستان در نبود آن ها دچار ضعف و تشتت است. جمعیت علی رغم دستور و توصیۀ رهبر فقیدش استادربانی، قادر به تدویر کنگره و بازسازی و نو سازی تشکیلاتی خود نشد. اگر جمعیت اسلامی افغانستان نتواند توانایی و ظرفیت خود را در رقابت مدنی و مسالمت آمیز در سیاست و جامعه با حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار متحول و دگرگون سازد، در مرحلۀ جدید، بازندۀ اصلی خواهد بود.