بخش نخست/

(روز سه‌شنبه، ۲۷ جون ۲۰۱۷ تاجیکستان ۲۰ مین سالگرد برنامه تامین وحدت و هم‌بسته‌گی ملی خود را جشن گرفت.
تاجیکستان به گونۀ افغانستان گرفتار جنگ بود. با همکاری افغانستان و سایر کشور‌ها جنگ را پایان بخشید. برنامۀ وحدت و هم‌بسته‌گی ملی را در راستای توسعۀ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پیاده کرد. برای کشور کوچکی که ۹۳ درصد کوه است و زراعت پیشرفته ندارد، ‌از لحاظ اقتصادی توسعۀ چشم‌گیر ندارد، با طرح سه برنامه: ‌راه‌سازی، توسعۀ برق و باغ‌داری، راه نجات یافت که می‌خواهد در منطقه و جهان نقش بازی کند. این تجارب را توجه کنیم؛ شاید ما هم نیاز داشته باشیم.)
جمهوری تاجیکستان در ۹ سپتامبر ۱۹۹۱ استقلال خود را به دست آورد. در سال ۱۹۹۲ گرفتار جنگ داخلی شد. این جنگ ۵ سال دوام کرد و در ۲۷ جون سال ۱۹۹۷ پایان یافت.
گفت‌وگوی صلح در این کشور بعد از دو سال جنگ، از ۵ ماه اپریل ۲۰۰۴ آغاز گردید. مذاکره حدود سه سال یا ۱۱۷۱ روز ادامه داشت. دراین مدت غیر از گفتگو‌ها ونشست‌های گروه‌های کاری، دست کم ۲۰ مرتبه جوانب درگیر تاجیک به مذاکره نشستند. درهمین روند، ۷ مرتبه امام علی رحمان رئیس جمهور تاجیکستان و سید عبدالله نوری رهبر اتحاد نیروهای مخالف با هم ملاقات کردند که ۲ دیدار ایشان در افغانستان صورت گرفت. مذاکرات دیگر درشهر‌های مسکو، تهران، اسلام آباد، عشق آباد، آلماتی، بیشکک و مشهد بود.
ملاقات رهبران تاجیک درافغانستان:
با وساطت و پا در میانی پروفیسور استاد برهان‌الدین ربانی و شهید احمدشاه مسعود، دو ملاقات سرنوشت‌ساز و اساسی تاجیکان، رییس‌جمهور تاجیکستان امام‌علی رحمان و استاد سیدعبدالله نوری، رهبر اتحاد مخالفان در افغانستان صورت گرفت.
۱- ملاقات امام‌علی رحمان و سیدعبدالله نوری در ارگ ریاست‌جمهوری کابل مورخ ۱۷ می ‌۱۹۹۵ با میزبانی استاد ربانی.
۲- ملاقات امام‌علی رحمان و سیدعبدالله نوری در دهم دسامبر ۱۹۹۶ در ناحیۀ «خوسدۀ» ولایت تخار افغانستان با میزبانی استاد ربانی و احمدشاه مسعود.
بالاخره تفاهم‌نامۀ صلح و آشتی ملی تاجیکان در ۲۷ جون ۱۹۹۷ در مسکو امضا گردید. صلح و وحدت تاجیکان تأمین شد. مهاجران تاجیک از افغانستان و سایر کشورها به وطن‌شان برگشتند و تاجیکستان بعد از ۵ سال جنگ در مسیر هم‌دلی و رشد و توسعه حرکت کرد.
چرا تاجیکستان به صلح رسید و افغانستان بعد از ۴۰ سال جنگ، به این صلح و هم‌دلی نمی‌رسد؟ و تاجیکستان بعد از تأمین صلح به چه دستاوردهای نایل گردید؟
۱- تاجیکستان گرفتار جنگ بود،‌ همسایۀ آن کشور افغانستان و مهاجران تاجیک بیشتر در این کشور بودند. افغانستان صادقانه و صمیمانه سعی و تلاش کرد تا جنگ در تاجیکستان پایان یابد و ملت تاجیک به صلح و امنیت واقعی برسد.
استاد ربانی عمق توطئه‌های جاری را که می‌توانست مهاجران و مخالفان تاجیک را به دام اندازد، باربار توضیح کرد. از تجارب جنگ و ویرانی افغانستان یاد کرد؛ ‌صمیمانه صلح و برادری تاجیکان را تأکید کرد. در ضمن، این نکته را نیز مشخص کرد که افغانستان نمی‌تواند مرکزی برای تداوم جنگ علیه کشور تاجیکستان باشد.
چنان‌چه در مذاکرات خوسدۀ، احمدشاه مسعود به مخالفان تاجیک به صراحت گفت: شما همسایه و برادر عزیز ما هستید. هر قدر در این کشور باشید، خانۀ خودتان است. اگر یک نان داشته باشیم، دو تقسیم می‌کنیم؛ اما از این کشور نباید بر علیه کشور تاجیکستان و ملت تاجیک جنگ صورت بگیرد.
۲- رهبر تاجیکستان امام‌علی رحمان، تصمیم گرفته بود تا یک تاجیک بیرون از کشور باقی نماند. شب و روز در این راه حرکت کرد. ۲۰ بار ملاقات میان تاجیکان صورت گرفت.
۳- اراده و تصمیم تاجیکستان و افغانستان که مهاجران و مخالفان تاجیک در این کشور بودند، سبب شد که سایر کشور‌های همسایه و درگیر منطقۀ خود را ناگزیر از همراهی با صلح یابند و این پروسه را یاری کنند.
۴- تاجیکستان کشوری است نسبتاً کوچک که در چارچوب سیستم شوروی سوسیالستی هم نسبت به سایر جمهوری‌ها کمتر مورد توجه قرار داشته است. شهر‌های عمده‌اش گرفته شده و پایتخت آن در روستای دوشنبۀ‌بازار ایجاد گردیده بود. گذشته از این، ویژه‌گی‌ها هم‌زمان با آغاز استقلال گرفتار جنگ داخلی گردید، اما رهبری خردمندانه، آگاهی ملی و توجه آگاهانۀ تاجیکان به سرنوشت ملت و میهن‌شان سبب گردید که تاجیکستان هم جنگ را پایان دهد و هم به دستاورد‌های بزرگی برسد. دستاورد‌های که در طول ۷۰ سال حاکمیت شوروی میسر نگردیده بود.