بخش دوم/

در بخش دوم مسعود شناسی به شناسۀ یکی دیگر از نخستین کتاب‌هایی که پس از شهادت قهرمان ملی کشور، شهید احمد شاه مسعود به نشر رسیده و در برگیرندۀ داشته‌ها و شناخت شمار زیادی از آگاهان غربی و شرقی از کارنامۀ شهید مسعود است.
«مردِ عشق مردِ آزادی»، عنوان کتابی است در مورد مبارزات و فعالیت‌های نظامی و سیاسی شهید احمدشاه مسعود که توسط ناصر فرزان گردآوری شده است.
در این کتاب نظریات، احساسات، و دیدگاه‌های شخصیت‌های فکری، سیاسی، نظامی، شاعران، خبرنگاران و نویسنده‌گان افغانستان، ایران، روس، پاکستان و برخی دیگر از کشورهای خارجی در مورد احمدشاه مسعود گردآوری شده است.
در این اثر ویژه‌گی‌ها، خصوصیات و مبارزات احمدشاه مسعود و یارانش در دوران جهاد با روس‌ها و مبارزه با طالبان مورد تحلیل و بررسی همه جانبه قرار گرفته است.
در بخشی از کتاب نیز نظریات و دیدگاه‌های احمد شاه مسعود نیز بیان شده که می‌توان این قسمت را از مهمترین‌ بخش‌های کتاب ذکر کرد.
یکی از نویسندگان این اثر در مقدمه کتاب ذکر کرده است که کتاب حاضر از جهات گوناگون و مختلف، در تاریخ معاصر افغانستان کم نظیر حتی بی‌‌نظیر است: “ادعا نمی‌کنم شاید تاریخ وطنم به یاد نداشته باشد که در هر گوشه جهان، دوستان و دشمنان درباره شخصیت و ویژگی‌های یک فرزندش، اتفاق نظر داشته باشند، و هر کسی به اندازه خودش، لب به ستایش وی گشوده یا قلم رانده باشد”.
در این کتاب، چشم‌دیدها، نظریات، احساسات و دیدگاه‌های اندیشمندان، سیاست‌مداران، خبرنگاران، شاعران و نویسنده‌گان گردآورده شده است که به ویژه‌گی‌ها خصوصیات و مبارزات قهرمان ملی کشور در دوران جهاد و مقاومت، سلوک و روش شخصی‌اش با دشمنان هم‌رزمان، مهمانان، دوستان و حتا با خانواده‌اش پرداخته و به تصویر کشیده شده است.
در مقدمۀ کتابِ «مردِ عشق مردِ آزادی» آمده است: در نظرها و اظهارات نویسنده‌گان شرقی و غربی این اتفاق مشاهده می‌شود که هر کدام با وجود آن که مسعود را قهرمان عرصۀ جهاد و مقاومت، آزادی، شخصیت چند بُعدی دیده‌اند و او را شخصیت استثنایی قرن نیز یافته اند که استواریش استوارتر از هندوکش و پایداریش همپای بابا مستحکم و پا بر جا بوده است.
بخشی از این کتاب اشعار و سروده‌های شاعران افغانستان، ایران و تاجیکستان در سوگ احمد شاه مسعود است و آنگونه که در مقدمه این بخش نیز امده است، اشعار فراهم آمده در این کتاب گزینشی است از انبوه سروده‌هایی که پیرامون این فرمانده افغانستانی سروده شده است.
فرازهایی از سخنان قهرمان ملی کشور را که در بخشی از کتابِ «مردِ عشق مردِ آزادی» آمده است این جا نقل می‌کنیم:
*زنان نیمی از پیکرۀ جامعۀ بشری هستند، حق و حقوق مدنی دارند. زنان کشور ما در دوران جهاد دوشادوش ما، در صحنه ایستاده بودند، فداکاری‌ها کردند. من در دوران جهاد، زنان زیادی را دیدم که کارهای بزرگی کرده اند. خیلی خاطره ها از زنان فداکار به‌خاطر دارم که در شرایط سخت، زیر بمباران‌های دشمن جان‌فشانی‌ها کردند.
*ما با ایجاد یک کمیسیونی که قدرت را به حکومت موقت تسلیم بدهد، موافق هستیم، انتقال قدرت را قبول داریم، لویه جرگه را قبول داریم، با آتش‌بس و صلح سراسر در کشور موافقیم.
*ادامۀ جنگ بعد از سقوط کمونیست‌ها، به خصوص جنگ تحمیل شدۀ داخلی که عامل توطیۀ بیرونی است، باعث نهایت تأسف ماست، ما هرگز توقع چنین چیزی را نداشتیم، مگر! چه می‌توان کرد؟ کشورهای همسایه تحرکاتی در افغانستان ایجاد کردند، روی منافعی که در کشور ما دارند یک تعداد آدم‌های خودخواه و جاه طلب را تحریک نمودند.
*پاکستان در طول حیات سیاسی خویش با هند و افغانستان رابطۀ خصمانه داشته و از دو جانب شمال و جنوب در رنج به سر میبرد. پاکستان با هند روی کشمیر و با افغانستان روی خط دیورند که یک معضلۀ سرحدی است، اختلاف دیرینه دارد. بنابراین، از دیدگاه پاکستان، ایجاد یک حکومت مزدور در افغانستان، از یکسو اهداف اقتصادی آن کشور را بر آورده میسازد، از سوی دیگر از نظر دفاعی در جنگ‌های بعدی با هندوستان، برایش از اهمیت حیاتی برخوردار است چه به آن کشور عمق استراتژیک می بخشد و نیروی مقاومتش را در برابر حملات هند افزایش می‌دهد.