وزیرخارجه یا هر مقام ایرانی باید این درک را داشته باشند و بدانند، در شرایطی که رودخانه هلمند خشک شده و در وسط آن چاه‌حفر کرده‌‌اند، شما از آن چگونه حقابه دریافت می‌کنید!
این سخنان در واکنش به گفته‌های اخیر وزیر امور خارجه ایران ابراز می‌شود. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، گفته که کشورش از اهرم‌های مختلف برای حل اختلافات بر سر حقابه رودخانۀ هلمند با افغانستان استفاده خواهد کرد.
آقای ظریف در گفت‌وگو با شبکه ۳ تلویزیون دولتی ایران بیان کرده: «ما می‌توانیم از اهرم‌های مراودات مرزی، مهاجران‌افغانستانی، موضوع مواد مخدر و تجارت در مورد افغانستان استفاده کنیم؛ اما مشی ما در مورد همسایگان‌مان، خصوصا همسایگان مسلمان تاکنون این بوده که گروکشی نکرده‌ایم.»
این سخنان واکنش برخی از مقامات حکومتی، اگاهان اقتصادی – سیاسی و کاربران شبکه‌های اجتماعی افغانستان را در پی داشته است.
سیف‌الدین سیحون اقتصاددان و استاد دانشگاه کابل در واکنش به این سخنان می‌گوید: قرار داد آب با ایران «وحی منزل» نیست که تغییر نکند، رژیم آب‌های افغانستان با کشورهای همسایه باید تغییر کند و با در نظر داشت خشک‌سالی و تغییر اقلیم باید از نو تعریف شود.
او به روزنامه ماندگار گفت: اساسا معاهده آب هلمند در حدود ۴۳ سال قبل امضاء شده‌ و در آن سال‌ها تمامی رودخانه‌های افغانستان پرآب بود؛ اما اکنون وضعیت اقلیمی تغییر کرده و ۳۰ درصد آب رودخانه‌ها کاهش پیدا کرده است؛ بنابراین باید یک معاهده جدید و مطابق شرایط فعلی بین دو کشور امضاء شود.
او تاکید دارد: تا حدی خشک‌سالی زیاد شده که در وسط روخانه هلمند چاه حفر کردند، حالا وزیر خارجه یا هر مقام ایرانی باید این قدر درک داشته باشند و بدانند، در شرایطی که رودخانه خشک می‌شود و در وسط آن چاه‌حفر می‌کنند، شما از آن چگونه حقابه دریافت می‌کنید.
این استاد دانشگاه می‌گوید: افغانستان سی میلیارد متر مکعب آب دارد نه هفتاد میلیاردی که ایرانی‌ها دعوا دارند، سی میلیارد متر مکعب آب برای کشور سی میلیونی مثل افغانستان بسیار ناچیز است، اساسا خود افغانستان فاقد منابع آبی است و در صورتی که آب نباشد به کشورهای دیگری چه بدهیم.
او گفته که همین اکنون رودخانه هلمند برای استفاده زراعت و برق افغانستان کافی نیست، چه رسد به این‌که بیشتر از نصف آن را به ایران بدهیم. بنابراین ایران واقع بینانه مذاکره و تصمیم بگیرند.
استاد سیحون با انتقاد از حکومت می‌گوید: دیپلمات‌ها و دانشمندان افغانستان در مورد ظریفت‌ها و «پتانسیل‌ها» افغانستان بسیار «نادان‌اند و هیچ چیزی نمی‌دانند»، حکومت افغانستان مشکل کم آبی و چالش آب را درک کرده نمی‌تواند، دانشمندان و سیاست‌گران افغانستان خیال‌شان از «بی‌خردی راحت است»؛ اما ایرانی‌ها این مساله را به خوبی درک کردند و نگران اند.
او گفت: « ایرانی‌ها آب‌هایی که از ایران به افغانستان می ریزد را به اشکال مختلف خشکاندند و یا هم مسیر آن را تغییر دادند.
بااین حال؛ نجیب آقا فهیم، وزیر دولت در امور مبارزه با حوادث طبیعی در صفحه فیس‌بوکش نگاشته است: جواد ظریف گاهی ظرافت‌های دیپلماتیک را فراموش می‌کند!
او می‌گوید: در حل مشکلات آبی میان دو کشور پاسخ به سوالات ذیل می‌تواند رهگشا باشد: درحالی که مقامات ایرانی مقصر اصلی در بحران محیط زیستی سیستان و خشک شدن هامون‌های افغانستان را معرفی می‌نمایند، باید مسولانه و صادقانه بگویند که عامل خشک شدن دریاچه ارومیه، زاهدان، رود اصفهان و ده‌ها دریا و دریاچه دیگر در داخل ایران و هم چنین، کم‌آبی در خوزستان، خرم‌‎شهر و خشک شدن تالاب‌های بختگان، پریشان، گاوخونی و…، کی است و چه است؟
آقای فهیم می‌گوید: اگر ایران به گفته آقای ظریف، آب منظم در چارچوب معاهده ۱۳۵۱ می‌خواهد، چرا با ساخت بند کمال‌خان که یک بند تنظیمی بوده و یکی از اهداف اصلی آن تنظیم و تامین حقآّبه ایران می‌باشد مخالفت می‌کند؟
او افزوده: در ماده نهم معاهده آب هلمند برای حل ختلافات ناشی از اجرای معاهده؛ سه راه حل مشخص پیش‌بینی شده‌است که عبارت اند از: مذاکره دیپلماتیک، مساعی جمیله طرف ثالث و حکمیت؛ این‌که آقای ظریف از اهرم‌های مختلف به‌خاطر تحت فشار قراردادن افغانستان به شکل تهدید آمیز صحبت می‌کند در کجای معاهده پیش‌بینی شده است؟
به گفتۀ او، آیا آقای ظریف دیوار پایین‌تر از همسایۀ شرقی خود نیافته که مسولیت‌ها و کم‌کاری‌های دولت‌مردان خود مانند بحران ارزی و اقتصادی بیکاری و… را با فرافگنی بدوش آن‌ها بیندارد ؟
گفتنی‌ست که رود بزرگ هلمند از رودهای پرآب افغانستان و آسیا به‌شمار می‌رود که سالانه میلیاردها متر مکعب آب در آن جریان می‌یابد و طول آن ۱۱۰۰ کیلومتر است.
این رودخانه از بلندی‌های کوه‌های بابا در ۴۰ کیلومتری غرب کابل از رشته کوه هندوکش در افغانستان سرچشمه می‌گیرد و پس از مسافت ۱۱۰۰ کیلومتر وارد دریاچه هامون که دریاچه‌ای مشترک بین افغانستان و ایران است می‌شود.