احمدولی مسعود، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوی در یکی از برنامه‌های ویژۀ طلوع‌نیوز برخی از برنامه‌های تیم انتخاباتی وفاق ملی را همه‌گانی کرد.
آقای مسعود در این گفت‌وگو روی ساختار نظام، چالش‌های موجود و انتخابات ریاست‌جمهوری نیز صحبت کرد. به گفتۀ او: نظام متمرکز ریاستی در ۱۸ سال گذشته نشان داد که نمی‌تواند به چالش‌های موجود راه‌حل پیش‌بینی کند. او در ادامۀ این گفت‌وگو می‌گوید که طرفدار به میان آمدن اصلاحات در ساختار سیاسی به صورت تدریجی است.
آقای مسعود در پاسخ به این پرسش که خانوادۀ شما در کجا زنده‌گی می‌کنند؟ گفت: فرزندانم به دلیل اتمام تحصیلات‌شان در بیرون از کشور زنده‌گی می‌کنند و در هیچ صورتی تلاش به گرفتن تابعیت دوم از کشوری بیرونی نکرده است. همچنان افزود که شهروندی کشور دومی را ندارد و با گذرنامه/ پاسپورت افغانستان سفر می‌کند.
این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری در ادامۀ گفت‌وگویش خاطر نشان می‌کند: «این کشور ماست، سال‌ها در این کشور زنده‌گی کرده‌ و قربانی‌ داده‌ایم، امنیت و ثبات در کشور یک مسألۀ حیاتی و داعیه‌ ملی ماست. ما در این راه قربانی متقبل شده و شهید‌ داده‌ایم، این یک مسألۀ جدید نیست که اکنون من به عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهور آن را سیاست‌گونه مطرح کنم، ما متعهد به این کشور هستیم و متعهد باقی می‌مانیم».
او در پاسخ به این پرسش‌ که در صورت پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری، انتظار بیش از نصف کودکان که در حال حاضر بی‌نوسرشت و از آموزش و پرورش محروم اند، از شما چه می‌تواند باشد؟ گفت: مهم‌ترین مسأله برای یک کشور کودکانی هستند که باید به وضعیت‌شان به‌شکل اساسی رسیده‌گی شود، اما نمی‌توان به شکل شعارگونه به آن گویا «فقط ما جور می‌کنیم» و یا «من متفکر هستم» و به همه مشکلات رسیده‌گی می‌کنم. آقای مسعود به این باور است که روی بنیاد جامعه که تعلیم و تربیه است، باید سرمایه‌گذاری صورت گیرد.
او گفت که باید کلان‌ترین سرمایه روی آموزش و پرروش کودکان در افغانستان انجام شود؛ زیرا کودکانِ افغانستان چندین سال از حق‌شان محروم شده‌اند: هر چند گفته ‌می‌شود که در طول ۱۷- ۱۸ سال‌ کارهای برای بهبود انجام شده و میلیون‌ها تن فارغ شده‌اند، اما این قشر که به عنوان مضروف‌اند، هیچ ظرفی برای جذب و استفاده آنان وجود نداشه است. به گفتۀ رییس تیم وفاق ملی: شما شاهد هستید که جوانان به دلیل نبود، زمینه‌های کار کشور را ترک کردند، حکومت و نهادهای دیگر قادر به استفاده از این ظرفیت‌ها نبودند.
آقای مسعود با اشاره به چالش‌های موجود در بخش تحصیلات عالی افغانستان و برنامۀ تیم وفاق ملی در این بخش گفت: روند آموزش و پرورش در افغانستان سیاست‌زده شده است. قسمی که یک جوان مستحق است، به دلیل نداشتن امکانات یا واسطه نمی‌تواند به آن (حق) خود برسد. همچنان از نگاه معیشتی دانشجویان با چالش‌های اقتصادی مواجه هستند و دولت ظرفیت را ایجاد نمی‌کنند تا از این قشر استفاده شود. دانشجوان با چالش‌های اقتصادی، کیفیتی، و همچنان فقدان امکانات برای رسیدن به هدف‌شان مواجه هستند.
آقای مسعود در پاسخ به این پرسش که برای بهبود وضعیت تحصیلات عالی در کشور چه برنامۀ روی دست دارید؟ گفت: برای بهبود وضعیت آموزش و پرورش و تحصیلات عالی، باید سرمایه‌گذاری بیشتر صورت گیرد؛ چنانچه پیش از نامزد شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری ما برنامه‌های را در این خصوص و سایر موضوعات کشور از طریق برنامۀ آجندای ملی ارایه دادیم؛ یعنی پیش از نامزد شدن ما به افغانستان طبق برنامه‌ فکر می‌کردیم. او در ادامه خاطر نشان کرد: یک تغییرات اساسی باید ایجاد گردد، این در حد یک منشور انتخاباتی نیست که در خور مردم قرار دهیم، اما به مجرد رسیدن به قدرت نتوانیم آن را عملی کنیم و در حد شعار باقی بمانید و برای عملی کردن آن ظرفیت نداشته باشیم.
آقای مسعود می‌گوید که برای رسیده‌گی به چالش‌های موجود، باید روی اساس (نظام) تغییرات ایجاد گردد، اساس یک نظام ساخته شود تا به این مشکلات رسیده‌گی کند و در خدمت مردم باشد. این‌گونه نمی‌شود: یک انتخابات صورت گیرد و با گرفتن ۵۰+۱ بگویم که رییس‌جمهور هستیم و هرآنچه که دل‌مان خواست انجام دهیم. باید یک نظام پاسخ‌گو با ظرفیت و حکومت‌داری خوب روی کار آید.
این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری، در پاسخ به این پرسش که آخرین مرتبه چه وقت دارایی‌تان را ثبت کردید؟ گفت: در جریان ثبت نام انتخابات دارایی خود را ثبت کرده‌ام و حاضر هستم در موقع مناسب در مورد دارایی خود به مردم معلومات دهیم.
آقای مسعود در رابطه راه‌های درآمد و کاروبار خود گفت که کاروبار شخصی دارد و هیچ قرارداد دولتی ندارد.
آقای مسعود در رابطه محافظان و موترهای امنیتی خود گفت که یک موتر تعقیبی دارد و در صورتی که رسیدن به ریاست‌جمهوری هم، به ازدیاد محافظان و کاروان‌های تعقیبی، تشریفات و …، علاقه ‌ندارد؛ من در مدت ۱۸ سال در میان مردم زنده‌گی کرده‌ام و مردم مرا می‌شناسند. اما برخی‌ها زمانی که به قدرت می‌رسند خود را بزرگ فکر می‌کنند و به همین دلیل به تعداد محافظان و کاروان‌های امنیتی خود را می‌افزایند، در حالی که از میان همین مردم برخاسته‌اند!
آقای مسعود، در پاسخ به این پرشس که چه‌ راهکاری برای بهبود وضعیت جوانان دارید؟ گفت: ما پیش از انتخابات برای تغییرات کارهای را انجام دادیم و موضوعی که روی آن بیشتر تأکید داریم و جدی هستیم، جوانان هستند، امروز دنیا جوانان است، این نسل متعلق به جنگ است، اما در یک دنیا جدید قرار دارد؛ زیرا بیشتر نفوس کشور را جوانان تشکیل می‌دهد و فردای این کشور نیز متعلق به آنهاست.
او گفت که بیداری جوانان می‌تواند به کشور راه‌گشا باشد و این جوانان هستند که کشور را نجات می‌دهد.
او گفت که در کابینه ما بیشتر جوانان هستند؛ یک خانم به عنوان معاون اول که از خانم‌ها نماینده‌گی می‌کند و معاون دوم یک جوان و استاد دانشگاه است که از جوانان نماینده‌گی می‌کند و در حال حاضر نیز بیشتر کسانی که در تکت انتخاباتی ما کار می‌کنند، جوانان هستند. این توقع وجود دارد که جوانان می‌تواند چالش‌های موجود را حل کنند و در غیر صورت از حکومت کنونی این توقع وجود ندارد.
آقای مسعود در پاسخ به این‌ که چرا طرف‌دار نظام ریاستی نیست؟ گفت: ساختار نظام اجتماعی افغانستان متشکل از اقوام مختلف است، اما نظام ریاستی در ۱۸ سال ثابت ساخت که یک نظام اقتدارگراست و تمرکز قدرت سبب فساد شد. ما و شما شاهد بودیم که از یک انتخابات ی تا انتخابات ریاست‌جمهوری دیگر وضعیت بحرانی‌تر شد. نظام ریاستی به ‌شکل عمودی قدرت را قبضه کرده که مردم نمی‌توانند در تصمیم‌گیری دولت سهم داشته باشند.
این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری به این باور است که بدیل نظام کنونی، تقسیم قدرت به صورت افقی است، مهم نیست که نام آن را چه بگذاریم و اهمیت ندارد، اما مهم این است که افغانستان به اساس شرایط خودش صاحب نظام شود تا مردم بتواند در تصمیم‌گیری آن شریک شوند.
او گفت در نظام ریاستی یک فرد پنج‌سال انتظار می‌کشد تا رأی خود استعمال کند تا بتواند سرنوشت تعین کند، اما رأی آنهم دزدیده می‌شود و پنج‌سال دیگر فردی قدرت می‌گیرد و همۀ چیز را در اختیار دارد و پنج‌سال دیگر زمان می‌برد تا دوباره در مورد سرنوشت تصمیم بگیریم. پیشنهاد ما این است که نظام غیر متمرکز و افقی گردد و تمرکززدایی صورت شود. در مرکز رییس‌جمهور و نخست وزیر داشته باشیم و در ولایت‌ها نیز شورای ولایتی صلاحیت داشته باشند و والی‌ها نیز نیمه انتخابی شوند.
او گفت که خواستار تغییر نظام به صورت تدریجی است تا مردم لمس کنند که تغییر نظام برای‌شان مفید تمام می‌گردد. زمانی که مردم بدانند که با استفاده از قدرت رأی خود یک والی فاسد را می‌توانند کنار بزنند، در حقیقت قدرت دادن برای مردم و تمثیل دموکراسی است.
آقای مسعود در رابطه به سیاست خارجی تیمش با این پرسش که آیا پاکستان کشور دوست است یا دشمن؟ گفت: مشکل کلان ما این‌ است که در مدت بیش از ۱۸ سال اصول سیاست خارجی روشن نداشتیم که آیا پاکستان دوست ماست یا دشمن؟ تا اکنون ما در یک دشمنی با پاکستان پیش آمدیم، در این شگ و تردید وجود ندارد که پاکستان دشمنی کرده/ می‌کند؛ زیرا ما بارها گفتیم که کلید صلح افغانستان در داخل کشور است. اما مشکل اساسی نداشتن یک اصول اساسی در سیاست خارجی است. اگر یک اصول اساسی در سیاست خارجی ما وجود داشته باشد، ما می‌توانیم تعریف کنیم که پاکستان دوست ماست یا دشمن!
او گفت که برخوردها سلیقه‌یی بوده است؛ پاکستان یک روز دوست و یک روز دشمن خطاب شده است. طالبان را یک روز برادر و یک روز دشمن خطاب می‌کنند که یک قمست زیاد مشکلات ما از همین ناحیه است.
آقای مسعود گفت: اگر ما بتوانیم، به اساس پشیت‌بانی منافع ملی سیاست طولانی مدت خود را تدوین کنیم، می‌توانیم سیاست طویل مدت خودرا تعریف و به دنیا خود را معرفی کنیم که در کدام قسمت از این نظام بین‌المللی قرار داریم و برای پاکستان تفهیم شود که دوست ماست یا دشمن،
آقای مسعود گفت که مشکلات آبی، مرزی و تروریسم که به عنوان یک ابزار استفاده می‌شود با پاکستان وجود دارد و در رابطه به گذرگاه مرزی دیورند، گفت: گذرگاه مرزی دیورند خط افغانستان است، اما اگر کسانی قبول ندارند باید می‌گویند که حل نشده است، باید حل شود و نباید به عنوان یک زخمی خونین باقی نماند و حکومت‌ها از این طرف و از آن طرف برای حفظ حاکمیت خود آن سو استفاده کنند.
او در پاسخ به این پرشس که چگونه این معضل را حل کنیم؟ گفت: اصول سیاست خارجی خود را به اساس منافع ملی ایجاد کنیم، دپیلوماسی فعال داشته باشیم و با پاکستان رابطه ایجاد کنیم و از طرف‌ها متقابل بخواهیم که برای حل این تنش روی میز بنشینند که ادعا خود بالا میز گذارند و این مسأله را به صورت گفتمان حل کنیم.
او گفت که چالش دیورند به شکل انقلابی، شعاری و تهدید و زور آزمایی حل نمی‌شود. به همین دلیل در این مدت ما آسیب فراوان دیدیم و باید این مسألۀ برای همیش حل گردد.
او گفت که ما در داخل افغانستان، در منطقه و فرامنطقه به سیاست متعادل ضرور داریم تا چگونه به اساس منافع ملی خود بتوانیم تعادل را در میان کشورهای [منطقه‌یی و فرا منطقه‌یی] که منافع خود را در افغانستان دارند، ایجاد کنیم.
آقای مسعود باورمند به یک راه‌حل سیاسی در رابطه به چالش‌های موجود در کشور است و تأکید می‌کند که چالش‌های کنونی باید به اساس یک راه‌حل سیاسی به پایان برسند: بهتر است که با پاکستان صحبت کنیم، برای مشکلات راه‌‌حل پیشنهاد کنیم. در افغانستان جنگ‌ نیابتی است، نباید از چالش‌ها فرار کنیم، بگویم که در مورد مشکلات صحبت می‌کنیم، اما در مورد خط دیورند نه! این درست نیست.
آقای مسعود گفت که ما طرف‌دار سخنان کسانی نیستیم که می‌گویند منتظر باشیم تا قوی شویم، زمانی تو قوی شدی آن [پاکستان] هم قوی می‌شود، اما اکنون که جامعۀ جهانی حضور دارد چرا این مسألۀ را با گفتمان حل نکنیم.
آقای مسعود هر چند روند گفت‌وگوهای صلح را رد نمی‌کند، اما تأکید می‌کند اگر خواهان یک صلح پایدار هستیم، باید موضوعی که سبب جنگ در کشور شده را بشناسیم و از موضع قدرت با طالبان گفت‌وگو کنیم با طالبان از موضع شکننده و ضعیف که حکومت افغانستان دارد، نمی‌توان مذاکره کرد.
آقای مسعود در رابطه به مبارزه با فساد می‌گوید: فساد در افغانستان سازمانی است و نظام ریاستی آن را پرورش می‌دهد، در حقیقت فساد از بالا به پاین و از نظام به جامعه سرایت کرده است و مردم به اساس این رویکرد دولت رفتار می‌کنند؛ بنا بر این باید در ابتدا یک نظام متوازن (چک اند بیلانس) ایجاد کنیم تا فرد اول نتواند از قدرت سو استفاده کند؛ چون گفته می‌شود. قدرت مطلق فساد مطلق می‌آفریند، از این رویکرد باید جلوگیری شود. در غیر صورت در یک نظام فساد پرور؛ انسان‌ها خوب هم آلوده با فساد می‌شوند.
آقای مسعود در مورد دست‌آوردهای خود گفت که طرح‌های آجندای ملی، وفاق ملی و حکومت وحدت ملی که متأسفانه عملی نساختند، یکی از دست‌آوردها او بوده که همواره به یک راه حل در افغانستان فکر می‌کرده است. همچنان دست‌آورد دوم را ایجاد بیناد شهید مسعود که به عنوان یک بال فرهنگی فعال است دانست و گفت: اگر این کار صورت نمی‌گرفت تعدا زیاد از مدعیان از آن سو استفاده می‌کردند. آقای مسعود سومین دست آورد خود نامزدی به انتخابات ریاست‌جمهوری دانست و گفت که آمادۀ خدمت برای مردم خود است.
آقای مسعود در رابطه به اشتباهات زنده‌گی خود گفت که زمانی که از نماینده‌گی مقاومت از بیرون به داخل افغانستان آمد‌م به این فکر بودم که همۀ سیاسیون چه از خودی و بیگانه در کشور مانند من به نجات افغانستان فکر می‌کنند، اما دیر متوجه شدم که چنین نبوده است و جنگ قدرت و کشمکش هنوز وجود دارد.
او گفت مورد دوم از اشتباه‌اش این که با تمام قدرتدر کنار داکتر عبدالله به عنوان فرد نزدیک به آمرصاحب شهید ایستاد: تمام هست و بود خود را در یک سبت انداختیم تا داکتر عبدالله بتواند کار را انجام دهد، اما در مدت پنج سال نمی‌فهیمدیم که این کار را نکرد، نتوانست و یا شرایط برایش مساعد نبود.اشتیاه اصلی در کجا بود؟ اگر یک تیم برای کنترل اوضاع روی کار میامد و اوضاع را تحت مراقبت می‌داشت تا وضعیت برهم نمی‌خورد، اما چالش اصلی را نتوانستیم این تیم را ایجاد کنیم.
آقای مسعود واگذار کردن میدان به تکت انتخاباتی دیگر پیش از انتخابات رد کرد و گفت که میدان را به کسی واگذار نمی‌کند و تا فرجام پیش‌ می‌رود.
آقای مسعود همچنان در پاسخ به این پرشس که در صورت برنده نشدن، حاضر هستید تا در حکومت آینده خدمت کنید؟ گفت: «ببینیم که کی با چه برنامۀ برنده می‌شود؛ زیرا تأکید ما همیشه این بود که «به من رأی ندهید به برنامه رأی بدهید»؛ بنابراین به تنهایی نمی‌شود که مشکلات را حل کرد، اگر بتوانیم که از یک گوشۀ کار بگیریم، مطمیناً که یک نظام خوب دست خواهیم یافت».
احمد ولی مسعود رییس جریان سیاسی وفاق ملی در ۲۰ جدی به عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری با برنامۀ وفاق ملی رسماً ثبت نام کرد، فریده مومند وزیر پیشین تحصیلات عالی افغانستان به حیث معاون اول و دکتر لطیف نظری به حیث معاون دوم در تکت انتخاباتی او که به‌نام وفاق ملی است قرار دارند.