نزدهمین نشست سران حکومت‌های عضو سازمان همکاری‌های شانگهای دیروز در جمهوری ازبیکستان برگزار شد. در این نشست داکتر عبدالله عبدالله، رییس اجرایی حکومت وحدت ملی به نماینده‌گی از افغانستان اشتراک و صحبت کرد. رییس اجرایی در این نشست گفت، افغانستان باور دارد که با استفاده از همکاری‌های منطقه‌یی و همگرایی، نه‌تنها می‌توانیم به تشخیص و استفادۀ به موقع از فرصت‌ها برای توسعه و پیشرفت در این منطقۀ وسیع و ثروت‌مند دست یابیم، بلکه می‌توانیم بر موانع ساختاری غالب شویم و با چالش‌های مشترک در همکاری و تعاون با یکدیگر مقابله کنیم.
به گفتۀ آقای عبدالله، افغانستان به سازمان همکاری‌های شانگهای به عنوان یکی از نهادهای مهم منطقه‌یی برای طرح و تطبیق دیدگاه‌ها، سیاست‌ها و برنامه‌های منطقه‌یی چون تجارت، توسعۀ زیرساختارها، مبارزه با مواد مخدر و تروریسم نگاه می‌کند. عبدالله اظهار داشت که افغانستان در خط اول مبارزه با تهدید تروریسم فرامرزی و بین‌المللی قرار دارد. نیروهای دفاعی افغانستان با مجموعه‌یی از گروه‌های دهشت‌افگن با پیوندهای منطقه‌یی و بین‌المللی که تهدید مشترک به همۀ کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای منطقه است، در حال جنگ می‌باشند. او در بخشی از سخنانش پیشنهاد کرد که سازمان همکاری‌های شانگهای اقدامات لازم را برای اتخاذ استراتژی برای مقابله با تروریسم و جلوگیری و مهار این پدیده در منطقه با تعاون و همکاری مشترک و بنیادی روی دست گرفته شود.
با این حال، سازمان همکاری‌های شانگهای چگونه سازمانی است و چه اهمیتی برای افغانستان؟
سازمان همکاری‌های شانگهای یا «Shanghai Cooperation Organization» یک سازمان بین‌دولتی است که با هدف همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تاسیس شده است. این سازمان در سال ۲۰۰۱ میلادی توسط رهبران کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و ازبیکستان تشکیل شد. سازمان همکاری شانگهای در حقیقت ترکیب جدید سازمان «شانگهای ۵» است که در سال ۱۹۹۶ تأسیس شده بود، ولی نام آن پس از عضویت ازبیکستان، به «سازمان همکاری شانگهای» تغییر داده شد. علاوه بر اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال ۲۰۰۴ و یک‌سال بعد ایران، پاکستان، هند و افغانستان در سال ۲۰۱۲ و پس از آن بلاروس به عنوان عضو ناظر به این سازمان ملحق شدند. افغانستان نیز در سال ۲۰۱۵ پیشنهاد عضویت دایمی خود را به این سازمان ارایه کرد و اکنون تلاش دارد تا عضویت دایمی سازمان همکاری شانگهای را به دست آورد.
در این میان، هند و پاکستان در کمتر از دو سال توانستند شرایط کامل برای عضویت در سازمان شانگهای را تکمیل کنند و در سال ۲۰۱۵ به عضویت این سازمان در آیند. عضویت این دو کشور در سازمان همکاری شانگهای در اجلاس رهبران کشورهای عضو این سازمان در سال ۲۰۱۷ در آستانه، پایتخت قزاقستان به تصویب رسید. از روسیه و جمهوری خلق چین به عنوان دو کشور اصلی و هدایت‌کنندۀ سازمان همکاری‌های شانگهای نام برده می‌شود.
با این‌همه، اما برخی به این باور اند که این سازمان به هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ امریکا و سازمان ناتو در منطقه تشکیل شده تا از دخالت امریکا در درگیری‌های احتمالی در نزدیکی مرزهای روسیه و چین جلوگیری شود. این در حالی است که ایالات متحده درخواست خود را برای تبدیل شدن به عضو ناظر سازمان همکاری‌های شانگهای ارایه کرد، اما در سال ۲۰۰۵ رد شد. مسایل امنیتی آسیای‌میانه از دغدغه‌های اصلی این سازمان است. رشد افراط‌گرایی و گسترش فعالیت‌های تروریستی، مسأله‌یی است که نگرانی اصلی همۀ کشورهای عضو این سازمان را تشکیل می‌دهد. امنیت اکثر کشورهای ناظر این سازمان از سوی گروه‌های تروریستی تهدید می‌شود که از این جمله، گروه طالبان و سایر گروه‌های تروریستی در افغانستان، همواره امنیت را برهم زده و حملات خونین را انجام داده‌اند.
افغانستان نقش حیاتی و مهمی را در تحولات منطقه ایفا می‌کند. به طوری که ناامنی و بی‌ثباتی این کشور بر تمامی کشورهای منطقه تأثیر می‌گذارد. توسعه و ثبات افغانستان به دلیل موقعیت حساس این کشور در قلب آسیا و مسیر تاریخی ابریشم، خود به‌خود به رونق اقتصادی و بازگشت ثبات و آرامش در کشورهای منطقه کمک می‌کند. افغانستان حلقۀ وصل جنوب و شمال آسیا و همین‌طور شرق و غرب آن است. این موقعیت بی‌نظیر و حساس سبب می‌شود که نقش این کشور در توسعۀ اقتصادی و ثبات منطقه اهمیت ویژه‌یی بیابد. بنابراین، همکاری‌های منطقه‌یی در افغانستان بی‌هیچ تردیدی فرصت‌های بی‌نظیری را برای توسعه و تقویت اقتصاد منطقه فراهم می‌آورد. با این حال، حضور افغانستان در نشست‌های سازمان همکاری‌های شانگهای و همچنان کسب عضویت دایمی این سازمان، اهمیت ویژه‌یی برای ثبات و امنیت افغانستان دارد. این همکاری‌ها می‌تواند به بهبود اوضاع اقتصادی و امنیتی منطقه کمک کند.
رشد افراط‌گرایی و خشونت در افغانستان، به ثبات و توسعۀ کشورهای منطقه آسیب می‌رساند. پدیدۀ افراط‌گرایی و تروریسم اکنون به تهدید جدی در برابر ثبات و امنیت منطقه و جهان تبدیل شده است. بنابراین، افراط‌گرایی و تروریسم تنها دشمن دو کشور افغانستان و پاکستان نمی‌تواند به حساب آید، بلکه تمامی کشورهای منطقه از رشد افراط‌گرایی و تروریسم آسیب می‌بینند.
در سوی دیگر، موضوع کشت و قاچاق مواد مخدر نیز نقش افغانستان را در منطقه پُراهمیت ساخته است. کشت، تولید و قاچاق مواد مخدر تهدید مشترک کشورهای منطقه به حساب می‌آید. بخش بزرگی از خاک افغانستان در اختیار باندهای مافیایی مواد مخدر است و این امر ضرورتِ مبارزه با آن را نیازمند یک همگرایی و همکاری جدی در سطح منطقه ساخته است. روسیه و تاجیکستان از جمله کشورهایی است که همواره از تولید مواد مخدر در افغانستان و ورود آن به این کشورها اظهار نگرانی کرده و گفته اند که قاچاق مواد مخدر از افغانستان، شهروندان این کشور را در معرض تهدیدات جدی قرار می‌دهد. تجربۀ سال‌های اخیر نشان داده که دولت افغانستان به تنهایی قادر به مهار و کنترل کشت تولید و قاچاق این مواد نیست. بنابراین، کنترل و مهار اعتیاد و مواد مخدر در افغانستان و منطقه به یک همکاری وسیع منطقه‌یی و بین‌المللی نیازمند است که این امر در چارچوب سازمان همکاری‌های شانگهای می‌تواند عملی گردد.