بخش سوم و پایانی

داکتر محمدمهدی امام / فوق‌تخصص روماتولوژی

چند نکته درمورد دردهای عمومی زانو و مفاصل
در مراقبت از مفاصل و زانو باید توجه داشت که نشستن روی دو زانو یا حتا چهارزانو، استفاده نکردن از توالت فرنگی [=کمد] یا هم‌چنین بالا و پایین رفتن از سربالایی، مثل کوه یا زینه عوامل خطرساز سلامت مفاصل زانو محسوب می‌شود. فراموش نکنیم که در کوه‌پیمایی و بالارفتن از زینه، بیشترین آسیب به مفاصل زانو هنگام پایین آمدن رخ می‌دهد. در خصوص ورزش در باشگاه‌های بدن‌سازی باید دقت کرد که هر ورزشی باید زیر نظر مربیان دوره‌دیده و باتجربه انجام شود.
حتا اگر کمردرد ندارید، ولی می‌خواهید کمر سالمی داشته باشید، از این ۵ وضعیت پرهیز کنید:
۱- ایستادن طولانی در یک وضعیت
۲- نشستن طولانی در یک وضعیت
۳- حرکت‌های چرخشی ناگهانی
۴- انجام کار سنگین به تنهایی
۵- خم شدن با کمر خمیده
هم‌چنین به گودیِ کمرِ خود توجه کنید، زیرا بزرگی شکم موجب گودی کمر می‌شود و هم‌چنین ایستادن‌های نامناسب در خصوص زانوها توصیه نمی‌شود. با یک توصیه ساده به فکر سلامت زانوهای‌تان بیافتید؛ به صورت ایستاده، پاهای خود را جفت کرده و ببینید فاصله بین دو زانو چقدر است. اگر این فاصله از ۳ انگشت بیشتر بود ـ به‌خصوص در خانم‌ها و دخترخانم‌ها ـ باید به پزشک مربوط (ارتوپد) مراجعه کنید.

چه‌‎طور باید پیش‌گیری کرد؟
نکته مهم دیگر، این‌که سگرت و دخانیات را از زنده‌گی خود دور کنید. سگرت برخی از روماتیسم‌ها را به وجود می‌آورد و برخی را با علایم شدیدتر نشان می‌دهد. مصرف ویتامین D در رژیم غذایی بسیار مهم است و هم‌چنین در خصوص عفونت‌ حساس باشید. مصرف غذاهای خارج از منزل می‌توانند به انتقال عفونت‌ها دامن بزنند. پس غذای سالم مصرف کنید تا دچار عوارض بیماری‌های روماتیسمی نشوید. باید دانست سرما و رطوبت واکنش‌های التهابی را بیشتر می‌کند، ولی نقشی در ایجاد روماتیسم ندارد، ولی موجب درد در افراد مبتلا به بیماری‌های روماتیسمی می‌شود. در خصوص روماتیسم قلبی که به دلیل پی‌گیری نکردن مناسب درما‌ن‌های آنتی‌بیوتیکی گلودردهای چرکی رخ می‌دهد، باید گفت که این عارضه با بیماری‌های روماتیسمی متفاوت است و سال‌هاست که به دلیل توجه به درمان‌های دارویی، عفونت‌های استرپتوکوکی تقریباً تحت کنترل درآمده است.

در چه کسانی ایجاد می‌شوند؟
برخی اوقات داروها در ایجاد این بیماری‌ها نقش دارند و گاهی برخی مواد غذایی می‌توانند علایم شبه روماتیسم را ایجاد کنند. اثر یکی از عوامل محیطی خیلی مهم که به صورت عینی در سال ۱۹۸۱ در هسپانیه گزارش شد، به دنبال مصرف نوعی روغن بود. ۲۰ هزار نفر در آن سال به دلیل مصرف نوعی روغن آلوده دچار بیماری «اسکلرودرمی» که نوعی بیماری پوستی بوده و موجب سفتی پوست می‌شود، شدند. بی‌شک تغذیه در بروز یا پیش‌گیری از بیماری‌های روماتیسمی نقش اساسی دارد. افرادی که فقر مصرف غذاهای دریایی و ماهی را دارند، در برابر ایجاد این بیماری‌ها بسیار مستعدتر از دیگران هستند. کمبود ویتامین D زمینه‌ساز بسیاری از روماتیسم‌ها از جمله آرتریت روماتویید، پسوریازیس و… است.
نباید فراموش کرد ضربه‌ها نیز در ایجاد برخی از بیماری‌های روماتیسمی یا تشدیدِ آن موثرند. به عنوان مثال در بیماری «بهجت» یا بیماری «پسوریازیس»، هرگونه ضربه موجب تشدید علایم می‌شود. در افرادی که دچار بیماری بهجت شده‌اند، اگر سوزن به یکی از نقاط بدن آن‌ها وارد شود، با علایمی چون تورم و التهابِ آن ناحیه می‌توان به اثر عوامل محیطی مانند ضربه در تشدید این بیماری پی برد. مبتلایان به بهجت در پی هرگونه عمل جراحی به عنوان مثال جراحی چشم، مفصل و… دچار علایم شدید تورم و التهاب در ناحیه مربوطه می‌شوند و این به‌دلیل پاسخ سیستم ایمنی بدن به عوامل محیطی از جمله ضربه یا جراحی است. در پسوریازیس ضربه موجب جدا شدنِ سریع‌تر ضایعات پوستیِ فرد می‌شود.