نبود مدیریت درست، فقدان برنامه‌های کلان ملی و سیاست‌زده‌شدن نظام آموزشی، معارف افغانستان را از لحاظ کیفیت، در سطح بسیار پایینی نگه داشته است.
شماری از استادان دانشگاه و نماینده‌گان مجلس با بیان این مطلب و با انتقاد تند از برنامه‌های وزارت معارف می‌گویند، معارف امروز افغانستان از لحاظ کیفیت با معارف چهل سال گذشته اصلاً قابل مقایسه نیست.
به باور آنان، به دلیل عدم توجه وزارت معارف به کیفیت، اکثریت شاگردانی که از مکاتب فارغ‌ می‌شوند، حتا سواد خواندن و نوشتن ندارند.
اما وزارت معارف با رد این گفته‌ها می‌گوید، در زمانی‌که ما کار خود را آغاز کردیم، بیش از هشت میلیون کودک از رفتن به مکتب محروم بودند، بنابراین در آن زمان تمرکز روی کمیت بود، اما هدف اساسی امروز ما بالا بردن کیفیت است.
استاد حمیرا ایوبی عضو کمیسیون معارف و تحصیلات عالی مجلس نماینده‌گان می‌گوید، معارف امروز افغانستان از لحاظ کیفیت با معارف چهل سال گذشته اصلاً قابل مقایسه نیست.
به گفتۀ بانو ایوبی، با آن که کیفیت معارف بسیار ضعیف است، اما بأتاسف روی کیفیت کار زیادی صورت نگرفته و توجه و تمرکز بیشتر روی کیمیت بوده است.
او افزود، وضعیت معارف در روستاها بسیار خراب است و اکثریت شاگردان صنف چهار و پنج و حتا شاگردانی که از صنف دوازده فارغ می‌شوند، خواندن و نوشتن را بلد نیستند.
به عقیدۀ وی، با آن‌که پول‌های زیادی زیر عنوان ظرفیت‌سازی به مصرف می‌رسد، اما چون این پول‌ها به طور درست و به جا مصرف نمی‌شود، اکثریت مکاتب با چالش نبود استادان مسلکی مواجه هستند.
در همین حال، سید مسعود استاد دانشگاه کابل می‌گوید، یکی از دلایلی که ما نمی‌توانیم در بخش معارف معیارسازی کنیم، نبود مدیریت درست و برنامه‌های کلان ملی در وزارت معارف است.
او افزود، در مکاتب از صنف شش تا دوازده انگلیسی تدریس می‌شود، اما پس از شش سال زمانی که یک شاگرد از صنف دوازده فارغ می‌شود، قادر به نوشتن یک مقالۀ ساده به زبان انگلیسی نیست، بنابراین کیفیت معارف افغانستان به حدی نرسیده که ما مکتب را به عنوان یک جایگاه تضمین کنندۀ آینده کودکان کشور بپذیریم.
او تأکید کرد، هرچند پس از سقوط طالبان تلاش‌های زیادی در عرصۀ معارف صورت گرفته، اما این تلاش‌ها کافی نبوده و نتوانسته کیفیت آموزش را بهتر سازد.
این استاد دانشگاه گفت: «سرمایه‌گذاری بیشتر معارف در مناطق نا امن و سرمایه‌گذاری کمتر در مناطق امن، نشان می‌دهد که ما یک کشور «سیاسی‌زده» استیم و معارف ما هم سیاست زده شده و این که در مناطق امن به کیفیت معارف توجه نمی‌شود، نشانگر سیاست زده‌گی وزارت معارف است.»
استاد مسعود همچنان با انتقاد از وزارت معارف گفت، یک نصاب معیاری واحد در مکاتب خصوصی و دولتی وجود ندارد و مسألۀ جالب این که توجه بیشتر مکاتب خصوصی به زراندوزی بوده تا به کیفیت آموزشی.
اما امان‌الله ایمان سخنگوی وزارت معارف با رد این ادعاها می‌گوید، زمانی که ما کار خود را آغاز کردیم، بیش از هشت میلیون کودک از رفتن به مکتب محروم بودند، بنابراین در آن زمان، اولویت رفتن کودکان به مکتب بود.
به گفتۀ ایمان، ما صنفی که برای بیست نفر ساخته شده بود را برای ۲۰۰ نفر به کار بردیم و یقیناً که این اقدام روی کیفیت درس تأثیر گذار است، اما این گفته‌ها را که کیفیت پایین رفته است، نمی‌پذیرم.
سخنگوی وزارت معارف اضافه کرد، سالانه بیش از ۲۵ هزار آموزگار مسلکی می‌شوند و ما چند هفته قبل یازده هزار آموزگار مسلکلیِ دارای مدرک لیسانس را جذب کردیم، بنابراین تلاش بسیار زیادی در عرصۀ مسلکی‌سازی آموزگاران صورت گرفته است.
او در بارۀ نصاب درسی مکاتب گفت، در تمام دنیا زمانی که نصاب تجدید می‌شود، مشکلاتی وجود می‌داشته باشد و برای سه سال این نصاب در مرحلۀ امتحانی قرار می‌گیرد.
وی تصریح کرد، نصاب بخش لیسه‌های ما هم در مرحلۀ امتحانی قرار دارد و شاید کاستی‌هایی داشته باشد، اما بخش ابتدائیه و متوسط که از مرحلۀ امتحانی گذشته، هیچ مشکلی ندارد.
ایمان در مورد نصاب درسی مکاتب خصوصی گفت، در سال گذشته اکثریت مکاتب خصوصی تخلفاتی در نصاب درسی داشتند و ما شماری از این مکاتب را به همین دلیل مسدود کردیم، اما امسال این تخلفات کاهش یافته است.