بخش نخست

آوید طالبیان
در خانواده شما دوْرِ هم بودن چه‌قدر مهم است؟ تعامل در خانواده شما چه تعریفی دارد؟ وقتی دور هم هستید، بیش‌تر درخصوص چه مسایلی صحبت می کنید؟
در خانواده شما زمان‌های دورِ هم بودن معمولاً چه وقت‌هایی است؟ چه‌قدر به گفت‌وگو در خانواده شما اهمیت داده می‌شود؟ شما به عنوان والدین ترجیح می‌دهید چه‌قدر از زمان خود را صرف فرزندان‌تان کنید؟ شما به عنوان یک فرزند از بودن کنار والدین‌تان چه‌قدر لذت می‌برید؟ چه‌قدر از حال و احوال اعضای خانواده خود باخبر هستید؟ ناراحتی یا شادی آن‌ها را چه‌گونه درک می‌کنید؟
ممکن است در خانواده‌یی زمان‌های دوْر هم بودنِ آن‌ها کم‌تر از یک‌ساعت باشد و ممکن است در خانواده دیگری، این میزان به چندساعت هم برسد؛ اما مساله این است که به گفته جامعه‌شناسان و کارشناسان امور خانواده، هرقدر تعامل بین اعضای خانواده بیش‌تر باشد، به همان میزان کانون خانواده بر پایه‌های محکم‌تری بنا می‌شود.
در خانواده‌یی که فرزندشان بیش‌تر وقتش را پای رایانه (کمپیوتر) می‌گذراند، یا والدین حداقل زمان را صرف گفت‌وگو می‌کنند، مسلماً تعامل مثبت و لازم انجام نمی‌شود. در حالی که در خانواده‌هایی که حتماً زمانی را برای صحبت کردن و تعامل صرف می‌کنند، مسایل کم‌تر پنهان و پیچیده می‌ماند.
تعامل شاید به شکل‌های مختلفی تعریف شود، اما مفهوم اصلی آن ارتباط موثر و مفید داشتن است؛ ارتباطی که منجر می‌شود مساله‌یی پنهان نماند، در صورت مطرح شدن بدون قضاوت یا سرزنش حل شود و در نهایت روابط در خانواده بر پایه دوستی و محبت واقعی باشد.
احساس خانواده داشتن، یکی از نیازهای اساسی برای انسان تلقی می‌شود. در واقع، احساس تعلق به جایی، از طریق خانواده برطرف می‌شود.
از سوی دیگر، احساس تکیه‌گاه داشتن، محبت، رابطه، اعتماد به نفس، شایسته‌گی و… نیازهایی است که باید در خانواده ارضا شود و فضای گرم خانواده، بستری مناسب برای ارضای این نیازهاست. مفاهیمی چون مهر، محبت، عشق، صمیمیت، صفا و اعتماد به نفس در یک خانواده زمانی نهادینه می‌شود که ارتباط اعضای آن بر اساس همین مفاهیم شکل گرفته باشد.
در واقع بحث سعه صدر، احترام به یک‌دیگر، روابط صمیمی و نزدیک، توجه به ارزش‌ها و عشق باید در فرهنگ خانواده‌گی با تعامل و گفت‌وگوی خانواده‌گی شکل بگیرد.
همه زنده‌گی کار نیست
هدف از تعریف اوقات فراغت در جوامع صنعتی این بود که خانواده‌ها در زمان فارغ شدن از کار، فرصت تفریح، گردش و پرداختن به امور زنده‌گی بهتر را داشته باشند.
در واقع در جوامع صنعتی به خانواده‌ها آموزش داده می‌شود که چه‌گونه برنامه‌ریزی کنند تا بعد از انجام کار طاقت‌فرسا و خسته‌کننده، فرصت داشته باشند تا در کنار خانواده خود به امور زنده‌گی بهتر بپردازند.
طبیعی است که اگر برنامه‌ریزی درستی از سوی خانواده‌ها ایجاد نشود، به دلیل مشغله‌های زنده‌گی مدرن، فرصت گفت‌وگو در خانواده‌ها کم می‌شود.
به اعتقاد کارشناسان امور خانواده، هرچه این فرصت گفت‌وگو و با هم بودن از خانواده‌ها بیش‌تر گرفته شود، به همان میزان ناهنجاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی در جامعه افزایش خواهد یافت.
کیفیت را فدای کمیت نکنیم
هر کمیتی حاوی کیفیت نیست؛ بر همین اساس نمی‌توان هر گفت‌وگو و ارتباطی را در خانواده، مثبت ارزیابی کرد.
به گفته روان‌شناسان، هرچند که ارتباط بیش‌تر و رابطه با محور صحبت و گفت‌وگو، شاخص خوبی برای داشتن خانواده‌یی مثبت ارزیابی می‌شود، اما همیشه نمی‌توان به چنین شاخصی اعتماد کرد.
ممکن است در خانواده‌یی ساعت‌های با هم بودن به‌خاطر مشغله کاری والدین کم به نظر برسد، اما خانواده‌های فهیم سعی می‌کنند کیفیت رابطه را هم در نظر داشته باشند.
کم شدن حضور افراد خانواده در زنده‌گی شهری، اجتناب‌ناپذیر است. با این وجود، خانواده باید بیاموزد که چه‌گونه از حضور خود حداکثر استفاده را ببرد. خانواده‌ها با پی‌گیری روابط فرزندان‌شان در مکاتب، می‌توانند کیفیت رابطه‌شان را بررسی و تحلیل کنند.
متاسفانه برخی از خانواده‌ها قدر لحظاتی را که کنار هم هستند، ندانسته و ارتباط مفید را برقرار نمی‌کنند؛ در حالی که جزییات رابطه بسیار مهم است.