دیروز کابل شاهد یک راه‌پیمایی بزرگ بود که در اعتراض به عدم درج هویت‌های قومی ‌در شناس‌نامه‌های الکترونیکی، شکل گرفته بود. اشتراک‌کننـده‌گان این راه‌پیمایی، خواستار محاکمۀ افرادی شدند که در روزهای اخیر، قومیت‌های گوناگونِ کشور را از طریق رسانه‌های معلوم‌الحال، توهین کرده بودند. هم‌چنین این راه‌پیمایان، خواستار توقیفِ نشرات این‌گونه رسانه‌ها شدند.
با آن‌که از چندی به این‌سو، گروه‌ها و حلقات خاصی در کشور به مسایل قومی‌ دامن می‌زنند و به هر بهانه‌یی برتری‌جویی‌های قومی‌ و زبانی خویش را تبلیغ می‌کنند؛ اما به اعتبار تاریخ، این امر پدیدۀ تازه‌یی در افغانستان نیست. تاریخ این کشور شاهد انواع افزون‌طلبی‌های قومی، زبانی، نژادی، مذهبی و… بوده است که همه و همه ماحصلِ سیاست‌های نادرستِ حکومت‌ها بوده و می‌باشد.
همه شاهد بودند و هستند که در دوازده سال گذشته، حکومت آقای کرزی نیز به موازاتِ تاریخ قدم گذاشت و سر سوزنی در زمینۀ زدودن چنین تفکراتِ مسموم تلاش نکرد. از این‌رو، با توجه به شرایط آزاد این دوره، تنش‌های قومی ‌و زبانی بیشتر شدت گرفته است.
اگرچه همواره گفته می‌شود مردم افغانستان همه یک روح و جسم‌اند؛ اما حقیقت آن است که این شعاری بیش نیست و مردمان ساکن این کشور، از شکاف‌ها و نابرابری‌های بسیاری رنج می‌برند و حتا اگر اندکی واقع‌بینانه‌تر تحلیل کنیم، متأسفانه وجوه افتراق اقوام، بیشتر از پیوندهای مشترکِ آنان است.
به همین راه‌پیمایی‌های چند روز اخیر نگاه کنیم؛ یک بار قومی ‌می‌آید و بر ضد قوم دیگر شعار می‌دهد و بار دیگر بالعکس. گاهی این قوم آن قوم را مهاجر و تازه‌آمده خطاب می‌کند و گاهی برعکس. منظور این است که پوتانسیل منازعات قومی ‌و زبانی در این کشور، بیشتر از آن‌چه است که سعی می‌کنند پنهانش سازند. بنابراین، نکتۀ مهمی‌ که مطرح می‌شود این است که چرا به جای پنهان‌کاری و شعار پوشالی سر دادن، سعی نمی‌شود تا یک گفتمان علمی و مدرنِ هویتی و زبانی به‌راه انداخته شود.
تمام مردم افغانستان دهه‌های متوالی، مورد تبعیض قومی ‌و زبانی بوده‌اند و در این‌باره نمی‌توان به هیچ قوم خاصی، تهمت و توهین روا داشت. بنابراین، یگانه راه منطقی و عقلانی‌ این است که در برابر این پدیدۀ تاریخی و ستم دیرپای این سرزمین، مبارزۀ عقلانی کرد و بیشتر از این مجال نداد که این هیولای تیزدندان، مردم افغانستان را پاره‌پاره کند.
ما باید سعی کنیم همه زیر یک چتر کلان، گرد آییـم و گفتمان هویتی را مطرح سازیم؛ ارزش‌های تاریخی را دوباره محک بزنیم؛ به هویت زبانی، نژادی، قومی ‌و … افراد ساکن در کشور احترام قایل گردیم؛ و علیه شناعت تبعیض، آگاهی‌بخشی کنیم. چرا که فرار از این معضل بزرگ و یا برخورد عجولانه و احساسی با آن، فقط ما را به بی‌راهه رهنمون خواهد شد و وضع را بدتر از گذشته خواهد ساخت.
خیلی دور نه، همین راه‌پیمایی اخیر می‌تواند سرآغاز خوبی باشد. اگر نیت نیکی در رفع این مشکل وجود دارد، پس باید به خواسته‌های معقول و حق‌طلبانۀ اشتراک‌کننده‌گانِ این راه‌پیمایی وقع گذاشته شود. اگر آقای کرزی به‌راسـتی در آن‌چه که در پیوند با این مسأله بیان کرد (او چنـد روز قبل گفت؛ کسانی را که به تفرقه‌افگنی می‌پردازند، مجازات می‌کند) صادق است؛ باید در عمل صداقتِ خویش را نشان دهد. در غیر آن، سرانجامِ این تنش‌ها چیزی نیست جز یک تجزیۀ خونین که از همین اکنون پوتانسیل آن به چشم سر مشاهده می‌شود.
در پایان بازهم تأکید می‌کنیم، مسالۀ هویتی و زبانی در افغانستان، هرگز با هیاهو و جاروجنجال حل نخواهد شد. این قصه سر دراز دارد و رویکرد عاقلانه و برنامه‌محور می‌طلبد. عدم حل این معضل بر اثر نبود اراده و برنامۀ لازم طی سالیان سال، همواره یکی از موانع اصلی تشکیل دولت ملت در این سرزمین بوده است. انتظار می‌رود اکنون با انتباه از انبوه تجارب گذشته، با این مسأله و مسایل دیگر، عالمانه و به‌دور از احساسات برخورد شود.