کنفرانس آجندای ملی به ابتکار بنیاد شهید احمدشاه مسعود و با اشتراک نخبگان سیاسی- فرهنگی، شخصیت‌های ملی، نماینده‌گان نهادهای اجتماعی، فعالین جامعۀ مدنی مقیم بریتانیا روز یکشنبه ۲۲ فبروری ۲۰۱۴ در یکی از سالن‌های دانشگاه بربیک لندن برگزار گردید.

ابتدا دکتر مجیب الرحمن رحیمی مجری و مدیر کل کنفرانس
ضمن خیر مقدم به شرکت کننده‌گان کنفرانس و قرائت آجندا ، شروع رسمی مجلس را اعلام نمود.
کنفرانس با تلاوت آیاتی از کلام الله مجید توسط دکتر مصطفی حقوقی دیپلومات سابق و با پخش پیام تلفنی احمد ولی مسعود رییس عمومی بنیاد شهید احمدشاه مسعود رسماً افتتاح گردید.
جناب احمد ولی مسعود رییس عمومی بنیاد مسعود با تشکر و قدردانی از شرکت کننده‌گان کنفرانس استقبال نخبه‌گان، نهادها و شخصیت‌های افغانستان را از آجندای ملی دلیل درک درست از شرایط حساس کشور دانسته و ابراز امیدواری نمود که با اعتماد مردم و یاری خداوند متعال طرح آجندای ملی بتواند راه‌گشای مشکلات جامعه و مردم افغانستان واقع شود.
سپس، دکتر سید اکبر زیوری به عنوان اولین سخنران با تفصیل راجع به ضرورت طرح و تاریخچۀ آجندای ملی پرداخته و با تفصیل تمام اشتراک کننده‌گان را درجریان چگونگی شکل گیری تفکر آجندای ملی قرارداد و مراحل عملی و سیستماتیک آن را برشمرد.
دکتر زیوری با بیان این نکته که با اجماع بین المللی و حمایت قاطع جامعه جهانی در افغانستان بعد از طالبان هرچند یک فرصت تاریخی به‌وجود آمد اما متأسفانه نبود یک اراده ملی و تضاد دیدگاه دو قطب سهیم در قدرت سبب شد کشورو مردم افغانستان نتوانند در جهت آرمان‌ها و اهداف بلند ملی خویش گام‌های ارزشمند بردارند.
تکنوکرات‌های برگشته از غرب که با توجه به دسترسی به رسانه‎ها، شبکه‌های قدرت بین‌المللی وارتباط با دول غربی نقش تعیین کننده را در رهبری حکومت و دولت داشتند، استراتیژی بازگشت به فرمول حاکمیت گذشته و سنتی را در برنامۀ کاری خود قرار دادند.
اما دستۀ دوم که شخصیت‌های سیاسی و اجتماعی عصر مجاهدین و دوران مقاومت بودند، با پراگنده‌گی و فقدان استراتیژی درپی حفظ قدرت برآمدند و به‌صورت فردی و شخصی عمل نمودند.
دکتر زیوری افزود: تکنوکرات‌های برگشته از غرب با انسجام و یک پارچگی بیشتر عمل نموده و توانستند مسیر تصویب قانون اساسی را با دخالت غیر مستقیم از مسیر اصلی‌اش منحرف سازند و با دخالت آشکار مشروعیت و اصالت آنرا زیر سوال بردند.
دکتر زیوری اضافه نمود:
حاکمان کشور با اجرای انتخابات غیرحزبی عملاً پارلمان را از مؤثریت انداحتند و این رویکرد بی‌اعتمادی را تشدید نمود و با عدم برگزاری انتخابات شوراهای ولسوالی‌ها عملاً نقش جرگه‌های سنتی را درکشور برجسته‌تر از نهادهای انتخابی تقویت نمود.
علاوه برآن تیم تکنوکرات‌های برگشته از غرب با هدایت و مدیریت کمک‌های بین‌المللی و اتخاذ سیاست‌های نامتوازن توسعه عملاً دولت را به‌سوی ناکامی و بحران هدایت نمودند.
دکتر زیوری افزود به اجندای ملی امروز به عنوان یک طرح و نقشه راه ضروری در پی ناکارآمدی دولت نگاه می‌کنیم.
او اضافه کرد، آجندای ملی یک برنامۀ انتخاباتی نیست که یک برنده و بازنده داشته باشد، بلکه در آجندای ملی ملت و مردم افغانستان برنده هستند و ممکن است برای نیل به هدف آجندای ملی سال‌ها منتظر بمانیم. دکتر سید اکبر زیوری در اخیر به سوالات حاضران پاسخ داد.
گفتمان ملی- مدنی
بخش اول کنفرانس با مدیریت عبدالحی خراسانی شروع گردید.
ابتدا عبدالحی خراسانی با تشریح دیالوگ بین‌الافغانی گفتمان ملی مدنی به عنوان دریچه ورود به نقشۀراه و طرح آجندای ملی آن را مهم و اساسی خوانده گفت: ممکن است برخی‌ها این نقد را داشته باشند که ما در کشور نهادهای قانونی و انتخابی داریم، پس چه ضرورت است که دوباره خارج از نهادهای تعریف شده در قانون اساسی به دیالوگ و مذاکره بپردازیم؟
عبدالحی خراسانی اضافه نمود: درست است که ما نهادهای انتخابی و قانون اساسی داریم اما مشکل اصلی ما متأسفانه حل نشده است؛ بحران درکشور ادامه دارد؛ بی اعتمادی میان دولت و مردم روز بروز بیشتر می‌گردد و دست برد تیم تسلط اندیش ارگ در جریان تصویب قانون اساسی مشروعیت آن را به عنوان یک سند و ثیقه ملی با تردید همراه ساخته است و ما امروز با چالش‌های متعددی مواجه هستیم که ثبات و امنیت ملی افغانستان را تهدید می‌کند .
پس با توجه به شرایط حساس و بحرانی کشور، ما به تفاهم و اتحاد ملی برای رسیدن به یک افغانستان واحد و متکی به قانون و دولت مشروع و قدرتمند که پایه‌های اقتدارش بر اعتماد مردم استوار باشد، ضرورت مبرم احساس می‌کنیم و برای رسیدن به این مهم دیالوگ و گفت‌وگو میان همۀ نهادهای مدنی، اجتماعی ، شخصیت‌های سیاسی – فرهنگی، احزاب و در واقع باتمام عناصر مؤثرجامعۀ افغانستان به عنوان یک ضرورت تاریخی احساس می‌شود.
او افزود تصمیم‌گیری جمعی و عقلانیت سیاسی همدیگر گرایی و همدیگر پذیریمؤلفه های نو بر مبنای ارزش‌های انسانی، عدالت برای همه و واقعیت‌گرایی و درک شرایط کشور می‌تواند ما را در رسیدن به این امر مهم یاری رساند.
دکتر عبدالوهاب زهیر:
دکتر عبدالوهاب زهیر دوهمین سخنران جلسۀ اول بود که به نماینده‌گی از انجمن» افغان- مسلم «مقیم لندن، ضمن تشکر از ابتکار منحصر بفرد و افغانستان شمول احمد ولی مسعود رییس عمومی بنیاد شهید احمد شاه مسعود، آجندای ملی را از ضرورت‌های اصلی امروز افغانستان خوانده و آن را یک نیازملی برشمرده برای بیرون رفتن از بحران و نابسامانی موجود لازمی دانست.
او با تأکید بر دیالوگ میان تمام شخصیت‌های تأثیر گذار یکی از نواقص کنفرانس بن را نادیده گرفتن برخی از جناح‌های مؤثر از جمله حزب اسلامی در سال ۲۰۰۱ دانست.
آقای زهیر از فساد حاکم در دستگاه دولت انتقاد نموده و رویکرد قوم گرایانه و توسعۀ نامتوازن را ناعادلانه خواند و عدالت و قانون گرایی را از ضروریات افغانستان معاصر بر شمرد.
او راه بیرون رفت از چالش موجود را اتحاد و همبستگی تمام مردم افغانستان دانسته و عدالت و قانون گرایی را برای همه از ضرورت های مبارزه با فساد و نابسامانی‌های موجود برشمرده توزیع عادلانه ثروت و توسعه متوازن را در آینده افغانستان خواستار گردید.
آقای نوید محسنی:
ضرورت ساختن دیدگاه مشترک
آقای نوید محسنی با تشکر از برگزاری کنفرانس اقدام احمدولی مسعود رییس عمومی بنیاد شهید احمدشاه مسعود را در طرح ملی و افغانستان شمول آجندای ملی مورد ستایش قرار داده و آنرا از اولویت های جامعه افغانستان دانست.
آقای نوید محسنی با مقدمه یی زیبا و نگاه منتقدانه به تاریخ افغانستان در چهار دهه اخیر به وضعیت فرهنگی و انحطاط اخلاق سیاسی نگاه هنرمندانه و ژرف داشت.
او عوامل فاجعه را کم کاری حکومت‌ها قبل از کودتای ۱۳۵۷، کودتای مارکسیستی، ناکامی مجاهدین در ساختن دولت، مداخله همسایگان، انحصار طلبی و تمامیت خواهی، ایجاد فاصله میان دولت و مردم، تسلط تکنوکرات‌های از غرب برگشته و مدیریت ناسالم کشور برشمرد.
آقای محسنی رهایی از بحران فعلی را واقع بینی و خردگرایی خوانده و اولین پیش شرط موفقیت را اعتماد سازی در تمام شؤن ملی برشمرد و دیالوگ بین‌الافغانی را تنها راه رسیدن به اتحاد و همدلی تمام مردم افغانستان دانست.
آقای محسنی اتحاد، همدیگر پذیری و تحمل را راه رسیدن به اتحاد و همدلی دانسته آجندای ملی را راه قابل قبول برای حل مشکلات جاری کشور برشمرد و بایاد آور شدن بیتی از حافظ همه را به مهر و محبت دعوت نمود.
جنگ هفتاد دو ملت همه را عذر بنه
چون ندیدند حقیقت ره افسانه زدند
اقای عزیز احمد بارز:
پروسۀ صلح
عزیز احمد بارز نویسنده و دیپلومات سابق با تشکر و قدردانی از برگزاری کنفرانس آجندای ملی افزود:
در کشورهای پسا بحران مردم به‌دنبال ثبات و آرامش اند؛ کشور ما چهار دهه است که در جنگ وبی ثباتی به سر می برد. آقای احمد ولی مسعود رییس بنیاد شهید احمدشاه مسعود پیوسته در جند سال گذشته تلاش‌های مستمری را تحت عنوان « اجندای ملی » مطرح نموده اند که باید قدردانی و تشکر نمود.
عزیز احمد بارز در باره پروسه صلح که دولت آنرا رهبری می نماید با انتقاد گفت:
رویکرد آقای کرزی و تیم ایشان در رابطه صلح طالبان نه مبداء علمی دارد؛ نه پروسه واضح است ونه نوشته شده و مدون است؛ ازین بی‌برنامگی ها تا اکنون تیم اقای کرزی استفاده ابزاری کردند تا بتوانند طالبان را در برنامه سیاسی بکشانند که موفق نشدند. پرداخت ملیون‌ها دالر برای مصارف شورای صلح و به قاصدان دروغین مصلح؛ حتی دکانداران کویته نیز ازین پول‌ها استفاده کردند وهیچ نتیجه مثبت برای اعاده صلح وثبات تا این لحظه نداشته است. مذاکرات مخفی تیم ریس جمهور در دبی در ماه فبروری ۲۰۱۴ و پراخت پول های هنگفت به طالبان طرد شده مانند مولوی متوکل ومولوی اغا جان معتصم و. هیچ دردی را داوا نخواهد کرد.
آقای بارز اجندای ملی را از منظر تیوری و عملی مورد مطالعه قرار داده گفت:»
از لحاظ تیوری برنامۀ اجندای ملی می‌تواند برای آینده ثبات و وفاق ملی موثر باشد و در نزدیکی نیروها و نخبگان سیاسی؛ فرهنگی و اجتماعی نقش موثر داشته باشد و چراغ راهی است برای نسل‌های اینده افغانستان و بحث یک سند مهم در بایگانی های این مقطع تاریخی حفظ ومورد استفاده قرار گیرد. برنامه اجندای ملی وطرح ان از جانب بنیاد شهید احمد شاه مسعود بعد تازه یی برای راهروان راه آن شهید و نسل جوان و پیروان قهرمان ملی می باشد.
او از نظر عملی مشکلات ذیل را مانع رسیدن به یک وحدت ملی بر شمرد:
‬درکشوری که حتی برخی از نخبگان سیاسی با کلمه « شهروند» موافق نیستند؛ چگونه می‌شود به برنامه ملی دست یافت؟ بی ثباتی بی سوادی ۷۵ وفقر کسترده، برخورد دوگانه ودر موارد تبعیض آمیز عدۀ از رهبران سیاسی
نخبگان سیاسی حوزه تمدنی ما اخرین بار در جلسه بن ۲۰۰۱ باخت سیاسی بزرگی را تخت شعار حکومت وحدت ملی تجربه کردند؛
طالبان مردم را صاحب رای نمی‌دانند
در پایان جلسه سخنرانان به سولات مطرح شده پاسخ دادند.
بخش اول کنفرانس در ساعت دو بعد از ظهرپایان یافت وادامه جلسه با توجه به صرف نهار وادای نماز به ساعت سه بعد از ظهر موکول گردید.
***
بعد از تفریح و صرف نهار و ادای نماز بخش دوم کنفرانس با مدیریت خانم راحله هاشم صدیقی در ساعت سه و پانزده دقیقه عصر آغاز یافت.
بانو راحله صدیقی ضمن تشکر از برگزاری کنفرانس و ریاست عمومی بنیاد مسعود یکی از عناصر کلیدی برای تطبیق آجندای ملی را تقویه و تحکیم اعتماد بین مردم و دولت دانسته واضافه نمود که اعتماد داشتن سبب تشویق شهروندان در مسایل ملی و بین‌المللی و اجتماعی می شود.
خانم راحله صدیقی اصل صداقت در گفتار و عمل را یکی از عوامل اصلی اعتماد میان دولت و مردم دانسته و توجه به منافع مردم را بر منافع فردی راه دیگری موفقیت در جهت اعتماد سازی برشمرد.
بانو راحله دین مبین اسلام را عامل وحدت و اعتماد دانسته پرهیز از زبان‌گرایی و قوم گرایی و ملت گرایی را عامل ناکامی بر شمرد.
فرهنگ تحمل پذیری و ایجاد ارتباط و گفت‌وگو را یکی از عوامل ایجاد اعتماد در جامعه دانسته و اضافه نمود که دولت و جامعه باید دراین راستا دوشادوش هم کار نمایند.
خانم راحله مقاله خود را با بیان شعر زیبای از علامه اقبال لاهوری به پایان برد.
خدا آن ملتی را سروری داد
که تقدیرش بدست خویش بنوشت
به آن ملت سرو کاری ندارد
که دهقانش برای دیگزی کشت.
آرزو نوبهار:
سخنران بعدی بانو آرزو نوبهار بود. او ضمن تشکری از بنیاد مسعود و تلاش‌های مردمی و افغانستان شمول جناب احمد ولی مسعود، اصلی ترین نیاز جامعه فعلی افغانستان را اتحاد، یکدلی، صداقت، راستی و درستی برشمرده و دلیل انحطاط و عقب مانده‌گی کشور را فرد محوری و مطلق اندیشی دانست.
او گفت که عرفای مشهور ما مهرورزی و محبت را سر لوحه و منشاء جامعه سالم دانسته ما را به عمل به آن فراخوانده اند.
خانم شاه بی بی ناله از فرهیختگان و شاعران مقیم لندن با تشکر از احمد ولی مسعود و طرح آجندای ملی ضمن مفید خواندن آن توجه به خانم‌ها را در طرح و مشورت های ملی و سیاسی خواستار گردیده و تفکر مردسالار حاکم در جامعه افغانی را سبب عقب مانده‌گی و عدم رشد بانوان کشور دانسته خواستار مشارکت بیشتربانوان در عرصه ای سیاسی و اجتماعی و مشورتی شد.
او در آخیر با قرائت پارچه شعری زیبا تحسین مجلس را برانگیخت.
بیا بیا که بهار نوین تازه کنیم
به فال نیک نیت‌ها و استخاره کنیم
بیا که سر بگذاریم به محراب امید
بهار میهن خود را پر از شگوفه کنیم
بیا بیا که بشویم نفرت دیرین
درخت کین کهن را زبیخ تیشه کنیم
بیا که من و تو ما شویم در دل شب
به نور صلح و صفا زندگی دوباره کنیم
بیا بیا که یخ های سرد فاصله را
به دست آب سپاریم زنو بهاره کنیم
بیا بیا شکنیم میله های سخت قفس
بناء تنگ تعصب ، پاره پاره کنیم
نقش جوانان در پروسه یی اعتماد سازی
بانو ستوده نقش جوانان را در پروسه اعتماد سازی بسیار مهم دانسته وبا توجه به اینکه افغانستان یکی از جوانترین کشورها است که ۶۸% جامعه آنرا جوانان زیر بیست و پنج سال تشکیل می‌دهند ،مشارکت قشرجوان را در سرنوشت و آینده افغانستان مهم ارزیابی نمود.
او وضعیت تحصیلات و بیکاری جوانان بخصوص دوشیزه گان را تاسف بار خوانده گفت برخی از آنها مجبور می شوند که در سیزده سالگی ازدواج نمایند.
بانو ستوده صلح و امنیت را عامل پیشرفت مردم و بخصوص جوانان دانسته و رهبری جوانان را در رشد و بالندگی کشورمهم و اساسی برشمرده حمایت خود را از آجندای ملی اعلام نمود.
نصیره سیفی اسکندر عضومؤسسه خیریه ای دریچه امید یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود. او از فرهنگ حاکم در جامعه در رابطه با زنان انتقاد نموده تفکر مرد سالار را عامل عقب ماندگی جامعه و تسلط تفکر طالب محور را مطرود و مردود است.
او از تفکر حاکم و نابسامانی های موجود، فقر فرهنگی و انحطاط و دشواری های زنان در جامعه و خانه بر شمرده و انرا ناگوار و تاسف انگیز خواند.
او حاکم شدن تفکر طالبانی را مایه وحشت برای زنان خوانده و عنعنات ناپسند در باره زنان را از ناهنجاری های رایج در جامعه ما برشمرد.
بانو نصیره سیفی اسکندر خواهان توجه قانون گذاران به وضعیت زنان شده و رفع نواقص قانون و برابری مدنی را یاد آوری نموده و با این بیت مقاله اش را پایان داد.
رنگ و بوی نا امیدی‌ها امید دیگراست
یک گلستان گل ز آغوش خزان آورده ام.
در این قسمت بخش دوم کنفرانس پایان یافت و سخنرانان به سوالات مطرح شده پاسخ دادند.
***
سومین جلسه کنفرانس در ساعت چهارونیم عصربامدیریت دکتر مجیب الرحمن رحیمی آغاز یافت:
دکتر مجیب الرحمن رحیمی:
ریفرم یا اصلاحات گسترده سیاسی
دکتر مجیب الرحمن رحیمی با تشریح ریفرم و ضرورت اصلاحات گسترده مطابق طرح آجندای ملی را به صورت مفصل ارزیابی نموده و با توجه به وضعیت فعلی افغانستان این ریفرم را در چهار حوزه ذیل بر شمرد.
تغییرات بنیادی در ساختار قدرت؛
تقویت احزاب سیاسی و نهاد های مدنی؛
انتخابات آزاد، عادلانه و شفاف و اصلاحات اساسی در قانون انتخابات؛وحاکمیت قانون.
دکتر رحیمی اضافه نمود:
با گذشت یک دهه از حضور نیروهای جامعه جهانی در افغانستان تهدیدهای امنیتی، تروریزم ، قاچاق مواد مخدر،فسادگسترده دولتی همچنان بر جایش باقیست وقطعآ بعد ازیک دهه تجربه
حضور در افغانستان غرب باید به این نتیجه رسیده باشدکه بدون حل معضلۀ قدرت در این کشور آنهم با نظارت جامعه جهانی و انتقال آرام قدرت نمی تواند در رابطه به استراتیژی جهانی- امنیتی خود دست یابد.
دکتر رحیمی در ادامه گفت: نظام ریاستی موجود تجربۀ ناکام برای افغانستان بود و ادامه این نظام کشور را به طرف تشدید بحران هدایت می نماید.
در کشوری مثل افغانستان توسعه سیاسی مقدم است و تنظیم ساختارهای قدرت سیاسی که بتواند تبلور اراده تمام مردم افغانستان باشد می تواند به ایجاد و بقای افغانستان یک پارچه و متحد کمک نماید.
او افزود: پروسه ملت- دولت سازی که از تصامیم مهم پروسه بن به شما می رفت نه تنها تحقق نیافت بلکه در این سالهای پسین به فراموشی سپرده شد.
اگرچه اصلاحات سیاسی یک پروسۀ طویل المدت است و به اساس نیازمندی‌های روز و به شکل تدریجی پیاده می‌گردد، اما با توجه به وضعیت کلی افغانستان هرقدر این پروسه با سرعت منطقی به پیش برود می تواند زمینۀ توسعه و تحول و انکشافات بعدی را محیا سازد.
دولت وحدت ملی
پروفیسور عبدالخالق لعلزاد سخن خویش را چنین آغاز نمود:
قبل ازهمه، اقدام جناب مسعود درجهت تهیۀ این رساله، برگزاری کنفرانس ها و راه‌اندازی یک گفتمان آزاد اقدامی است درجهت ایجاد ارتباط و تبادل نظر میان شخصیت ها و گامی است در راستای روشنگری و تولید فکر و اندیشه که قابل تقدیر و شایستۀ ستایش است.
استاد لعل زاد در ادامه اضافه نمود: من درحالیکه مراجعه به نخبگان، فراهم آوری زمینه برای گفت‌وگو و ایجاد گفتمان آزاد را تائید می‌کنم، مفاهیم «دیالوگ بین الافغانی»، «تفکرملی» و «دولت وحدت ملی» را بازتاب واقعیت جامعۀ چند قومی کشور نمیدانم.
زیرا:
* درجامعه‌یی که هنوز ملت شکل نگرفته، چگونه میتوان از تفکر ملی سخن گفت؟
* در جامعه‌یی که نظرات متضادی در مورد مسایل تاریخی، قومی، زبانی، هویت، نظام سیاسی، مرزها وغیره وجود دارد و «تفکری» شکل نگرفته، چگونه می‌توان از همبستگی و تفاهم بر محور آن سخن گفت؟
* درجامعه‌یی که «نخبگان» و «نیروهای مطرح» آن در مقابل قدرت و ثروت هر روزی جامه بدل می‌کنند، چگونه میتوان از تشکیل «دولت وحدت ملی» توسط آنها سخن گفت؟
استاد لعل زاد تأکید بیش از حد به نخبه‌گرایی را یکی از نقاط ضعف آن دانسته ادامه داد: آنچه کمبود اصلی این طرح را تشکیل می‌دهد، نادیده گرفتن نقش مردم، کم بها دادن به انتخابات و تکیه روی نخبگان/نیروهای مطرح برای ایجاد یک «دولت وحدت ملی» در شرایطی که دولت زیر هیچگونه فشار جدی یا اعتراضات مردمی قرار ندارد و اکثریت این نخبگان/نیروهای مطرح، طرفدار دولت هستند.
استاد لعلزاد بی اعتمادی موجود در جامعۀ افغانستان را محصول استبداد تاریخی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دانسته برای ایجاد آن زمینه های مناسب نظری (انتقاد از خود، اعتراف به آنچه رخ داده، پوزش خواهی و…) و برداشتن گام های عملی نیازاست!
استاد لعل زاد در آخر پیشنهاد نمود که برای موفقیت آجندای ملی به موارد ذیل توجه شود:
۱٫ مراجعه به دانشمندان، متخصصین، اتاق‌های فکر و مراکز علمی- پژوهشی (نظر دهندگان)
چو آن کرمی که در پیله نهان است / زمین و آسمان او همان است (نظامی)
۲٫ فراهم آوری زمینۀ بحث و گفت‌وگو، دریافت دیدگاه های مشترک، عناوین مهم و گفتمان .
گر نبودی در جهان امکانِ گفت / کی توانستی گل معنی شگفت (عطار
۳٫ راه اندازی کنفرانس‌ها و سیمینارها روی عناوین مهم و گفتمان های حیاتی
۴٫ پخش و نشر مواد کنفرانس ها و سیمینارها و جمع آوری نظریات مردم (تصمیم گیرندگان).
نقش اقتصاد در تحکیم وحدت ملی
سخنران بعدی مجلس آقای سراج الدین ایثار دانش آموخته اقتصاد دانشگاه لندن بود در رابطه با وحدت ملی از بعد اقتصادی سخن گفت.
سراج الدین ایثار با بیان این مطلب که فقر قوم و سرزمینی خاصی نمی شناسد رفا و اقتصاد بهتر را یکی از عوامل رشد جامعه و توزیع عادلانه ثروت را عامل نزدیکتر شدن جامعه و وحدت خوانده، دولت فعلی را دربعد اقتصادی ضعیف و ناکارآمد خواند.
او اضافه نمود دولت افغانستان در دوصد سال گذشته از نظر اقتصادی همیشه به کمک های خارجی متکی بوده و هیچگاه نتوانسته است خود بودجه انکشافی خود را تآمین نماید.
آقای سراج الدین ایثار اضافه نمود که دولت با وضع عادلانه مالیات و اصلاح سیستم مالیاتی می تواند علیه نا برابری ، تبعیض وعدم عدالت اجتماعی مبارزه نماید.
وی اضافه نمود که عواید دولت در سال گذشته سه ملیارد دالر بوده در حالیکه تنها مصارفات پولیس و ارتش به بیش از شش ملیارد دالر رسیده است.
آقای ایثار با ذکر این نکته که اقتصاد قوی به ثبات وامنیت کمک می کند مدیریت دولت را در تقسیم و توزیع ثروت ملی و کمک های خارجی غیرعلمی و نادرست خواند.

دولت ملت چیست؟
آقای اسدالله شفایی ژورنالیست و مترجم مقیم لندن ضمن تشکر از طرح جامع و مبتکرانۀ احمد ولی مسعود، با ارایۀ مقاله‌‎یی تحقیقی تحت عنوان «روند پس از بن و تلاش برای عبور از سیاست قومی در افغانستان» به تعریف دولت ملت در فرهنگ سیاسی پرداخت.
او با اشاره به این‌که تا هنوز هویت سیاسی در افغانستان شکل نگرفته تعریف هویت ملی را در افغانستان دشوار خواند.
آقای اسدالله شفایی ضعف سیاست دولت‌ها در اتخاذ سیاست قومی، ذهنیت قبیله‌یی حاکمان افغانستان، فقر اقتصادی، پراگنده‌گی اقوام و مذهب گرایی را عامل عدم تکوین هویت ملی در افغانستان برشمرد.
موانع عمده بر سر راه ایجاد دولت مدرن در افغانستان را ملوک ا لطوایفی فرهنگی و استبداد سیاسی دانست.
او هر چند روند بن را تلاشی برای بیرون رفت از سیاست قومی بر شمرد، اما مشکلات ساختاری و زمینه‌های فکری و ادامۀ جنگ با طالبان را از موانع رسیدن به این هدف برشمرد.
ایشان در اخیر با ذکر این نکته که اگر یک کشور نتواند از تمام ساکنانش نمایندگی نماید بحران ملی بوجود می آید همکاری نخبگان همه ای اقوام را در رسیدن به هدف اتحاد ملی ضروری دانست.
آقای رحیم حبیبی به عنوان آخرین سخنران ضمن تشکر از برگزار کننده‌گان کنفرانس و تشکر از بنیاد مسعود اینگونه سخن آغاز نمود:
من به عنوان نماینده جناح چپ از حزب متحد ملی مقیم لندن بخشایش گری و حذف افراطیت را، راه رسیدن به صلح و آشتی می‌دانم و ما در این چهاردهه تجربۀ کافی اندوخته ایم که بگویم سیاست مدارا و تحمل پذیری تنها راه حل برای آینده کشور و مردم افغانستان می باشد.
آقای حبیبی طرح آجندای ملی را ضرورت جامعه امروز افغانستان خوانده گفت: ما در این چهار دهه همۀ راه‌ها را تجربه نمودیم و نتیجه این شد که سیاست تک روی و فرد محوری و جناحی نه تنها مشکلات جامعه افغانستان را حل نکرد، بلکه بر مشکلات ما افزود و تنها راه حل افغانستان همدیگر پذیری، گفتمان ملی، قانون گرایی، آزادی و به رسمیت شناختن دیدگاه‌های متفاوت در تحت حاکمیت قانون و عدالت می‌باشد.