احمـد عمران
انتخابات در بزرگ‌ترین دموکراسی جهان یعنی هند، تقریباً هم‌زمان شده بود با انتخابات در نوپاترین دموکراسیِ جهان یعنی افغانستان. در هند از هفتم اپریل انتخابات آغاز شد و برای پنج هفته ادامه داشت. در افغانستان نیز روند انتخابات تقریباً همین مدت را در بر گرفت. تجربۀ برگزاری انتخابات در هند به‌دلیل اشتراکات بزرگِ فرهنگی، روابط گستردۀ سیاسی و اقتصادی و همسایه‌گی، می‌تواند برای افغانستان سودمند باشد. البته نباید فراموش کرد که نظام سیاسیِ هند، پارلمانی است و احزاب مختلفِ سیاسی برای کسب قدرت مجبورند در یک رقابتِ تنگاتنگ و نفس‌گیر بر سرِ چوکی‌های پارلمان با هم مبارزه کنند؛ مبارزه‌یی که گاه به ایجاد ایتلاف‌های حزبی در میانِ نامزدان می‌انجامد و احزاب سیاسی هند را برای کسبِ قدرت در کنار یک‌دیگر قرار می‌دهد. برخلاف افغانستان که نظام ریاستی دارد و عمدتاً افراد به گونۀ مستقل در انتخابات نامزد می‌شوند. حزبی که در حال حاضر توانسته اکثریت کرسی‌های پارلمان را از آنِ خود کند، یعنی حزب بهاراتیا جاناتا به رهبری نرندرا مودی، در ایتلاف با دیگر احزابِ نزدیک به سیاست‌های خود توانست حزب کنگرۀ هند را از صحنه بیرون سازد.
مدیریت انتخاباتِ هند کار ساده‌یی نیست؛ زیرا این کشور با جمعیت بزرگِ خود در جهان، ۸۱۵ میلیون رای‌دهنده دارد، یعنی رقمی بیشتر از جمعیت تمام کشورهای اروپایی. مقام‌های کمیسیون انتخابات هند، مدیریتِ انتخابات در این کشور را بزرگ‌ترین مدیریتِ یک رویداد در جهان می‌دانند و برای برگزاری سالم و شفافِ آن برنامه‌ریزی‌های بسیار دقیق و حساب‌شده دارند. پنج سال پیش، در جریان آخرین انتخابات عمومی هند، چرخبال‌های نیروی هوایی هند که کارمندان انتخاباتی را انتقال می‌داد، قادر نبود در مناطق دورافتادۀ «لداخ» واقع در سلسله‌کوه‌های هیمالیا نشست کنند. این‌همه اما جلوِ کارمندان انتخاباتی را نگرفت و آنان از میان برف‌ها، ۴۵ کیلومتر فاصله را بر فراز کوه‌ها پیمودند و خود را به ۳۵ رای‌دهنده در یک روستای برف‌گیر رساندند.
برای کمیسیون انتخابات هند، بسیار حیاتی است که حتا یک نفر رای‌دهنده نیز از این روند به دور نماند. به همین دلیل در هر ۲ کیلومتر، یک مرکز رای‌دهی ایجاد می‌شود. به گفتۀ مسوولان کمیسیون انتخابات هند، در یک روستای دورافتاده در گجرات، تنها یک رای‌دهنده وجود داشته و کمیسیون همۀ تدابیر لازم را برای شرکتِ این رای‌دهنده لحاظ کرده است.
روند انتخابات هند، مملو از ارقامِ شگفت‌انگیز است: بیش از ۹۳۰هزار مرکز رای‌دهی، ۱۱ میلیون کارمند انتخاباتی و امنیتی، و ۱۵هزار نامزد از ۵۰۰ حزبِ کوچک و بزرگ که برای به‌دست آوردنِ ۵۴۳ کرسی در پارلمان با هم رقابت می‌کنند. برای مدیریتِ چنین انتخاباتِ بزرگی نیاز است که مسوولان برنامه‌های دقیق و همه‌جانبه داشته باشند، به همین دلیل در تقویم انتخاباتیِ هند مسایل بسیار ریز و درشت از قبل محاسبه می‌شود؛ چیزی که ما در افغانستان شاهد آن نیستیم.
مسوولان در کمیسیون انتخاباتِ هند می‌گویند هنگام برنامه‌ریزیِ جدول زمانی برای انتخابات، باید جشن‌های محلی، فصل جمع‌آوریِ حاصلات و امتحاناتِ نهادهای آموزشی را مد نظر بگیرند. آنان می‌افزایند با نزدیک شدنِ فصل تابستان و موسم بارنده‌گی، کمیسیون انتخاباتِ هند باید شرایط جوی را نیز از نظر نیاندازد. انتخابات باید در برخی مناطق پیش از رسیدن موسم بارنده‌گی و یا افزایش درجۀ حرارت در مناطق صحرایی برگزار شود تا اوضاع جوی مانع رای دادنِ مردم نگردد. با وجود این‌همه ارقام بزرگ، با استفاده از سیستم رای‌دهی برقی، می‌توان شمارشِ آرا را فقط در یک روز به پایان رساند.
اما وسعت انتخابات هند، یگانه آزمون نیست. آزمون اصلی، برگزاری انتخابات شفاف است. کمیسیون انتخابات هند، موضوع شفافیت در انتخابات را مهم‌ترین اصل می‌داند و به همین دلیل از تمام سازوکارهای موجود برای قناعتِ رای‌دهنده‌گان استفاده می‌کند؛ چیزی که در افغانستان می‌توان خلافِ آن را بعضاً شاهد بود. در انتخابات افغانستان، هفته‌ها صرف شمارشِ آرا و بررسی‌های انتخاباتی می‌شود و نتیجۀ آن نیز گاه چنان با تقلب و مهندسی توام است که جنجال‌های انتخاباتی و شکوه و گلایه‌ها را به‌وجود می‌آورد.
آن‌چه که ما در انتخابات سال ۲۰۱۰ پارلمانی و حالا در انتخابات سالِ روان شاهد آن هستیم، دقیقاً از عدم مدیریت دقیقِ انتخاباتی در افغانستان پرده برمی‌دارد. کمیسیون انتخاباتِ افغانستان با وجود برگزاری سه انتخاباتِ ریاست‌جمهوری و شوراهای ولایتی و دو انتخابات پارلمانی، هنوز قادر نشده است که تقویم انتخاباتی را طوری عیار کند که مطابق به آن، روند انتخابات عملی شود.
انتخاباتِ هند کمتر جنجال‌برانگیر می‌شود، چون از پیش تمام تمهیدات برای برگزاری انتخاباتِ شفاف انجام شده است. هرچند هنوز نگرانی‌هایی نسبت به خرید آرا در برخی مناطقِ این کشور وجود دارد، ولی این مسأله سبب نمی‌شود که نسبت به روند انتخابات، شک و گمان‌های کلان شکل بگیرد. دولت هند هم‌چنان تلاش دارد که برای ایجاد موثریت بیشتر در انتخابات، شیوه‌های تازه‌تری را تجربه کند.
مقایسۀ مکانیزم رای‌دهی در افغانستان و هند به‌شدت مأیوس‌کننده است. در افغانستان از مکانیزمی استفاده می‌شود که زمینۀ تقلب و جعل‌کاری در آن به پیمانۀ گسترده وجود دارد؛ ولی در هند چنین نیست و تقلب در انتخابات نمی‌تواند سرنوشتِ آن را مشخص کند. موضوع دیگری را که در مورد انتخابات هند نباید فراموش کرد، حضور سیزده درصدیِ رای‌دهنده‌گانِ مسلمان در این کشور است. این رقم بر نتیجۀ انتخابات در هند تأثیرگذار است و به همین دلیل مسلمانانِ هند در انتخابات شرکتِ گسترده دارند. هرچند پیروزی حزب بهاراتیا جاناتا به رهبری نرندرا مودی، این نگرانی را به‌وجود آورده است که یک حزب با تمایلات مذهبِ هندو قدرت را به‌دست گرفته، ولی آگاهان باور دارند که آقای مودی و حزبش آگاه‌تر از آن‌اند که حساسیتِ اقلیت‌های هند را درک نکنند.
در انتخابات هند کمتر می‌توان شاهد قومی شدن و مذهبی شدنِ انتخابات بود. بیشتر برنامه‌های احزاب و نامزدان می‌توانند جهت‌گیری‌های رای‌دهنده‌گان را تعیین کنند. محور اصلی مبارزات در انتخاباتِ این دوره از پارلمان هند عبارت بود از مشکلات اقتصادی به‌خصوص تورم، کسری تجارت خارجی، کاهش نرخ برابری روپیه و کمبود سرمایه‌گذاری در صنایع زیربنایی به‌خصوص راه‌سازی، برق و آب و مسایلی مانند فساد اداری و امنیت شهروندان. این مسایل در اولویتِ برنامه‌های نامزدان قرار داشت و بدون شک پس از به قدرت رسیدن حزب برنده، این برنامه‌ها در دولتِ آینده دنبال می‌شود. نامزدهای انتخابات برخلاف برخی نامزدها در افغانستان کمتر کلی‌گویی می‌کنند و با مشکلاتِ کشورشان از نزدیک آشنایند. در مجموع می‌توان گفت که انتخابات هند می‌تواند درس‌های زیادی برای برگزاری انتخابات در افغانستان داشته باشد. از تجربۀ این کشورِ بزرگ باید آموخت و آن را در عمل پیاده کرد.