ساعت هفت صبح روز شنبه/ ۲۴جوزا، با سرازیر شدنِ رای محمد یوسف نورستانی، رییس کمیسیون مستقل انتخابات، به صندوق رای، پروسۀ رای‌گیری رسماً آغاز شد. تقریباً در همه جای کشور سایت‌های رای‌دهی باز شدند و به‌صورت نورمال، جریان رای‌دهی ادامه پیدا کرد. نقش نیروهای پولیس درست مثل گذشته، بسیار برازنده و برجسته بود که با آماده‌گی کامل، امنیتِ انتخاباترا تأمین کردند. هرچند گزارش‌هایی در زمینۀ برهم خوردنِ نظم و امنیتِ انتخابات از سوی طالبان در چند نقطۀ کشور به دست آمد، اما در کل کار پولیسِ کشور ستایش‌برانگیز بود؛ چندان‌که پروسۀ رای دهی در آرامشِ کامل به پایان رسید.
اما با این همه، انتخابات دورِ دوم در مقایسه با دور نخست، چند تفاوت و مشابهتِ جدی داشت که نمی‌توان از آن چشم پوشید.

تفاوت نخست، سطح مشارکتِ مردم بود که در مقایسه با انتخابات دور نخست، کم‌رنگ می‌نمود. گزارش‌های رسیده از سراسر کشور نشان می‌داد که مردم طوری که در دور نخست با شور و هلهله به پای صندوق‌های رای رفته بودند، این بار حضور پیدا نکردند. دیگر از صف‌های طولانی و ساعت‌ها انتظار خبری نبود. بر بنیاد همین گزارش‌ها، تمام مرحلۀ رای‌دهی یک فرد، در یک دقیقه انجام می‌پذیرفت که این خود نشانه‌یی از سطح مشارکتِ پایین مردم است.
نکتۀ دیگر در این زمینه، حضور زنان است. طوری که رسانه‌ها جریان رای‌دهی را پوشش دادند، حضور زنان نیز کم‌رنگ بود. زنان که در دور قبلِ انتخابات بسیار سهم فعال در انتخابات داشتند، این بار – به هر دلیلی که بود – حضور گسترده به‌هم نرسانده بودند. هرچند رییس کمیسیون انتخابات، جمعیتِ‌ رای‌دهنده‌گان را حدود هفت میلیون نفر تخمین می‌زند، اما به نظر می‌رسد که رقم ارایه‌شده درست نیست. به هر صورت، در روزهای آینده این قضیه بیشتر روشن خواهد شد.
تفاوت عمدۀ دیگر در این انتخابات، فعالیت زورمندان در حوزه‌های رای‌دهی بود. طبق گزارش‌ها در ولایت‌های پکتیا، پکتیکا، تخار، جوزجان، لوگر و شمار دیگر از استان‌های کشور، زورمندان و طرف‌داران نامزدان به زور از مردم رای گرفته اند و ناظران و هواداران، هم‌دیگر را لت کرده اند. گزارش شده است که در ولایات تخار و جوزجان، طرف‌داران اشرف‌غنی، ناظران داکتر عبدالله را پس از لت‌وکوب تهدید به مرگ کرده اند. در حالی که این مقیاس از تخلف و تخطی را ما در دور قبلیِ انتخابات نداشتیم.
تفاوت دیگر، سازمان‌دهی تقلبِ گسترده‌یی است که گفته می‌شود به‌مراتب وحشت‌ناک‌تر از دور قبل بوده است. در ساعات پایانی پروسۀ رای‌دهی، پولیس کابل، ضیاءالحق امرخیل رییس دبیرخانۀ کمیسیون انتخابات را در حین انتقال مواد انتخاباتی دستگیر کرده که بدون در جریان قرار دادن پولیس، آن را از جایی به جای دیگر منتقل می‌کرده است. امرخیل تن به تسلیمی ‌نداده و افزون بر آن، امر شلیک بر پولیس را هم صادر کرده است.
اگر از نمونه‌های تقلب گسترده که رسانه‌های آزاد آن را در جریان روزِ رای‌دهی گزارش کردند بگذریم، همین یک نمونه هم کافی‌ست که پی ببریم ابعاد این تقلب چه قدر بوده است.
تأسف‌بارتر از همه این‌که آقای امرخیل هنوز دستگیر نشده است.
امرخیل در دور قبل نیز به طرف‌داری از نامزد مشخصی متهم بود، اما هیچ‌گاه سروصدای مخالفان در این مورد جایی را نگرفت و نشد که او برطرف و به جایش، شخص دیگری گماشته شود.
به یقین که این تقلب در روزهای آینده و در جریان شمارشِ آرا به‌واسطۀ امرخیل و امثال آن – که کمیسیون انتخابات پر از آن‌هاست ـ ادامه پیدا خواهد کرد و در نهایت، نتیجۀ انتخابات را خدشه‌دار خواهد ساخت. به یقین اگر چنین وضع ادامه پیدا کند، وضعیت بحرانی خواهد شد و این بار تصور نمی‌شود که برنده‌گان و هواداران‌شان، کار کمیسیون انتخات را تحمل کنند.
مشابهتِ این دور اما در همان کمبود برگه‌های رای‌دهی و پاک شدنِ آنیِ رنگ انگشتان بود که به‌رغم شکایات قبلی هرگز تغییری در آن نیامد و همانند دورِ قبل تکرار شد.
به هر صورت، آن‌چه که از مجموع این چشم‌دیدها و مشاهدات به دست می‌آید، نگرانی عمیقی است که روزهای آینده را خطرناک می‌نمایاند. ترس از ادامۀ تقلب و ادامۀ دست‌کاریِ مقامات و مأموران کمیسیون‌ها در آرای مردم، کماکان باقی‌ست و نمی‌شود به همین ساده‌گی از کنارش گذشت. زیرا وضعیت و شرایط حساسِ این دور از انتخابات، به شدت آبستن بحران است که هر آن ممکن است در روزهای آینده و در ادامۀ تقلب‌کاری‌ها عملی شود.
دست کم از نهادهای ناظر و جامعۀ جهانی توقع آن است که در زمینۀ صیانت از آرای پاکِ مردم در این روزهای حساس همکارِ مردم افغانستان باشند. در حال حاضر، اعتماد به طور کامل از کمیسیون انتخابات کنده شده و در عین حال، حکومت نیز چندان چندان معتمد مردم نیست که این خود شرایط نگهداری آرای مردم را دشوار می‌سازد.
به نظر می‌رسد که اگر جامعۀ جهانی و کشورهای همکار، کارِ شمارش آرا و بازرسیِ پرونده‌های تقلب در انتخابات را به دوش گیرند یا حداقل بر آن نظارتِ مستمر داشته باشند، جلو بحران گرفته می‌شود، در غیر آن همه باید آمادۀ روزهای دشوار باشند!