بحث بسیار مهم لیست رای‌دهنده‌گان است؛ به این معنا که جدول رای‌دهنده‌گان باید به همراه دیتابیس کمیسیون انتخابات تطبیق داده شود
و مشخص گردد که شمارۀ کارت‌های رای‌دهی‌یی که استفاده شده در دیتابیس کمیسیون انتخابات وجود دارد و یا این‌که شماره‌ها خیالی است
کار مشترک نماینده‌گان ستادهای انتخاباتی، جامعۀ جهانی، ناظران بین‌المللی و کمیسیون انتخابات برای جدا کردن آرای سیاه از سفید، درصورتی موفق خواهد شد که هم‌آهنگی میان این ناظران وجود داشته باشد.
شماری از نهادهای انتخاباتی و آگاهان مسایل انتخاباتی با بیان این مطلب می‌گویند، اگر یک حرکت مشترک توسط تمامی نهادهایی که در تفتیش آرا سهیم اند وجود نداشته باشد، جداسازی رای «سره از ناسره» ممکن نخواهد بود.
به باور آنان، ما نباید بیش از حد خوش‌بینی باشیم که گویا تمامی مشکلات حل شده، بل باید توافقاتی که میان دو نامزد انجام شده جنبه عملی پیدا کند؛ زیرا مواردی که هردو نامزد روی آن توافق کردند، کمتر از برگزاری انتخابات نیست و کار دشواری در پیش روی هردو نامزد، ناظران بین‌المللی و کمیسیون‌های انتخاباتی قرار دارد.
روز شنبه با پا در میانی وزیر امور خارجه امریکا، هردو نامزد انتخابات توافق کردند که صد درصد آرا با حضور ناظران ملی، بین‌المللی و نماینده‌گان هردو نامزد تفتیش و بازنگری شود تا رای سیاه از سفید جدا گردد.
همچنان، هردو نامزد انتخاباتی با توافق بر سر یک «دولت وحدت ملی» پس از اعلام نتایج انتخابات، توافق کرده و به بن بست انتخاباتی که سبب نگرانی تمامی شهروندان افغانستان گردیده بود، نقطۀ پایان گذاشتند.
نعیم ایوب‌زاده رییس تیفا ضمن ابراز خرسندی از شکستن بن بست انتخاباتی می‌گوید، تفکیک رای سیاه از سفید باید براساس یک سلسله معیارها صورت گیرد.
به باور رییس تیفا، نهادهای ناظر، نماینده‌گان جامعه جهانی، نماینده‌گان ارشد نامزدان و ناظران آنان به اضافۀ هردو کمیسیون انتخابات می‌تواند در شفافیت پروسه کمک کند؛ اما مشروط براین‌که تمام این نهادها و نماینده‌گان به صورت مشترک باهم کار کنند.
ایوب‌زاده اضافه کرد، اما اگر یک حرکت مشترک توسط این نهادها و نماینده‌گان انجام نشود، بسیار دشوار خواهد بود که شفافیت پروسه را تامین کرده و رای سیاه را از سفید جدا کنیم؛ بنابراین همکاری همه‌جانبه تمام این نهادها بسیار مهم و ضروری است.
او، گماشتن افراد متخصص از سوی ستادهای انتخاباتی را برای انجام این کار بسیار مهم دانسته می‌گوید، ستادهای انتخاباتی باید افرادی را که در این زمینه خبره بوده و تخصص داشته باشند، بگمارند تا حضورشان برای شفافیت پروسه موثر واقع شود.
به گفتۀ ایوب‌زاده، ضمن این‌که امنیت صندوق‌هایی که از ولایت به کابل انتقال پیدا می‌کند، بسیار مهم است، نظارت و تفتیش از این صندوق‌ها نباید بدون حضور نماینده‌گان ستاد انتخاباتی هر دو تیم و ناظران ملی و بین‌المللی صورت گیرد.
او تصریح کرد، هرچند مشکلاتی وجود دارد و بررسی تقلبات کار ساده‌یی نیست؛ اما زمانی‌که صد درصد آرا مورد تفتیش قرار می‌گیرد و استندردهای بین‌المللی هم بر روند حاکم باشد، در این صورت رای سیاه از سفید به ساده‌گی تفکیک خواهد شد.
رییس تیفا تاکید کرد، تفتیش صد درصد آرا بهترین گزینه برای تفکیک رای سره از ناسره است و می‌تواند به شفافیت انتخابات کمک بسیار کند.
درهمین حال، ذکریا بارکزی رییس پیشین دبیرخانۀ کمیسیون انتخابات می‌گوید، در قدم نخست توافقاتی که صورت گرفته باید جنبۀ قانونی پیدا کند و سپس روند بررسی و تفتیش آرا آغاز گردد.
او افزود، ما نباید بیش از حد خوش‌بینی باشیم که گویا تمامی مشکلات حل شده، بل باید توافقاتی که میان دو نامزد انجام شده جنبه عملی پیدا کند، زیرا مواردی که هردو نامزد روی آن توافق کردند، کمتر از برگزاری انتخابات نیست و کار دشواری در پیش روی هردو نامزد، ناظران بین‌المللی و کمیسیون‌های انتخاباتی قرار دارد؛ بنابراین برای انجام آن دقت بسیار جدی نیاز است.
به باور بارکزی، نحوۀ تفتیش بسیار مهم است و باید معیارهای تفتیش آرا دوباره بازنگری شود تا بتواند رای ناپاک را از پاک جدا سازد.
وی تاکید کرد، معیار و شاخص‌هایی‌که آرا توسط آن تفتیش می‌شود و تقلب توسط آن شناسایی می‌گردد و همین طور معیارهایی که براساس آن رای تقلبی باطل می‌گردد، باید طرح و دیزاین گردیده و مورد توافق قرار گیرد.
این مقام پیشین کمیسیون انتخابات افزود، هرچند معیارهایی برای شناسایی تقلب وجود دارد؛ ولی برای شفافیت بهتر لازم است تا برخی از معیارهای دیگر نیز در نظر گرفته شود تا برای شفافیت روند کمک کند.
او تصریح کرد، بحث بسیار مهم لیست رای‌دهنده‌گان است؛ به این معنا که جدول رای‌دهنده‌گان باید به همراه دیتابیس کمیسیون انتخابات تطبیق داده شود و مشخص گردد که شمارۀ کارت‌های رای‌دهی‌یی که استفاده شده در دیتابیس کمیسیون انتخابات وجود دارد یا این‌که شماره‌ها خیالی است.
به گفتۀ بارکزی، در مورد باطل‌شدن آرا نیز باید دقت صورت گیرد که باطل‌سازی آرا براساس کدام معیار و یا کدام شاخص انجام می‌شود و نماینده‌گان یوناما همین طور نماینده‌گان ستادهای انتخاباتی به این مساله توجه جدی داشته باشند.
او تصریح کرد، هرچند هنوز افراد شایسته و متخصص در هردو کمیسیون وجود دارد؛ اما با آن هم اگر کمیسیون‌های انتخاباتی بخواهند، افراد با ظرفیت و مسلکی در بیرون از کمیسیون‌ها وجود دارد که می‌تواند به این روند کمک بسیار نمایند.
هرچند بارها تیم انتخاباتی اصلاحات و همگرایی اعلام کرده که به نهادهای انتخاباتی اعتماد ندارد و نظارت و تفتیش آرا باید توسط نهادهای انتخاباتی بین‌المللی و با حضور ناظران متخصص بین‌المللی و نماینده‌گان هر دو تیم انتخاباتی صورت گیرد؛ اما کمیسیون شکایات انتخاباتی در نشست خبری روز گذشتۀ خود ضمن این‌که از بازشماری صد درصد آرا استقبال کرد؛ ولی تاکید داشت که این بازشماری باید توسط کارمندان کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی انجام شود و فیصله نهایی این بازشماری در دست کمیسیون شکایات است و این کمیسیون فیصلۀ نهایی را اعلام خواهند کرد .
جان کری بن بست را شکست
وزیر امور خارجه امریکا پس از دوشبانه‎روز مذاکره و گفت‎وگو با طرف‎های انتخابات افغانستان، بن‎بست سیاسی و انتخاباتی کشور را شکست.
جان کری، وزیر خارجه امریکا در نشست خبری مشترک با داکتر عبدالله عبدالله و اشرف غنی احمدزی، نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری افغانستان اعلام کرد که توافق شده تمام آرای انتخابات افغانستان دوباره تفتیش و بررسی شود.
آقای کری گفت، این بررسی تا ۲۴ ساعت آینده در کابل آغاز خواهد شد و چند هفته به طول خواهد انجامید. او گفت، به همین منظور یوناما از کرزی خواسته تا مراسم تحلیف رییس‌جمهوری جدید به تأخیر بیفتد.
وزیر امور خارجه امریکا افزود که این بازرسی و تفتیش زیر نظر متخصصان بین‌المللی صورت خواهد گرفت و تمامی اوراق رأی‌ از ولایت‌های افغانستان توسط نیروهای ایساف به کابل منتقل خواهند شد.
کری تصریح کرد، پس از پایان بررسی هرکسی مقام ریاست جمهوری را به دست آورد، بلافاصله «دولت وحدت ملی» را ایجاد خواهد کرد.
داکتر عبدالله در صحبت‌هایش گفته که بر روی اساس ایجاد این دولت وحدت ملی توافق صورت گرفته است.
او گفت که در دو بخش فنی و سیاسی توافق صورت گرفته است. آقای عبدالله از رییس‌جمهور کرزی خواست به دلیل اینکه تفتیش همه آرا مدت بیشتری را در بر می‌گیرد، تاریخ مراسم تحلیف رییس جمهوری جدید را به تاخیر بیندازد.
داکتر احمدزی نیز اعلام کرد: توافق کردیم که هرچه نتیجه تفتیش بود، هر دو نامزد بپذیرند. بدین باور هستیم که اگر برنده همه قدرت را بگیرد، برای افغانستان خوب نیست. ما باید به تمام افغان‌ها اطمینان بدهیم که هر رای آنها حساب می‌شود. ما بر سر دولت وحدت ملی توافق و چارچوب‌های عمومی آن توافق کرده‌ایم.
همچنان، رییس‏‎جمهور حامد کرزی از توافق نامزدهای دور دوم انتخابات ریاست جمهوری کشور مبنی بر بررسی تمام آرای انتخاباتی از سوی ناظران سازمان ملل استقبال کرد.
حامد کرزی ساعاتی پس از گفت‌وگو با جان کری، وزیر امور خارجه امریکا گفت: من از این تصمیم و توافق استقبال می‌کنم و امیدوارم که بررسی ۱۰۰ درصد آراء انجام شود و این کار هرچه سریعتر آغاز شود.
جان کری خطاب به کرزی تاکید کرده بود که مراسم سوگند پیروز انتخابات ریاست جمهوری افغانستان تا زمان پایان بررسی ناظران سازمان ملل به تعویق بیفتد.