امروز در کابل، نشستِ دیگری از سلسله‌برنامه‌های اجندای ملی برگزار می‌شود. بحث محوری نشستِ امروز، دولت وحدت ملی تعیین شده است. نخبه‌گان کشور که به این نشست دعوت شده‌اند، دیدگاه‌ها و نظراتِ خود را در مورد دولت وحدت ملی، مکانیزم و شیوه‌های تحققِ آن با یکدیگر شریک می‌سازند.
احمدولی مسعود ـ رییس بنیاد احمدشاه مسعود قهرمان ملی کشور ـ به عنوان مبتکر و نظریه‌پردازِ آجندای ملی، از چند سال به این‌سو دغدغۀ افغانستانِ با ثبات و پُر از تسامح را دارد. افغانستانی که با تنوعِ قومی به عنوان قدرت و زیباییِ آن، بتواند به صورتِ یک‌پارچه و متحد از آنِ همۀ ساکنانِ آن باشد. به همین دلیل، آقای مسعود طرح آجندای ملی را که از سال‌های دور در ذهنش جرقه زده بود، در سال‌های پسین آغاز به چهارچوب‌بندیِ تیوریک کرد. نخست در قالب کوچکِ یک مقاله، بعداً به صورتِ گسترده در قالبِ یک رساله و حالا در قالبِ گفتمان سیاسی و روشن‌فکری.
از دلِ آجندای ملی، دولت وحدتِ ملی بیرون شد و آقای مسعود در چند نشست و کنفرانس، این بحث را واشکافی کرد. زمانی که آقای مسعود از دولت وحدتِ ملی سخن می‌گفت، بسیاری‌ها یا آن را جدی نمی‌گرفتند و یا اصلاً در مورد آن چیزی نشنیده بودند. آقای مسعود با تلاش در خورِ تحسین، به تبیین نظریۀ دولت وحدتِ ملی در شرایط افغانستان پرداخت و برای آن، از افریقای جنوبی گرفته تا یونانِ باستان نمونه آورد؛ نمونه‌های تاریخی و بسیار عینی‌یی که به روشن شدنِ مسایل کمکِ زیادی کردند.
آقای مسعود در خصوصِ اشاعه و جلب حمایت از طرحِ ایجاد دولت وحدتِ ملی، تنها به نوشتنِ مقالات و ارایۀ مصاحبه‌ها اکتفا نکرد؛ بل عملاً با برگزاری نشست‌های علمی و تحقیقی، بخش مهمی از نخبه‌گانِ جامعه را با قضیه درگیر و آشنا کرد. امروز وقتی از آجندای ملی و ایجاد دولت وحدت ملی سخن می‌گوییم، یک موضوعِ مجرد و انتزاعی به گمان نمی‌آید.
آجندای ملی و طرح ایجاد دولتِ وحدت ملی، امروز به مفاهیمی آشنا و کاربردی در گفتمان سیاسیِ کشور تبدیل شده است. این‌همه زمانی میسر شد که آقای مسعود یک‌تنه تلاش‌هایش را در این جهت متمرکز ساخت. اگر امروز بحث ایجاد دولت وحدتِ ملی در توافق‌های اخیر میان نامزدها گل کرده، بدون شک متأثر از تلاش‌ها و دیدگاه‌های آقای مسعود است. بسیار دردآور است که می‌شنویم تلاش‌های آقای مسعود از سوی برخی شخصیت‌ها و حلقات سیاسی، آگاهانه و یا ناآگاهانه کتمان می‌شود. چنین رویه و روحیه‌یی به دور از اخلاقِ علمی و اکادمیک است.
اخلاقِ اکادمیک حکم می‌کند که حق تقدم در مسایلِ علمی را پنهان نکنیم و صادقانه آن را به رسمیت بشناسیم. این درست است که آقای مسعود شخصاً ایجاد کنندۀ مفهومِ دولت وحدتِ ملی نیست؛ اما مسلماً او کسی‌ست که برای نخستین‌بار این مفهوم را وارد ادبیات سیاسیِ کشور کرده و در این راه بدون کمترین چشم‌داشتی تلاش ورزیده است.
گاهی که در نشست‌های برنامۀ آجندای ملی در منزلِ آقای مسعود حضور داشته‌ام، او همواره به این جنبه از کارِ خود که منتظر هیچ‌گونه پاداشی در نتیجۀ تلاش‌های خود نیست، صریحاً اشاره کرده است. نوع حرف زدنِ او در این مورد همواره برایم جالب بوده است: «فرقی نمی‌کند که این موضوع از سوی… ادامه صفحه ۷
بخشِ جدایی‌ناپذیر…
چه کسی مطرح گردد، مهم این است که مطرح شود. جامعه به اندیشیدن نیاز دارد و از درونِ اندیشه‌ورزی است که ما می‌توانیم برای مشکلاتِ خود راه‌حل پیدا کنیم. حتا اگر طرح و برنامه ناقص باشد، باز بهتر از آن است که اصلاً وجود نداشته باشد، ما در موجودیت طرح‌های ناقص می‌توانیم زمینۀ گفت‌وگو را فراهم کنیم و در این گفت‌وگوها، طرح‌ها و برنامه‌ها را تا جایی که از دستِ ما ساخته است و می‌توانیم، کامل می‌سازیم.»
این روحیه و نوعِ نگاه به مسأله به نظرم بسیار متواضعانه و زیباست، ولی دیگران هم نباید از آن سوء استفاده کنند و چنان نشان دهند که گویا واضع گفتمانِ جدید سیاسی در کشور اند. ما زمانی می‌توانیم به درجه‌هایی از تسامح و دیگرپذیری ارتقا یابیم، که نسبت به حقوقِ دیگران بی‌پروا نباشیم. چه‌قدر زیبا می‌بود وقتی بحث ایجاد دولتِ وحدت ملی در توافق‌های دو نامزد به دست آمد، به فردی اشاره می‌شد که سال‌ها برای تحققِ آن رنج کشیده است. آیا ما این‌قدر هم نمی‌توانیم یکدیگر را بپذیریم و به حقوق هم احترام بگذاریم؟
جامعه‌یی که چشمِ دیدنِ یکدیگر را نداشته باشد، همواره دچار آشفته‌گی خواهد بود. گاهی که کتابی از یک نویسندۀ خارجی می‌خوانم، در مقدمۀ آن متوجه می‌شوم که از افراد زیادی که موجب شده‌اند این اثر نوشته شود و یا به ایجاد شرایط خلقِ آن کمک کرده‌اند، یاد شده است. واقعاً به اخلاق اکادمیکِ آن‌ها غبطه می‌خورم. اما زمانی به‌شدت ناراحت می‌شوم که می‌بینم برخی‌ها بدون آن‌که به روی مبارکِ خود بیاورند، یک مقاله را دربست از دنیای مجازی صید می‌کنند و به نام نامیِ خود می‌چاپند.
به هر حال، مطرح شدن بحثِ تشکیل دولت وحدتِ ملی به خودیِ خود گامی به پیش برای طراحِ آجندای ملی محسوب می‌شود. شاید نسل‌های بعد از ما اخلاقی‌تر باشند و روزی از شخصیت‌های دل‌سوز و مهین‌دوست‌شان قدردانی کنند.