گروهی از مسوولان رسانه‌های افغانستان که به مسکو و تاتارستان سفرِ یک‌هفته‌یی داشتند، روز پنج‌شنبۀ گذشته به کابل برگشتند.

این گروه، با مقامات دولتی و مسوولان رسانه‌ها در مسکو و جمهوری تاتارستان دیدار و گفت‌و‌گو کردند.
این خبرنگاران که به تاریخ ۲۳ میزان، کابل را به قصد دبی ترک و از آن‌جا وارد مسکو و سپس تاتارستانِ روسیه شده بودند، به روز پنج‌شنبه یکم عقرب، به کابل برگشتند.
سفر این تیم به ابتکار مرکز خبرنگاران افغانستان و به دعوت مرکز مطالعاتِ افغانستان و همکاری ریانووستی از رسانه‌های معروفِ روسیه و وزارت رسانه‌های تاتارستان صورت گرفته بود.
به گفتۀ عمر نثار، رییس مرکز مطالعاتِ افغانستان در مسکو، این سومین سفر گروهیِ خبرنگاران و مسوولینِ رسانه‌های افغانستان به روسیه، طی سه سال گذشته بوده است.
خبرنگاران و مسوولین رسانه‌های کشور، در این سفر، از شهرهای مسکو و کازان/قازان پایتخت تاتارستان دیدن کردند.

مسکو
گروه خبرنگاران افغانستانی، پس از ورود به مسکو، سه روز با مسوولین و مقامات دولتیِ روسیه دیدار کردند و دربارۀ همکاری‌های رسانه‌یی افغانستان ـ روسیه و دیگر مسایل افغانستان به بحث نشستند.
گروه خبرنگاران افغانستانی در دیدار با مسوولین رسانه‌های روسیه، روابط رسانه‌یی و همچنین چه‌گونه‌گی تبادل تجارب را مورد بحث قرار دادند.
تیم خبرنگاران افغانستان پس از سه روز دید و بازدید از مسکو، وارد کازان/ قازان، پایتخت جمهوری تاتارستان روسیه شدند.
در ترکیب این هیأت، فیصل کریمی استاد دانشگاه هرات و معاون مرکز خبرنگاران افغانستان به عنوان رییس هیأت، فهیم دشتی رییس اجرایی اتحادیۀ ملی ژورنالیستان افغانستان، نظری پریانی مدیر مسوول روزنامۀ ماندگار، دانش کروخیل رییس خبرگزاری پژواک، مجیب خلوتگر رییس نهاد حمایت‌کنندۀ رسانه‌های آزاد افغانستان (نی)، نجیب پیکان رییس تلویزیون آرزو، محمد جواد محسنی رییس تلویزیون تمدن، نجیب امیری مدیر مسوول رادیو سلام وطندار، صدیق خلیق، مدیر تلویزیون هیواد – قندهار، عبدالخلیل مینوی رییس آژانس اطلاعاتی باختر، خیرالله آزاد مدیر خبر و برنامه‌های سیاسی تلویزیون نور حضور داشتند.
در این سفر، برنامه‌های عملی و تجربی؛ و هم سیاحتی و فرهنگی در نظر گرفته شده بود.
برنامه‌ها:

۱ـ دیدار از خبرگزاری ریانووستی روسیه در مسکو و گفت‌وگو با مقام‌های آن
۲ـ دیدار از چند کانال شبکۀ خبری بین‌المللی روسیۀ امروز و تبادل تجربه‌ها
۳ـ دیدار و گفت‌وگو با ویکتور ایوانوف رییس ادارۀ فدرال کنترول مواد مخدر روسیه
۴ـ گردش در شهر مسکو و بازدید از میدان سرخ روسیه، کاخ کرملین و برج مسکو
۵ـ سفر به قازان پایتخت جمهوری تاتارستان و گردش در شهر قازان، کرملین، جزیرۀ سازوژسک و مسجد قل شریف
۶ـ دیدن از وزارت مطبوعات تاتارستان و گفت‌وگو با وزیر و برخی از مسوولان رسانه‌یی تاتارستان
۷ـ بازدید از بخش‌های رسانه‌های تات؛ از رادیو تلویزیون تا روزنامه‌ها و مجله‌ها
۸ـ دیدار از تلویزیون NHB قازان و چند شبکۀ محلی دیگر و گفت‌وگو با مسوولان آن‌ها
۹ـ بازید از دانشگاه فدرال قازان، دانشکدۀ ژورنالیزم، تلویزیون دانشگاه و گفت‌وگو در مورد همکاری‌های علمی تاتارستان و افغانستان
۱۰ـ بازدید از دانشگاه اسلامی روسیه و دیدار با استادان و رییس این دانشگاه
۱۱ـ بازدید از آی تی پارک قازان (بزرگ‌ترین پارک فناوری اطلاعات روسیه)
۱۲ـ بازدید از شهر هوشمند قازان و چشم‌انداز فناوری‌های اطلاعاتی تاتارستان
۱۳ـ بازدید از بخش‌های مختلف تکنوپولیس همگارد قازان و کیمیاآباد
۱۴ـ نشست با مسوولان ادارۀ توسعۀ سرمایه‌گذاری تاتارستان
۱۵ـ بازدید از تکنوپارک تاتارستان و گفت‌وگو با مسوولان آن
۱۶ـ دیدار از منطقۀ ولگا و اکادمی فرهنگ، ورزش و گردش‌گری تاتارستان
۱۷ـ بازدید از خانۀ ملت‌ها و آشنایی با فرهنگ‌های کشورهای آسیای میانه و روسیه
ویکتور ایوانوف رییس ادارۀ مبارزه با مواد مخدر روسیه در دیدار با هیأت رسانه‌های افغانستان، بر همکاری‌های دو جانبۀ دو کشور تأکید کرد.
ویکتور ایوانوف به مسوولین رسانه‌های افغانستان گفت: روسیه امیدوار به همکاری‌های بیشتر با دولت جدید افغانستان هست و از هرگونه برنامۀ دولت افغانستان در ریشه کن کردن مواد مخدر و تأمین امنیت حمایت می‌کند. آقای ایوانوف در این نشست گفت که رشد مواد مخدر با افزایش نیروهای خارجی بالارفته است. او با تشریح این مسأله گفت که ما نمی‌گوییم که خارجی‌ها در افغانستان در قاچاق مواد مخدر دخیل‌اند؛ اما رشد مواد مخدر با توجه به رشد نیروهای خارجی در افغانستان ابهام ایجاد کرده است و به گونۀ واضح نشان می‌دهد که هیچ مبارزه‌یی در برابر مواد مخدر وجود ندارد. آقای ایوانوف در این نشست به سوالاتِ مسوولانِ رسانه‌های افغانستان پاسخ داد.
در همۀ این دیدارها با مقام‌های دولتی و مسوولان رسانه‌ها، در کازان و مسکو، روی روابط دوجانبۀ رسانه‌های دو کشور و تبادل تجارب تأکید شد و نیز از دانشگاه‌های کازان خواسته شد تا زمینه‌های آموزش دانشجویان افغانستانی را نیز فراهم سازند که مورد قبول قرار گرفت و وعده شد که با وزارت تحصیلات عالی افغانستان در این خصوص صحبت می‌شود.
گسترش همکاری رسانه‌یی با افغانستان و همچنین اعطای بورس تحصیلی به دانشجویان افغانستانی (با هماهنگی دو دولت) از جمله وعده‌های مقامات جمهوری تاتارستان بود.
هیأت افغانی در این سفر، ابزار امیدواری کردند که بتوانند از تجربیات روسیه در ارتقای ظرفیت رسانه‌های افغانستان استفادۀ لازم را ببرند. رسانه‌های روسیه به شمول رسانه‌های کازان، در سطح بسیار بلندی قرار دارند. روسیۀ امروز با وصف مشکلاتی که دارد، توانسته است که قامتش را بلند کند و رسانه‌های آن با توجه به امکاناتی که دارند، نشان می‌دهند که روسیه به سوی تحول و تغییر در حرکت است. روسیه زیربناهای محکمی را برای رسانه گذاشته و نشرات رسانه‌های دولتی در آن کشور با سیاست نزدیک به حکومت به پیش می‌رود.
در این سفر با گروهی از افغانستانی‌ها هم دیدار صورت گرفت و بیشتر آنان از وضعیت بد دانش‌جویان افغانستانی شکایت داشتند و سفارت افغانستان در مسکو را یکی از بی‌کاره‌ترین اداراتِ افغانستان تلقی می‌کردند.

کازان/ قازان
دیدن شهر کازان در آن سطح و موقعیت، خلاف شناخت و باورِ ما بود. قازان شهری لوکس، پیشرفته، صنعتی و با گذشتۀ والای تاریخی و فرهنگی است که زیبایی‌های خیره‌کننده‌یی دارد. کازان شهری با فرهنگ‌های مختلف است و تاتارستان نیز ملیت‌ها و قوم‌های زیادی را در خود جا داده است.
تاتارستان یکی از جمهوری‌های فدراسیون روسیه است که در ۸۰۰ کیلومتری شرق مسکو قرار دارد. این جمهوری در مرکز فدراسیون روسیه و در شرق بخش اروپایی و در قسمت میانی رود ولگا قرار دارد، از شمال به جمهوری ماری و اودمورت، از شرق به جمهوری باشقیرستان، از غرب به جمهوری چوواش و از جنوب به ولایت‌های اولیانوفسک، سامارا و اورنبورگ محدود است.
آب و هوای تاتارستان معتدل قاره‌یی است و دارای زمستان‌های طولانی و سخت، و تابستان گرم می‌باشد. در چند روزی که در تاتارستان حضور داشتم، هوا بسیار سرد و برفی بود.
این جمهوری در یک دهه و اندیِ گذشته رشد قابل توجهی در زمینۀ سرمایه‌گذاری‌های خارجی یافته است و به لحاظ اقتصادی، یکی از توسعه‌یافته‌ترین مناطق فدراسیون روسیه به شمار می‌رود و پس از سامارا دومین منطقۀ صنعتی روسیه محسوب می‌شود.
مسوولان در تاتارستان به ما گفتند که تاتارستان به خودکفایی رسیده است و از سطح خوبِ اقتصادی برخوردار است. حالا تاتارستان یکی از بزرگ‌ترین مراکز صنعتی روسیه است. صنایع مهم تاتارستان عبارتند از: هواپیماسازی، هلیکوپترسازی، موترسازی، چوب، صنایع سبک، ماشین‌سازی و فولاد، صنایع پزشکی و داروسازی، صنعت نفت، پتروشیمی، صنایع شیمیایی، صنایع غذایی، تولید ابزار، الکترونیک، رادیو الکترونیک، اپتیکال و کشتی‌سازی. از مجموع حجم تولید ناخالص این جمهوری صنایع ماشین‌سازی ۷/۴۹٪، تجارت ۶/۱۰٪، ساختمان‌سازی ۹/۹٪، کشاورزی ۹/۷٪ ،حمل و نقل و ارتباطات ۷٪ و سایر بخش‌ها ۹/۱۴٪ را به خود اختصاص داده است.
در بازدیدی که از برخی مکان‌ها و مراکز اقتصادی و تولیدی تاتارستان در قازان داشتیم و فیلم‌هایی که به نمایش گذاشته شده بودند، دریافتیم که این جمهوری به بلندترین سطح اقتصادی و تولیدی و خودکفاییِ خود رسیده است و هنوز هم در حال رشد است.
ناگفته نماند که از کشورهای اسلامی تنها، ایران و ترکیه در تاتارستان نماینده‌گی دارند و شهر قازان لقب پایتخت ترک‌های جهان را نیز کسب کرده است. در دانشگاه‌های تاتارستان دانشجویانی از کشورهای دیگر از جمله افغانستان نیز دیده می‌شوند.
تاتارستان ۲/۶۷۸۳۶ کیلومتر مربع مساحت دارد و مساحت کازان/ قازان ۳/۴۲۵ کیلومتر مربع است. مسوولان در تاتارستان به ما گفتند که این جمهوری حدو ۴/۸ میلیون نفر جمعیت دارد؛ یعنی چیزی کمتر از نفوس کنونی کابل.
تنوع ملیت‌های مختلفِ ساکن در این جمهوری به خصوص شهر کازان/ قازان، تا آن‌جاست که بیش از ۱۰۰ ملیت متفاوت در آن زنده‌گی می‌کنند.
همچنین این شهر موطن ۲۲ جامعۀ ملی ـ فرهنگی است. به لحاظ قدمت، این شهر دارای تاریخی بیش از ۱۰۰۰ سال است.
قازان از زمان‌های دور مهد علم و هنر بوده و برخی از سیاسیون، دانشمندان، هنرمندان و ادبای روسیه از جمله لینن، ماکسیم گورکی و تولستوی و… در این شهر آموزش دیده و بیشترشان زنده‌گی می‌کرده‌اند. مسلمانان در این جمهوری از استقلال و آزادی کامل مذهبی برخوردارند و قدیمی‌ترین دانشگاه اسلامی روسیه که از تأسیس آن ۱۵ سال می‌گذرد نیز در شهر کازان یا قازان است. بیشتر ۴۷ درصد مردم تاتارستان، مسلمان و بقیه مسیحی‌اند.
در هر جایی که یک مسجد با مناره‌های قشنگ و شیدایی‌اش وجود دارد، در چند قدمیِ آن نیز یک کلیسه با همۀ زیبایی‌اش‌ ساخته شده است. در یک منطقه می‌بینیم که مسیحیان به کلیسا و مسلمانان به مساجدشان برای انجام عبادت می‌روند. از چندین منارۀ مسجد صدای اذان را شنیدیم و حداقل وارد یک مسجد شدیم، نماز خواندیم و از یک کلیسیا نیز دیدن کردیم.

دانشگاه‌های قدیمی و مجسمه‌های شاعران و شخصیت‌های علمی و تاریخی در این شهر نشان می‌دهد که کازان/ قازان، قطبی علمی در کشور روسیه و مرکز بزرگ علوم و فرهنگ جمهوری تاتارستان است. مردم قازان تا پیش از تسلط بلشویک‌ها بر سرزمین‌شان، به خط عربی و به زبان تاتاری می‌نوشتند و در مکتب‌های دینی در هر کوی و برزنی به آموزش قرآن و علوم دینی پرداخته می‌شد. هنوز هم می‌توان آثاری از آن دوران را در موزیم ملی کازان / قازان مشاهده کرد. گفته می‌شود که فارسی‌زبان‌ها نیز در این سزمین زنده‌گی می‌کرده‌اند.
اصطلاح تاتار به همۀ مسلمانان ترک‌تبار ساکن در روسیۀ اروپایی اطلاق می‌شود. تاتارها یکی از بزرگ‌ترین قوم‌های ترک‌زبان می‌باشند که در سراسر روسیه و برخی دیگر از جمهوری‌های آسیای مرکزی و قفقاز پراکنده‌اند. قوم تاتار زمانی به مردم ساکن حاشیۀ رود ولگا و شبه جزیرۀ کریمه اطلاق می‌شد. نخستین دولتی که در منطقۀ تاتارستان کنونی تأسیس گردید، بلغاریای ولگا نام داشت که در فواصل قرون ۷ تا ۱۳ میلادی بر این سرزمین و برخی مناطق پیرامونی آن حکم‌روایی می‌کرد. این دولت مناسبات تجاری خود را بر حوزه‌های وسیعی از اوراسیا، خاورمیانه و منطقۀ بالتیک گسترانیده بود..
اسلام نخستین‌بار توسط مبلغین مسلمان که در سال ۹۹۲ میلادی از بغداد گسیل شده بودند، به مردمان این منطقه معرفی گردید. با هجوم ارتش مغول در اواخر دهۀ ۱۲۳۰ میلادی، دولت بولغاریا ولگا منقرض گردید و متعاقبِ آن با تجزیۀ حکومت طلایی ترکان و تاتارها، مردم تاتار در مناطق قازان، آستاراخان، سیبری، کاسیمو، کریمه، مشچری و ناگای استپس پراکنده شدند. اما مجدداً در دهۀ۱۴۳۰ میلادی این منطقه به عنوان پایگاه خانات قازان استقلال خویش را بازیافت و شهر قازان به عنوان پایتخت این منطقه انتخاب گردید.
در دهۀ ۱۵۵۰ میلادی نیروهای ایوان مخوف، تزار روسیه منطقۀ تاتارستان را به تسخیر خویش درآورند و تعدادی از اقوام تاتار از روی اجبار به دین مسیحیت گرویدند و کلیسای مسیحی نیز در قازان تأسیس گردید و بخش قابل توجهی از تاتارها هم برای فرار از فشارهای قومی و مذهبی دولت تزاری، راه مهاجرت را به سوی امتداد اورال پیش گرفتند. در قرن ۱۶ میلادی تقریباً تمامی مساجد این منطقه تخریب شد، اما مجدداً در فواصل سال‌های ۱۷۶۶ تا ۱۷۷۰ میلادی نخستین مسجد در دورۀ کاترین دوم در این جمهوری ساخته شد. حتا مهاجرت تاتارها در قرن نوزدهم نیز تداوم یافت و در این موج جدید مهاجرت بخشی از آن‌ها راهی غرب سیبری و آسیای مرکزی شدند. در قرن نوزدهم میلادی تاتارستان به مرکز تجدد تبدیل شد و روابط دوستانه‌یی با دیگر مردمان روسیه در پیش گرفته شد. اما با انقلاب اکتوبر ۱۹۱۷، مذاهب به شدت سرکوب شدند و دین اسلام نیز از این امر مستثنا نبود.
در طی جنگ‌های داخلی که در فواصل سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ ادامه داشت، ملی‌گرایان تاتاری تلاش کردند یک جمهوری مستقل (تحت نام دولت ایدل اورال) تأسیس کنند. این جمهوری برای مدتی بس کوتاه برپا شد، اما توسط بلشویک‌ها ساقط گردید و جمهوری خودمختار سوسیالیستی شوروی جای آن را گرفت. لذا دور جدید مهاجرت تاتارها در دوران شوروی در سال ۱۹۲۱ میلادی و به دنبال آن بروز قحطی، آغاز گردید. آخرین موج مهاجرت تاتارها هم در سال ۱۹۵۴ میلادی به سرزمین بکر قزاقستان به وقوع پیوست.
در حال حاضر تاتارها نه تنها در جمهوری تاتارستان، بلکه در سایر جمهوری‌ها و مناطق ولگا- اورال و خصوصاً مسکو سکونت دارند. همچنین تاتارها در شرق و غرب سیبری، خاور دور، آسیای مرکزی، قزاقستان، اوکراین و جمهوری‌های بالتیک و حتا در افغانستان و ایران زند‌ه‌گی می‌کنند. مسوولان در تاتارستان گفتند که این جمهوری با همۀ تاتارهای جهان رابطه دارد. هیأتِ ما نیز پیشنهاد کرد که رسانه‌های تاتارستان از وضعیتِ تاتارهای افغانستان گزارش‌هایی تهیه کننـد تا مردم تاتادرستان از حال روزِ تاتارهای افغانستان با خبر شوند.