احمد عمران/ دو شنبه ۱۱ جوزا ۱۳۹۴

به‌تازه‌گی رسانه‌های کشور پرده از یک نامۀ به‌اصطلاح محرمانۀ ارگ ریاست‌جمهوری به نشانیِ مقام‌های ارشدِ پاکستان برداشتند. در این نامه، محمد اشرف‌غنی رییس جمهوری افغانستان، خواست‌های مشخصی از پاکستان در مبارزه با تروریسم و هراس‌افکنی مطرح کرده است. در این نامه، آقای غنی از رهبران پاکستان خواسته است که رهبران طالبان و شورای کویته را تحت پیگرد قانونی قرار دهند. در این نامه تأکید رفته که این افراد علیه امنیتِ دو کشور قرار دارند و باید با آن‌ها برخورد قانونی صورت گیرد. در بخش دیگرِ این نامه، آقای غنی از مقام‌های پاکستان خواسته است که از درمان افراد زخمیِ طالبان در شفاخانه‌های آن کشور خودداری کنند. در همین حال، آقای غنی در نامۀ خود نوشته که مردم افغانستان انتظار دارند که ظرفِ سه هفتۀ آینده، نتایج مفاد این نامه را در رویکرد دولت پاکستان در مقابله با هراس‌افکنان شاهد باشند.
آن‌گونه که معلوم می‌شود، نامۀ آقای غنی آن‌قدر هم سرّی نمی‌نماید، چون به احتمال بسیار قوی می‌توان حکم کرد که محتوای این نامه از سوی ارگ ریاست‌جمهوری در اختیارِ برخی رسانه‌ها قرار گرفته است. مسلماً ممکن نبود که محتوای چنین نامه‌یی به این زودی‌ها در رسانه‌های کشور درز کند. اکثراً دیده شده که مقام‌های کشور برای این‌که ندانم‌کاری‌های خود را توجیه کنند، دست به چنین افشاگری‌هایی می‌زنند.
نامۀ آقای غنی به جز همان التیماتومی که در آن وجود دارد، به هیچ صورت حاوی نکاتِ تازه و قابل توجه نیست. هرچند که در گذشته نیز چنین التیماتوم‌هایی به پاکستان از سوی رهبرانِ کشور داده شده بود، اما نحوۀ التیماتومِ آقای غنی، مقداری با گذشته متفاوت به نظر می‌رسد. در گذشته همواره تأکید بر مبارزۀ مشترک و صادقانه با تروریسم می‌رفت، اما زمانِ مشخص برای عملی شدنِ آن مطرح نبود.
شاید رهبران پیشین، این نکته را با توجه به سیاست‌های پاکستان مد نظر داشتند که به‌آسانی تمام پل‌های عقبی را ویران نکنند. به گفتۀ زلمی خلیل‌زاد سفیر پیشین امریکا در افغانستان، میان گفتار و رفتارِ پاکستانی‌ها فاصله‌یی بزرگ وجود دارد و نباید فریبِ حرف‌های سیاست‌مدارانِ این کشور را خورد. آقای خلیل‌زاد که این سخنان را در واکنش به امضای تفاهم‌نامۀ اطلاعاتی میان دو کشور بر زبان می‌آورد، تأکید ورزید که در تمام کشورها یک نوع فاصله میان حرف و عملِ سیاست‌مداران دیده می‌شود، اما در پاکستان این فاصله به صورتِ فاجعه‌باری زیاد است.
سیاست‌مدارانِ پاکستانی در مناسباتِ خود نشان داده‌اند که به‌آسانی می‌توانند صداقتِ خود را قربانی منافعِ خود سازند. سیاست‌مدارانِ پاکستانی ظرف سیزده سال گذشته، بارها از مبارزۀ مشترک با تروریسم حمایت کرده‌اند، اما در عمل در خدمتِ تروریسم و هدف‌های آن قرار داشتند. نمونه روشنِ این حمایت، حضور هزاران جنگ‌جوی طالبان و کشورهای دیگر در مناطق مختلفِ این کشور است که هدف اصلیِ آن‌ها ادامۀ جنگ در افغانستان است. آیا مقام‌های پاکستانی از حضور بن‌لادن در نزدیکی اسلام‌آباد بی‌خبر بودند؟ آیا همین حالا رهبران و فرماندهان طالبان، شبکۀ حقانی، داعش و صدها جنگ‌جوی خارجی در این کشور حضور ندارند؟
این باور که گویا دولت‌مردانِ پاکستانی از حضورِ گروه‌های مسلح در خاکِ خود بی‌خبر اند، باوری ساده‌لوحانه است. پاکستان بارِ این‌همه مهمانِ خوانده یا ناخوانده را به دلیل منافعِ خود تحمل می‌کند و آه هم نمی‌کشد. این کشور به شکلِ بیمارگونه‌یی باور کرده است که افغانستان صلح‌آمیز، با منافعِ آن در تضاد قرار دارد و به همین دلیل، گاهی عوارض جانبیِ آن را تحمل می‌کند، مثل آن‌چه که در مدرسۀ نظامی پشاورِ این کشور به وقوع پیوست.
نامۀ آقای غنی عنوانی رهبران این کشور به هیچ صورت نمی‌تواند تغییری در وضعیت ایجاد کند و پاکستان به‌آسانی مفاد این نامه را نادیده می‌گیرد؛ اما معلوم نیست که پس از سه هفته آقای غنی چه حرفی برای مردم افغانستان خواهد داشت. آیا به گزینه‌های پس از این نامه هم فکر کرده است؟ اگر پاکستانی‌ها نخواهند که در عملی کردنِ خواست‌های آقای غنی گام بردارند، او از چه ابزارهایی استفاده خواهد کرد؟
به نظر می‌رسد آقای غنی یا به این مسایل فکر نکرده و یا تلاش کرده که او نیز با فرستادن یک نامه به چشم مردمش خاک بپاشد. شاید یکی از دلایل ارسالِ چنین نامه‌یی به سران پاکستان، لاپوشانیِ اشتباهی باشد که آقای غنی و همدستانِ او در امضای تفاهم‌نامۀ اطلاعاتی با پاکستان مرتکب شدند.
تفاهم‌نامۀ امضاشده زمانی به یک بحث جدیِ سیاسی و رسانه‌یی تبدیل شد که مفاد آن از برخی منابع در اختیار رسانه‌ها قرار گرفت. پس از رسانه‌یی شدنِ مفاد تفاهم‌نامۀ اطلاعاتی بود که ارگ ریاست جمهوری در برابرِ موجی از واکنش‌های انتقادی قرار گرفت و مجبور شد مسأله را به شکلِ دیگری تبارز دهد. ورنه اصلِ مسأله این است که ریاست امنیت، شورای امنیت و ریاست‌جمهوری، آگاهانه این سند را امضا کرده بودند و امیدوار بودند که محتوای آن به بیـرون درز نکند.
زمانی که با یکی از تحلیل‌گران در این مورد صحبت می‌کردم، او با صراحت اذعان کرد که برای نخستین‌بار متن تفاهم‌نامه از سوی نزدیکان حامد کرزی رییس‌جمهوری پیشین در اختیارِ برخی رسانه‌ها و اعضای مجلس نماینده‌گان قرار گرفت. آقای غنی با ارسال این نامه می‌خواهد تفاهم‌نامۀ اطلاعاتی را از تیترِ خبری بیرون کند و به حاشیه براند؛ زیرا به صورت عادی پس از این، افکار عمومی متوجه نامۀ آقای غنی خواهد شد و به نتایج آن، چشم خواهد دوخت. آقای غنی این نامه را به مقام‌های پاکستانی فرستاده تا لبۀ تیزِ انتقادها را به سمتِ هدفِ تازه‌یی متوجه سازد. اگر قرار باشد که وضعیتِ دو کشور تغییر کند و پاکستانی‌ها صادقانه، مبارزه با تروریسم را در عمل بپذیرند، باید نگاه استراتژیست‌های این کشور دیگرگون شود. تا زمانی که در نگاه پاکستان نسبت به افغانستان و مسایل منطقه تحولی رونما نشده است، این در روی همین پاشنه خواهد چرخید!