عبیـدالله مهدی- دانشجوی دورۀ ماستری رشتۀ شهرسازی و مدیریت شهریِ دانشگاه پولی‌تکنیک فرانسوا ربیلی- فرانسه

بخش دوم

۲ـ آلوده‌گی هوا
تحقیقاتی که برای سنجش میزان آلوده‌گی هوا در شهر کابل انجام شده است، نشان می‌دهد که هوای کابل غیرصحی و به‌شدت آلوده است. استفاده از مواد نفتی بی‌کیفیت، موترهای فرسوده و کهنه، سوزاندن چوب و زغال برای تسخین، استفاده از هر مادۀ قابل سوختن در فصل سرد و سرک‌ها و کوچه‌های خامه، همه دست به دستِ هم داده اند و اکنون، هوای شهر کابل فاجعه‌بار است. مصارف تسخین هر خانواده در شهر کابل تقریباً ده برابر مصارفِ یک خانواده در یک شهر مدرن است. استفاده از چوب برای گرم ساختن خانه‌ها، در کنار آن‌که غیر اقتصادی و بسیار سنگین است، دو ضرر جبران‌ناپذیر دیگر نیز به همراه دارد: نخست آن‌که باعث آلوده‌گی هوا و ایجاد انواع بیماری‌ها می‌شود؛ دوم این‌که، رفته‌رفته باعث قطع شدن درخت‌ها و از بین رفتن جنگلات افغانستان می‌شود. در صورتی که دولت از سیستم مرکزگرمی و تسخین با آب گرم استفاده کند، مصارف هر خانواده ده برابر کمتر می‌شود و نیز از آلوده شدن هوا و قطع شدن درختان جلوگیری به عمل می‌آید. در این بخش پیشنهاد می‌گردد که شهرداری کابل، به زودترین فرصت طرح ایجاد سیستم مرکزگرمی در تمام نواحی شهر کابل را روی دست بگیرد. با یک برنامۀ دقیق و سنجیده‌شده اگر از بهار سال آینده روی این طرح کار صورت بگیرد، می‌توان زمستانِ آن سال را فارغ از دود چوب و زغال پیش‌بینی کرد.

۳ـ آب باران
طوری که تجربه‌های تلخِ چند سال اخیر نشان می‌دهد، بارنده‌گی باعث ایجاد مشکلات بسیار زیادِ محیط زیستی و ترافیکی در شهر کابل می‌شود. در بارنده‌گی‌های شدید در کابل، مقدار آب باران بیشتر از ظرفیتِ جوی‌های کنار جاده می‌شود و سپس باعث بندش جاده‌ها و سرازیر شدن سیلاب آلوده و ملوث از کوهای اطراف کابل به داخل شهر می‌شود. از آن‌جا که جوی‌های کنار جاده‌ها راه بیرون‌رفت ندارند، آب باران در جوی‌ها و سرک‌ها گردش می‌کند تا کم کم بخار و یا جذب زمین شود. این مشکل در آینده نیز پیش خواهد آمد و شهرداری کابل باید برای مقابله با آن، آماده‌گی‌های لازم را روی دست بگیرد.
در گام نخست، مقدار بارنده‌گی محاسبه شود و سپس به راه‌حلی عملی دست زده شود. یک تعداد کانال‌های آب از گذشته وجود دارند که حالا مسدود شده اند. می‌توان با پاک‌کاری و بازسازی اساسیِ این کانال‌ها یک بخش مشکلات را کمتر نمود. مسیر جریانِ آب نظر به نقشۀ توپوگرافیکی شهر کابل، دقیق و روشن ترسیم شود و در هر مسیر، کانال‌های با ظرفیتِ لازم و جوی‌های فرعی ساخته شوند. می‌توان در نهایت،‌ این آب را به دریای کابل وصل کرد تا از آن در زراعت و تولید برق استفاده صورت گیرد. در این صورت، بارنده‌گی‌های سنگین در شهر کابل، از یک مصیبت به یک فرصتِ اقتصادی تبدیل می‌شود.

۴ـ زباله
مشکل زباله و پلاستیک در شهر کابل، از اهمیتِ فراوانی برخوردار است. زیرا زنده‌گی روزمره و صحتِ جامعه را تهدید می‌کند. تا کنون هیچ آمار رسمی و تحقیقی به دسترس نیست که نشان دهد روزانه به چه اندازه زباله تولید می‌شود تا بر اساس این آمار، به طراحی و پیشنهاد راه‌حل اقدام شود. در این خصوص سه مورد پیشنهاد می‌شود:
نخست: یک پژوهش صورت بگیرد تا میزان تولید زباله را با تفکیک مواد تشکیل‌دهنده روشن بسازد.
دوم: سیستم توزیع پاکت به هر خانه، جمع‌آوری زباله، و مرحلۀ بازیافت زباله در چهارچوب شهرداری کابل ایجاد شود. مقدار تولید زباله و پلاستیکِ شهر کابل بسیار زیاد است و این زباله‌ها و به‌ویژه پلاستیک، تبدیل به یک دردِسر بزرگ شده اند. اما اگر به‌صورتِ دقیق و سنجیده شده، در جمع‌آوری و بازیافت آن کار صورت گیرد،‌ می‌توان این مشکل بزرگ را به یک فرصت بزرگ اقتصادی و نیز زمینۀ کاریابی به هزاران نفر تبدیل نمود. حتا بر اساس مدل شهرهای صنعتی مانند ساوپاولو- برزیل، می‌توان از گاز ناشی از وجود زباله، برای تولید انرژی استفاده کرد.
سوم: به‌جای استفاده از مواد غیر قابل تجزیه در طبیعت (مانند پلاستیک)، از مواد و پاکت‌های کاغذی و گیاهی استفاده شود.

۵ـ دریای کابل
دریای کابل در طی سال‌های اخیر، بسیار کم‌آب است. از آن‌جا که در درازای دو کنارِ دریا در داخل شهر، بازارهای مواد غذایی، میوه و ترکاری‌فروشی و رستوارنت ساخته شده است، این بازارها از کانال دریا به حیثِ محلی برای ریختن زباله‌ها و بقایای مواد غذایی استفاده می‌کنند. در نتیجه، محیطی برای رشد و گسترش انواع میکروب‌ها در کانال دریا به‌وجود آمده است. این دریا، تهدیدی خطرناک به صحتِ مردم شده است. از جانب دیگر، بو و تعفنِ آن هم در داخل شهر پخش می‌شود. پیشنهاد می‌گردد که در یک گام اساسی، بستر دریا پاک‌سازی شود و پس از آن، در مناطقی مانند فروشگاه و مندوی، مسجد شاه دو شمشیره، مسجد پل خشتی و ساحۀ مرادخانی، بر روی کانال و برابر با سطح سرک کنار دریا، مانند پل ساختمان ایستگاه‌های چندمنزله/پارکینگ و تشناب‌های عمومی عصری ساخته شود.