مهدی پارسا

این روزها خبرِ مذاکراتِ پنهانیِ رییس‌جمهور اشرف غنی، محور اصلیِ بحثِ رسانه‌ها شـده است. بسیاری‌ها بدبینانه به این موضوع می‌نگرند و بعضی‌ها گویا به این مذاکرات خوشبین‌اند. مردم نیز بیشتر از بحث مذاکرات، به شعارها و وعده‌های داکتر اشرف‌غنی چشمِ امید بسته‌اند. اما اگر موشکافانه به مذاکراتِ صلحِ آقای غنی نگاه کنیم، چیزی به‌جز پافشاری و تمرکزِ وی بر مذاکرات ناکامِ دوران حکومت‌داریِ کرزی نمی‌بینیم.
مشکلاتِ پروسه صلحِ دوران زمام‌داری حامد کرزی را می‌توان در دو مورد زیر فهرست کرد:

۱ـ نداشتن تعریف از دشمنان افغانستان و از طالبان
حامد کرزی رییس‌جمهور پیشینِ افغانستان، همواره با «برادر» خطاب نمودنِ «طالبان»، راهبرد سیاسی و مذاکراتیِ دولت و پروسه صلح را به جنجال می‌کشید.

۲ـ نبود صداقت در مذاکرات و سخنان طرفین
دولت افغانستان و پاکستان بارها بر سر میز مذاکراتِ صلح نشستند و بارها مقامات بلندپایه هر دو کشور به میزبانی از یکدیگر پرداختند؛ اما هر دو جانب خلاف مذاکرات و سخنان دیپلماتیکِ خود عمل کردند و در عمل هیچ کوششِ مثبتی برای به ثمر نشاندنِ صلح در افغانستان از خود نشان ندادند.

چرا دولت حامد کرزی در روند مذاکراتِ صلح ناکام ماند؟
دولت افغانستان در سیزده سال گذشته، هیچ تعریفی خاصی از دشمنانِ افغانستان نداشت و در یک حالتِ سردرگمی به‌سر می‌برد؛ به این معنا که هر کسی به نماینده‌گی از گروه طالبان به پای میز مذاکره می‌آمد و دولت افغانستان بدون کسبِ اطلاعاتِ کافی در مورد شخص مذاکره‌کننده، با آن مذاکره می‌کرد.
حامد کرزی در سیزده سال حکومتِ خود، بیش از بیست بار به پاکستان سفر کرد؛ اما هر بار خواستِ پاکستان برای آوردن صلح به افغانستان «حل مساله دیورند، آب‌های افغانستان، نفوذ سیاسی پاکستان بر افغانستان، کاهش نفوذ سیاسی هندوستان از افغانستان» اعلام شد.
با این شرط و شروط، آیا داکتر غنی مذاکرات صلح را ادامه خواهد داد؟ و آیا قبول کردنِ این شرایط، مداخلات پاکستان را بار دیگر به همراه نخواهد داشت؟ و از سویی هم اگر این شرایط را قبول کند، هند دست به‌کار نخواهد شد و جنگ نیابتی‌اش را شدت نخواهد بخشید؟

تعریف از دشمن
حکومت وحدتِ ملی باید در آغاز کارِ پروسه صلحِ خود و مذاکرات دیپلماتیکِ خویش، تعریفِ واضحی از دشمنانِ افغانستان ارایه و هدف و راه خود را مشخص و برنامه‌های خود را تنظیم کنـد:
ـ دشمنِ افغانستان کیست؟
ـ با کی باید مذاکره نمود؟
ـ چه شخصی تأثیرگذار خواهد بود؟
ـ از کدام فرصت‌ها باید علیه دشمن استفاده کرد تا پای میز مذاکره حاضر شود؟
ـ کدام کشورها در روند صلح و کشاندن سرانِ دشمنِ تعریف‌شده به پای میزِ مذاکره تأثیرگذار خواهند بود؟
ـ طالبان افغانی و پاکستانی کدام‌اند؟
ـ کدام گزینه‌ها می‌تواند پاکستان را به همکاری در پروسه صلح افغانستان ترغیب کند؟

نقش چین
داکتر اشرف‌غنی در آغاز کار خود، به چین سفر کرد. چین قدرتمندترین کشورِ آسیایی و بزرگ‌ترین قدرتِ اقتصادی بعد از امریکاست که در همسایه‌گی افغانستان، نقش کلیدی در روند مذاکرات صلح دارد و از جمله کشورهای دوست و همکار پاکستان محسوب می‌گردد. چین روابط تنگاتنگ با پاکستان دارد، تا حدی که بیش از چهل هواپیمایی جنگی به پاکستان کمک کرده و بندر آگورا در پاکستان را با هزینه چهار تا شش میلیارد دالر به بهره‌برداری رسانده و در تلاش تأسیس پایگاه نظامی خود در این بندر می‌باشد. با این حساب، چین در روند مذاکرات صلح افغانستان ـ پاکستان ـ طالبان، نقش اساسی را می‌تواند بازی کند. اما این کار به‌آسانی میسر نیست و مسلماً جلب توجه و حمایتِ چین، به تدبیر و زیرکی دولت‌مردانِ افغانستان منوط است. ساختِ راه ابریشم که افغانستان را به کشورهای آسیایی میانه وصل می‌کند و به تجارت و اقتصاد چین یک راه مهم به حساب می‌آید، می‌تواند یک نقطه عطف در روابط چین و افغانستان باشد. با ساخت این راه، چین گزینه جدیدی برای تجارت کالاهای خود به‌دست می‌آورد؛ گزینه‌یی که با امنیت و صلح در افغانستان، گره خورده است.
اما راه ابریشم برعکس چین، برای پاکستان مضر محسوب می‌شود؛ زیرا با ساخت راه ابریشم، پاکستان بازار مصرفِ خود را از دست داده و اموال تجارتی افغانستان که پیشتر از راه تورخم (مرز بین افغانستان و پاکستان) وارد می‌گشت، از آن‌بعد از راه ابریشم وارد می‌گردد. ولی این راه فرصتی نیز برای جهانی شدنِ کالاهای پاکستان مهیا می‌سازد.
نقش عربستان سعودی
عربستان سعودی، سرمایه‌دارترین کشور عرب و بزرگترین صادرکننده نفت در جهان است. این کشور در ایجاد گروه طالبان نقش کلیدی را ایفا کرده است. سفر اولِ آقای اشرف‌غنی به عربستان سعودی بود و محور سخنانِ وی با مقامات عربستان نیز بحث طالبان. اما با توجه به رقابت‌های منطقه‌یی بین ایران و عربستان، امید نمی‌رود که این کشور نقشی در مذاکرات صلح در افغانستان بازی کند.
ایران و عربستان سعودی، پاکستان و هند از جمله کشورهایی می‌باشند که در افغانستان به رقابتِ شدید می‌پردازند و هر یک برای کاستن از نفوذ رقیب حاضر به انجامِ هر کاری هستند. سران دولت وحدت ملی باید بحثِ صلح در افغانستان را در یک چنین کلیتی در نظر گرفته و پی بگیرند.