احمــد عمران

در حالی که هنوز در رسانه‌های کشور در مورد رهایی لطیف‌الله محسود یکی از رهبران طالبان پاکستانی ابهام وجود دارد، کاخ ریاست‌جمهوری اعلام کرده که در مورد رهایی سه تن از زندانیان طالبانِ پاکستانی تحقیق می‌کند.

روز یک‌شنبه ناگهان این خبر در رسانه‌ها پیچید که لطیف‌الله محسود  با دو تن از یارانِ خود از بازداشتگاه بگرام رها شده و به دولت پاکستان تحویل داده شده است. نیروهای امریکایی مستقر در افغانستان با نشر اعلامیه‌یی گفته‌اند که سه زندانی پاکستانی را به این کشور سپرده‌اند. در اعلامیه هم‌چنین گفته شده که مقام‌های پاکستان وعده داده‌اند که با این زندانیان برابر با قوانین جهانی برخورد خواهند کرد.

بی‌اطلاعی دولت‌مردانِ کشور از رهایی این زندانیان، ابهام‌آمیز است. لطیف‌الله محسود در سال ۲۰۱۳ در ولایت لوگر به‌وسیله نیروهای امریکایی بازداشت و بعداً به زندان بگرام آورده شد. از لطیف‌الله محسود به عنوان یکی از رهبران مهمِ طالبان پاکستانی یاد می‌شود که رابطه نزدیک با حلقه رهبری طالبان افغانستان دارد. این فرمانده ارشد طالبان پاکستان، پس از آن در لوگر دستگیر شد که به هدفِ کمک به گروه طالبان به افغانستان آمده بود.

لطیف الله محسود کسی است که جنگِ افغانستان را مشروع می‌داند و به دیگر گروه‌های تندروِ اسلامی توصیه می‌کند که در این جنگ شرکت کنند. حالا رهایی این فرمانده ارشد طالبانِ پاکستانی سوال‌برانگیز شده است. چرا در چنین مقطعی، لطیف‌الله محسود رها می‌شود؟ نقش افغانستان در رهایی لطیف‌الله محسود چه بوده است؟ امریکایی‌ها با رهایی لطیف‌الله محسود چه چیزی را به‌دست می‌آورند؟

این دست پرسش‌ها بدون شک ذهن‌های بسیاری را به چالش می‌خواند و اکثراً در پیِ این‌اند که برای آن‌ها پاسخ‌های قناعت‌بخش بیابند. اما یافتنِ پاسخ‌های قناعت‌بخش برای چنین پرسش‌هایی چندان ساده به نظر نمی‌رسند. زیرا نوع رهایی این فرمانده چنان غافل‌گیرکننده است که نمی‌توان حتا تناقض‌گویی میان نیروهای امریکایی و دولت‌مردانِ کشور را در این خصوص به‌آسانی حل کرد. ولی ابهام اساسی این‌جاست که چرا این فرمانده طالبانِ پاکستانی بدون اطلاع دولتِ افغانستان به دولت پاکستان تحویل داده شده است. شاید دلیلِ آن به حیطه اختیارات نیروهای امریکایی و دولت افغانستان مربوط باشد.

از سیزده سال به این‌طرف نیروهای امریکایی که مصروف مبارزه با تروریسم در افغانستان استند، برای خود حیطه اختیارات و صلاحیت‌هایی را تعریف کرده‌اند که کمتر دولت افغانستان در این حیطه وارد شده است. حیطه اختیارات نیروهای امریکایی هرازگاهی باعث به وجود آمدنِ جنجال‌هایی میان رهبری پیشینِ افغانستان و مقام‌های امریکایی شد و سرانجام به گرفتن برخی تصمیم‌ها انجامید. این تصمیم‌ها شامل عدم اجرای عملیاتِ شبانه و تحویل‌دهی زندان بگرام به دولت افغانستان می‌شود.

دولت افغانستان همین چند ماه پیش به صورت کامل اختیار زندان بگرام را به دست گرفت و برای این منظور امریکا شماری از نیروهای افغانستان را آموزش‌های ویژه داد. اما حالا وقتی گفته می‌شود که رها شده‌گان در زندان بگرام بوده‌اند، به چه معناست؟ آیا هنوز بخشی از این زندان هم‌چنین در اختیار نیروهای امریکایی قرار دارد؟… رهایی این افراد می‌تواند این شایبه را نیز قوت بخشد که دولت افغانستان در هماهنگی با امریکایی‌ها در مورد تحویل‌دهی آن‌ها تصمیم گرفته است. حرکت‌های هفته‌های اخیر رییس‌جمهوری در راستای تأمین صلح و سفرهایش به عربستان سعودی، پاکستان و چین می‌تواند این شایبه را در ذهن‌ها به وجود آورد که آقای غنی می‌خواهد در خصوص گفت‌وگوهای صلح حسنِ نیت نشان دهد.

موضوع دیگر در مورد رهایی این افراد، بحثی است که هنگام گرفتاری‎شان میان نیروهای امریکایی و مقام‌های پیشینِ کشور به وجود آمد. در آن زمان وقتی لطیف‌الله محسود به چنگ نیروهای امریکایی افتاد، واکنش شدید رییس‌جمهوری پیشین را برانگیخت. در آن زمان گفته می‌شد که لطیف‌الله محسود به افغانستان آمده بود تا در راستای تأمین صلح میان دولت و مخالفان مسلح، اقدام‌هایی را صورت دهد. دستگیری او سبب شد که خشم دولت‌مردان متوجه این حرکت شود و با لحن تند از آن انتقاد صورت گیرد. اما حالا بحث کاملاً فرق می‌کند. دولت نوپای وحدتِ ملی هنوز نتوانسته راهکار مشخصی را در زمینه صلح ارایه کند.

اشرف‌غنی رییس‌جمهوری کشور اخیراً در دیدار با انگلا مرکل نخست‌وزیری آلمان اعلام کرد که در روند صلح تناقضاتی به چشم می‌خورد. منظور از تناقضات از دید رییس‌جمهوری، برنامه صلحِ دولت قبلی خوانده شده که کمتر به عرصه‌های ملیِ قضیه توجه صورت گرفته بود. بدون داشتن رویکرد و استراتژی دقیق در عرصه صلح، نمی‌توان انتظار پیامدهای عملی را داشت. دولت افغانستان متهم به راه رفته دولت‌مردان پیشین است.

عمرداوودزی وزیر داخله پیشین، یک روز پس از برکناری خود از این سمت گفت که توقع همکاری از پاکستان در زمینه تأمین صلح در افغانستان توقع بی‌مورد است. آقای داوودزی گفت که پاکستان بارها آزموده شده و “آزمود را آزمودن خطاست”.

رهایی لطیف‌الله محسود به هر هدفی که صورت گرفته باشد، نمی‌تواند خبر خوشی در عرصه تأمین امنیت افغانستان باشد. حداقل از نظر روانی، تحویل‌دهی او به پاکستان به نفع گروه‌های تندرو و مسلح تمام می‌شود. از جانب دیگر، هیچ ضمانتی وجود ندارد که آقای محسود حتا در نظارت نیروهای پاکستان رابطه خود را با گروه‌های طرف‌دارش تأمین نکند. رهایی او در میان شهروندانِ کشور نیز می‌تواند سبب نگرانی‌هایی شود، از جمله باید به تردیدهایی اشاره کرد که در رابطه با اقدام‌های دولت در راستای صلح ممکن است ذهن‌ها را بیازارد.

رهایی این سه زندانی، ابهام‌آمیز است و پیش از هرگونه ایجاد سوء برداشت در این خصوص، دولت افغانستان باید موضعِ روشنِ خود را تبارز دهد.