دکتر غلام‌حسین قائدی

چرا عاشق می‌شویم؟
اصولاً چه چیزی باعث می‌شود دو نفر با ویژه‌گی‌های متفاوت و منحصربه فردِ خود عاشقِ یکدیگر شوند؟ یک رابطۀ عاشقانه چه‌گونه شکل می‌گیرد؟ عشق و نوعِ رابطۀ عاشقانه چه تأثیری بر رفتار جنسیِ ما دارد؟
پاسخ به چنین سوال‌هایی بی‌نهایت پیچیده و چندبُعدی هستند و دیدگاه‌های مختلفی در این ارتباط شکل گرفته است. برخی معتقدند افراد به دلیل غلبه بر احساسِ تنهایی و انزوای خود عاشق می‌شوند. اریک فروم، روان‌شناس و روانکاور آلمانی معتقد است پیوسته‌گیِ دو نفر به یکدیگر از نیازهای عمیقِ انسانی است. هم‌چنین به اعتقاد رولو می، روان‌شناس امریکایی، وقتی انسان‌ها تنهایی و انزوا را تجربه می‌کنند، از طریق عشق به دیگری پناه می‌برند. البته در این بین، برخی دیگر معتقدند تنهایی و انزوا محصول فردگرایی و حرکتِ روبه رشد جوامع است؛ بنابراین تنهایی بخشی ذاتی از شرایط انسانی نیست و در نتیجه عشق نمی‌تواند محصول تنهایی و انزوای آدمی باشد. بر اساس این دیدگاه، تمام روابطی که ما با اطراف‌مان داریم، متأثر از روابط اجتماعی و ارزش‌های فرهنگی و زبانی است. بنابراین روابط عاشقانه محصولِ شبکه‌های اجتماعی است که در آن‌ها زنده‌گی می‌کنیم، نه دارویی برای درمان انزوا و تنهایی.
توجه به دیدگاه‌های فوق نشان می‌دهد عشق به عنوان یک احساس عمیق انسانی، منشای بسیار پیچیده‌یی دارد و باید گفت از آن پیچیده‌تر، چه‌گونه‌گی عاشق شدن است و این‌که دو نفر انسانِ متفاوت با سطوح مختلفی از این حسِ پیچیده جذبِ یکدیگر می‌شوند. در پاسخ به این سوال، عوامل مختلفی چون فرایندهای عصبی شیمیایی، نزدیکی جغرافیایی، جذابیت فیزیکی، شباهت بین افراد و… مورد بررسی قرار گرفته‌اند. فرایندهای عصب شیمیایی که در مغز هنگام جذب شدن افراد به یکدیگر اتفاق می‌افتند، یکی از مسایلی است که به آن توجه شده است.
ابتدا به بررسی مفهومی به نام «شیمی عشق» می‌پردازیم و در ادامه، سایر عوامل را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
شیمی عشق
افرادی که درگیر یک عشقِ آتشین بوده و به آن رسیده‌اند، اغلب می‌گویند احساس شیفته‌گی و شور و هیجانِ اولیۀ خاصی در آن‌ها وجود داشته که البته بعد از مدتی کاهش یافته است. باید گفت چنین شور و شوقی و چنین کاهشی در نتیجۀ عمل‌کرد شیمیاییِ مغز اتفاق می‌افتد. محققانی که در این زمینه کار کرده‌اند، معتقدند تهییج و برانگیخته‌گی، شادی و رضایت‌مندی، سرخوشی و شور اشتیاقِ شدید که از ویژه‌گی‌های عشق آتشین است، نتیجۀ عمل‌کرد مادۀ شیمیایی مغز است؛ نوراپی نفرین، دوپامین و به خصوص فنیل اتیل آمین.
این مواد شیمیایی که از آن‌ها به عنوان انتقال دهنده‌های عصبی یاد می‌شود، به سلول‌های مغز اجازه می‌دهند با یکدیگر در تعامل باشند و فرایندهای شیمیایی مانند آمفتامین‌ها ایجاد کنند، تأثیراتی شبیه تاثیرات آمفتامین‌ها مانند سرخوشی، گیجی، شادی و اشتیاق زیاد.