روح‌الله بهزاد
در سال‌های اخیر استفاده از فیسبوک در افغانستان به‌گونۀ چشم‌گیری افزایش یافته و اکثر کاربران این شبکه جوانان می‌باشند. مارک زکر برگ بنیان‌گذار فیسبوک، این شبکه را به هدف برداشتنِ حصارها، فاصله‌ها و ایجاد فضای صادقانه و آزاد ساخته است؛ اما، کاربران فیسبوک در افغانستان پیش از این، این دریچه را تنها برای گذاشتن عکس و نوارهای تصویری استفاده می‌کردند که امروزه بیشتر شاعران، نویسنده‌گان، ژورنالیستان حتا سیاست‌مداران و نماینده‌گان مردم با استفاده از فیسبوک، اطلاع رسانی کرده و یادداشت‌ها و تولیدات تازۀ ادبی- فرهنگی خود را به مخاطبان‌شان در این فضا شریک می‌سازند.
این نوع استفاده از شبکه‌های اجتماعی به ویژه فیسبوک در افغانستان، این شبکه را به بازار گرم اطلاع‌رسانی تبدیل کرده و مردم بیشترینه اطلاعات‌شان را از این مجرا، به هم دیگر می‌رسانند.
بر بنیاد آماری که پیش از این به نشر رسیده، فیسبوک بیش از یک میلیون کاربر در افغانستان دارد و این در حالی‌ است که در ۲۵ ولایت افغانستان شش میلیون نفر به انترنت دسترسی دارند.
استفاده از رسانه‌های اجتماعی به ویژه فیسبوک در انتخابات ۲۰۱۴ نقش قابل ملاحظه‌‎یی در پیکارهای نامزدان داشت. نامزدان انتخابات، مردم را از این دریچه، ترغیب به رأی دادن کنند.
کاربران فیسبوک در افغانستان، به منظور با خبرساختن شهروندان برای شرکت در گردهمایی‌های فرهنگی و سیاسی از فیسبوک استفاده می‎کنند.
آنان همچنان، از این طریق در مبارزه علیه فساد اداری، بی‌عدالتی و ناهنجاری‌های اجتماعی سهم گرفته اند.
بسیاری از کاربران رسانه‌های اجتماعی می‌گویند، از این طریق مردم می‌توانند، با نویسنده‌گان، شاعران و خبرنگاران در داخل و خارج کشور ارتباط برقرار کنند و سطح فکری خود را بلند ببرند.
در تازه‌ترین موردِ استفادۀ بهینه از شبکه‌های اجتماعی به ویژه فیسبوک، کمک به آسیب‌دیده‌گان برفکوچ‌ها در ولایات کشور به ویژه در ولایت پنجشیر بود.
فعالان مدنی با استفاده از این فضا، کمک‌ها و همیاری‌های خود را هم‌آهنگ کردند، در گوشه‌هایی از شهر کابل صندوق جمع‌آوری کمک به آسیب دیده‌گان گذاشتند و از طریق شبکه‌های اجتماعی اطلاع‌رسانی کردند، تا به نیازمندان کمک شود. حتا برنامۀ فروش کتاب و اختصاص دادن هزینۀ آن به نیازمندان برف کوچ‌ها را از همین طریق هم‌آهنگ و برنامه‌ریزی کردند.
اما، این که از فیسبوک به گونۀ درست در افغانستان استفاده می‌شود یا خیر؟ پرسشی ا‌ست که من در جستجوی پاسخ به آن هستم.
عمر محمدی آموزگار در نهاد رسانه‌یی «نی» و یکی از فعالان شبکه‌های اجتماعی به روزنامۀ ماندگار می‌گوید: قسمی که پیداست، انسان‌ها نیاز به اطلاعات دارند و برای به دست‌آوردن اطلاعات و آگاهی از جریان‌ها و اتفاقات ماحول شان به هر وسیلۀ ارتباطی متوسل می‌شوند. از این‌رو فیسبوک یکی از معروف‌ترین وسیله‌یی‌ست که من به هدف اخذ و ارایۀ اطلاعات، تأمین ارتباطات رسمی، ارتباطات غیر رسمی وسرگرمی از این صفحه استفاده می‌کنم.
آقای محمدی می‌گوید که بیشترین دوستانش در فیسبوک روزنامه‌نگاران و نویسنده‌گان است و به همین خاطر بیشتر نوشته‌ها (متن‌های خبری) را توأم با تصویر نشر می‌کنند.
آقای محمدی به کاربران شبکه‌های اجتماعی پیش‌نهاد می‌کند تا با در نظرداشت اصول و ارزش‌ها، از رسانه‌های اجتماعی استفاده کنند، تا باشد که استفادۀ خوب و بجا کرده و در جهت روشن‌گری مردم کمکی کرده باشند.
به باور محمدی بهتر است به صورت روشمند و هنگام نیاز از فیسبوک استفاده شود؛ نه به صورت عادتی که به ضیاع وقت و مرگ ارزش‌ها بیانجامد.
از سوی دیگر، تمیم حمید خبرنگار و شاعر جوان که همواره فعالیت‌های خبرنگاری و ادبی خود را از طریق فیسبوک به مخاطبانش می‌رساند، می‌گوید که او از سال ۲۰۰۹ بدین‌سو، از شبکۀ اجتماعی فسبوک کار می‌گیرد.
تمیم حمید می‌افزاید: پرداختن به فعالیت‌های خبرنگاری، ادبی و سینمایی، اهداف اساسی مرا در استفاده از این شبکه، می‌سازد. در پهلوی آن، از این طریق، با دوستان و همکارانم در داخل و بیرون از افغانستان به تماس می‌باشم.
این خبرنگار می‌گوید: بیشتر دوستان مرا در فسبوک، خبرنگاران، شاعران، نویسنده‌گان، سینماگران و یا هم مخاطبان این بخش‌ها، می‌سازند و هر گروه از این بخش‌ها، مطالب مورد نظر خودشان را می‌پسندند؛ اما در کُل، عکس‌ها، بیشتر از هرچیز دیگر، در این شبکه مخاطب دارد.
آقای حمید به این باور است: در افغانستان، مثل همه‌چیزهای دیگر، از فیسبوک هم استفادۀ موثری صورت نگرفته و به ‌یقین که تا چندین سال دیگر هم، ما گواه هرج و مرج کنونی خواهیم بود که در این شبکه برپاست.
او خاطر نشان می‌کند: «بیشتر کاربران شبکه‌های اجتماعی، خودشان هم نمی‌دانند که برای چه در آن‌جا حضور دارند؛ یعنی از روی تقلید و هم‌چشمی با اطرافیان‌شان، مشمول این شبکه‌ها می‌شوند. از همین‌رو، خیلی زود هم، دل می‌کنند و می‌روند پی کار خویش.»
بسیاری از کاربران فیسبوک، این شبکه را جدی نمی‎گیرند. درحالی‌که هر «پسند»، «دیدگاه» و پیامی‌که در فیسبوک می‎گذاریم، نشان‌گر توانایی، ظرفیت و نوع فکر و ایدیولوژی مان می‎باشد.
با وجود این هر روز برگه‌ها و چهره‌های تازه به این شبکه‌ها می‌آیند و در تلاش اند تا از سهولت‌های آن استفاده ببرند.