ناجیه نوری/ دو شنبه ۷ ثور ۱۳۹۴

بیست و سه سال از پیروزی مجاهدین بر حکومت کمونیستی می‌گذرد؛ اما این سوال همواره مطرح بوده است که چرا دولت مجاهدین در افغانستان پا نگرفت و گروه‌های جهادی در صبح پیروزی به جان هم افتاده بودند.
امروزه برخی از آگاهان خودخواهی‌ها و جاه‌طلبی شماری از رهبران جهادی را سبب این ناتوانی می‌دانند و برخی‌ها هم فراموش شدن افغانستان توسط غرب و سلطه جویی پاکستان را از دلایل اصلی نزاع‌ها در دولت مجاهدین عنوان می‌کنند.
تحلیل‌گران و تاریخ‌نویسان می‌گویند که مجاهدین در آن زمان دارای دیدگاه‌های مختلف بودند و هر تنظیم دیدگاه خاص خود را داشت و یک دیدگاه کلی در مورد حکومت‌داری وجود نداشت، تمامی این موارد سبب ایجاد اختلاف میان مجاهدین و در نهایت سبب جنگ‌های داخلی و دوام نیاوردن حکومت مجاهدین شد.
مجاهدین با توجه به مداخلاتی که وجود داشت، پس از پیروزی، بر سر تشکیل دولت به توافق نرسیدند و در نتیجه با یکدیگر درگیر شدند که این درگیری سبب جنگ‌های داخلی گردید و حتا آگاهان می‌گویند که در امتداد جنگ های داخلی، پاکستان در زیر پوشش طالبان به گونه علنی به افغانستان لشکر کشید.
اما سید اسحاق گیلانی، عضو پیشین مجلس نماینده‌گان، یکی از دلایل عدم دوام حکومت مجاهدین را خودخواهی‌های شماری از رهبران جهادی می‌خواند.
او می‌گوید: «خودخواهی و جاه‌طلبی یک تعداد از رهبران جهاد افغانستان، در آن زمان سبب شد تا خانه‌جنگی آغاز و حکومت مجاهدین دوام نیاورد».
گیلانی گفت: «نکتۀ دوم ایجاد طرح غلط حکومت‌داری در افغانستان بود که توسط عربستان و پاکستان ساخته شده بود؛ زیرا براساس طرح آنان، دو ماه حکومت موقت، سپس چهارماه حکومت انتقالی باید ایجاد می‌شد؛ اما کشوری که جنگ را پشت‌سر گذرانده، چطور می‌توانست در شش ماه زمینۀ انتخابات را فراهم کند».
او جامعۀ جهانی را مورد انتقاد قرار داده گفت: «بی‌وفایی و پشت‌کردن جامعه جهانی در برابر حکومت نوپای مجاهدین که در زمان جهاد آنان را حمایت همه‌جانبه می‌کردند، نیز سبب شد تا این حکومت دوام نیاورد».
این چهره معروف جهادی، می‌گوید زمانی‌که شوروی سابق شکست خورد، امریکا و جهان به مراد خود رسیدند و دیگر افغانستان را فراموش کردند.
گیلانی گفت: تاسف‌بارتر اینکه مجاهدین نیز هیچگاه تلاش نکردند تا کادرها و جوانان را برای ادامۀ راه مجاهدین و جهاد افغانستان تربیت کنند.
او می‌گوید: اکنون رهبران جهادی به طرف کهولت روان هستند؛ اما متاسفانه هیچگاه جوانان را از خود ندانسته و اگر آنان را تشویق می‌کردند تا درس آزادی و جهاد را بیاموزند.
با این حال، اکرام اندیشمند تحلیل‌گر و نویسنده نیز به این باور است که کشورهایی که مجاهدین را در زمان جهاد حمایت و پشتیبانی ‌می‌کردند، هیچ نوع برنامه‌یی برای حکومت مجاهدین پس از حکومت کمونستی نداشتند.
وی تاکید کرد: «امریکا و غرب مجاهدین را به عنوان گروه‌های نظامی در نظر داشتند تا در برابر شوروی سابق جنگیده و آنان را شکست بدهد؛ اما کدام برنامۀ مشخص سیاسی برای حکومت‌داری پس از پیروزی مجاهدین نداشتند».
اندیشمند گفت: «عربستان سعودی مجاهدین را در زمان جهاد مانند امریکا حمایت مالی می‌کرد؛ اما هیچگاه حتا یک نفر از مجاهدین را در دانشگاه‌های علوم سیاسی، اقتصاد، زراعت و غیره آموزش نداده بود؛ بنابراین مشخص بود که هیچ برنامه‌یی برای حکومت‌داری مجاهدین طرح نشده بود».
این نویسنده افزود: نکتۀ قابل توجه دیگر موجودیت دیدگاه‌های مختلف در میان مجاهدین بود؛ زیرا مجاهدین از اقوام مختلف و افراد مختلف با دیدگاه‌های متفاوت تشکیل شده بود که هر کدام از ایجاد حکومت برداشته‌های خود را داشتند.
او تصریح کرد: چون هر تنظیم دیدگاه خاص خود را داشت و یک دیدگاه کلی در مورد حکومت‌داری وجود نداشت؛ بنابراین تمامی این موارد سبب ایجاد اختلاف میان مجاهدین و در نهایت سبب جنگ‌های داخلی و دوام نیاوردن حکومت مجاهدین شد.
به گفتۀ اندیشمند، زمانیکه شوروی سابق شکست خورد، مجاهدین دیگر یک گروه محبوب نزد غربی‌ها نبود و از سویی هم افغانستان درگیر رقابت‌های منطقه‌یی شد
پس دلیل عدم دوام حکومت مجاهدین هم اختلافات میان خود آنان و هم فراموشی افغانستان از سوی جامعه جهانی است.
صاحب‌نظرمرادی تاریخ‌دان می‌گوید: «پاکستان برای حفظ منافع خودش از هر وسیلۀ ممکن استفاده کرد و مجاهدین را به گروه‌های مختلف تقسیم کرده و از این طریق موفق شد تا میان آنان تفرقه بی‌اندازد».
وی افزود: «مجاهدین هم باهم درگیر جنگ‌های داخلی شدند و این جنگ‌ها سبب شده تا حکومت نوپای مجاهدین دوام نیاورده و نتیجۀ آن به وجود آمدن طالبان شد که تا امروز مردم را رنج می‌دهد».
به گفتۀ این تاریخ‌دان، از سویی هم، جامعه جهانی پس از فروپاشی شوروی سابق که به کام دل رسیده بود، افغانستان را فراموش کرد و افغانستان را به نحوی به پاکستان واگذار کرد.
او تاکید کرد، از یک سو فراموش‌شدن افغانستان از سوی جامعه جهانی و تقسیم‌بندی میان مجاهدین از جانب دیگر، سبب فراهم شدن زمینه بهتر برای مداخله پاکستان در امور افغانستان گردیده و باعث شد تا حکومت مجاهدین آن‌طور که انتظار می‌رفت شکل نگرفته و با مشکلات فراوانی مواجه گردد.
همه ساله از روز هشتم ثور، به عنوان روز پیروزی مجاهدین افغانستان به‌صورت رسمی تجلیل می‌شود.
اما هفت سال پیش گروهی از افراد مسلح به مراسم رژه نظامی، جنش پیروزی مجاهدین حمله کردند که حامد کرزی رییس‌جمهور پیشین نیز در این مراسم حضور داشت.
اگرچه به او آسیبی نرسید، اما چند نفر از جمله یک نماینده مجلس در این حادثه کشته شدند.
پس از آن، سالروز تجلیل از پیروزی مجاهدین در داخل ارگ ریاست جمهوری و یا هم تحت تدابیر شدید امنیتی در استدیوم غازی، برگزار می‌شود.
امسال قرار است از سالروز پیروزی مجاهدین در خیمۀ لویه جرگه گرامی داشت به عمل آید.