بخش نخست
در این برنامه طاهه صدیقی از اکسپرس تریبیون پاکستان، بینش جاوید از خبرگزاری ای‌آر وای نیوز پاکستان، عایشه حسن از دی اکسپرس تریبیون پاکستان و از افغانستان هم مجیب مشعل خبرنگار آزاد، حبیب ظهوری از نیویارک‌تایمز در کابل و حبیب توتاخیل از وال‌ستریت ژورنال حضور داشتند.
شیرزاد: از وضعیت روزنامه‌نگاری در پاکستان آغاز می‌کنم، وضعیت خبرنگاری و رسانه‌ها در پاکستان چه‌گونه است؟
طاها صدیقی: خوب اکنون اگر در مورد وضعیت رسانه‌ها در پاکستان صحبت کنیم ما پیشرفت‌های خوبی در قسمت مطبوعات و شبکه‌های تلویزیونی توسعه چشم‌گیری از ۲۰۰۲ به این سو نموده است. در حال حاضر بیشتر از ۵۰ شبکه تلویزیونی در پاکستان وجود دارد که شامل شبکه‌های خبری و سرگرمی می‌شود. و اگر در مورد روزنامه‌های اردو که بیشترین خواننده را در پاکستان دارد صحبت شود، روزنامه زیادی با پایگاه ملی آن در پاکستان تاسیس شده است، و روزنامه‌های انگلیسی زبان هم در حال ایجاد است که آخرین آن روزنامه انگلیسی زبان اکسپرس تریبیون است که دو سال قبل ایجاد شد که احتمالا بزرگترین پوشش نشراتی دارد و رسانه‌های آنلاین هم در حال گسترش است. فکر می‌کنم در بیشتر از یک دهه رسانه‌ها در پاکستان  رشد چشمگیری داشته است، زیرا پیشتر از آن تنها یک شبکه تلویزیونی و یک ایستگاه رادیویی دولتی در پاکستان وجود داشت، پس فکر می‌کنم در دهه گذشته ما رشد خوبی داشته ایم، اما به آن توسعه یافتگی بزرگ نه؛ اما در کل رشد رسانه‌ها متناسب با کشورهای متوسط بوده.
شیرزاد: سال پار پاکستان خطرناکترین و بدترین کشور برای خبرنگاران در جهان شمرده شد، اکنون چه‌گونه است، چالش‌هایی که شما با آن مواجه هستید، چیست؟
طاها صدیقی: خوب بلی دقیقا پس از حادثه یازدهم سپتمبر و آغاز جنگ با ترور کار خبرنگاری به ویژه گزارش‌دهی نبرد خیلی نگران کنند بود، به ویژه در مناطق قبایلی که در آنجا عملیات نظامی ارتش جریان داشت و ما بیشترین تلفات جانی خبرنگاران را داشتیم و در عین حال موضوع سیاستگران درون ارتش یک مشکل برای خبرنگاران بود زیرا هنگام تهیه گزارش باید متوجه آن می‌بودند.
عایشه حسن: فکر می‌کنم پاکستان و افغانستان دوکشور درگیر جنگ اند و در هر جایی‌که شما گزارش تهیه نمایید همزمان با خطر رو برو می‌شوید و در کل من باور دارم که با وجود تلاش‌های که دراین دو کشور در جهت پشتیبانی از خبرنگاران از سوی صاحبان رسانه‌ها صورت می‌گیرد اما با آن‌هم چالش‌های فرا راه کار خبرنگاری وجود دارد، پس هنوزهم باید کارهای زیادی برای خبرنگاران صورت گیرد.
شیرزاد: برخورد سیاستگران درون دولت پاکستان با خبرنگاران چگونه است؟
بینش جاوید ( ای آر وای نیوز) فکر می‌کنم پاکستان آزادترین و پرشورترین رسانه‌ها را داراست، آگاهان سیاسی و خبرنگاران ما خیلی رک و باز حکومت موجود را نقد می‌کنند، زیرا اکنون مردم سالاری وجود دارد و حکومت باید آواز خبرنگاران را بشنود و بازهم رسانه‌ها در پاکستان خیلی آزاد، پرشور اند که می‌توانند دیدگاه‌های شان از طریق چاپ و نشر به گونه آزاد منتشر نمایند، اما به یقین مشکلاتی هم وجود دارد که پیشتر دوستم توضیح داد که می‌توان از نفوذ ارتش و خطر تهیه گزارش در شماری از مناطق وجود دارد، مثلا اگر از مناطق قبایلی گزارشی تهیه شود باید خیلی زیاد مواظب باشند، زیرا اگر قرار باشد گزارشی بر ضد جنگجویان تهیه شود مورد تهدید قرار می‌گیرد، اگر شما گزارشی بر ضد ارتش در بلوچستان و یا منطقه دیگری تهیه نمایید، مورد تهدید ارتش قرار می‌گیرد، پس این تهدیدها وجود دارد اما در کل رسانه‌های پاکستان پرشور اند.
شیرزاد: برخورد دولت پاکستان هنگامی‌که بخواهید اطلاعاتی را بدست بیاورید با شما چه‌گونه است؟
بینش جاوید ( ای آر وای نیوز) من کدام مشکلی ندارم، یک گزارشگری هستم که می‌توانم در دفتر هر مقام پاکستانی بروم و پیشترفت ساختاری هم در حکومت صورت گرفته زیرا وزارت اطلاعات، وزارت خارجه و هر وزارت دیگر سخنگو دارد، پس می‌توانیم از آن‌ها اطلاعات بدست بیاوریم؛ اما گه‌گاهی مشکلاتی هم وجود دارد و این مشکلات ناشی از بروکراسی است که مطمیناً شما آنرا درک می‌کند، اما در کل این مشکلات باعث سد بدست آوردن اطلاعات شما از رهبران، وزرا و پالیسی سازان نمی‌شود.
شیرزاد: اگر یک دهه توسعه رسانه‌یی پاکستان را با افغانستان مقایسه نماییم، نگاه شما به آزادی رسانه‌ها در بیشتر از یک دهه در افغانستان چه‌گونه است و چگونه با کار رسانه‌یی در پاکستان مقایسه می‌کنید؟
حبیب ظهوری (نیویارک تایمز – کابل) خوب مانند همه عرصه‌های زنده‌گی کار خبرنگاری هم در افغانستان در یک دهه گذشته تغییر زیادی نموده است، که بیشتر به عنوان یک پدیده نو بنیاد شناخته می‌شود. ما در گذشته هم در افغانستان رسانه داشتیم، اما در دهه‌های جنگ همه چیز را از دست دادیم که شامل کار رسانه‌یی هم می‌شود.
اما رسانه‌ها و کار خبرنگاری در افغانستان پیشترفت و توسعه زیادی نموده و آزادی بیان هم در رسانه‌ها یکی از دستاوردهای حکومت رییس‌جمهور کرزی شمرده می‌شود، اما ما هنوزهم مشکلات زیادی به عنوان خبرنگار داریم، هنوزهم خود را مصوون حس نمی‌کنیم، خودم در آخرین مورد دو گزارشی با دو موضوع متفاوت داشتم که با دو فرد در تقابل قرار گرفتم و در عین حال مناطقی در افغانستان وجود دارد که ممکن نیست از نزدیک بتوانیم از چه‌گونگی وضعیت مردم و چالش‌های فرا راه آن‌ها گزارش تهیه نماییم.
مجیب مشعل ( خبرنگار آزاد – کابل) فکر می‌کنم اگر مقایسه میان رسانه‌های دو کشور داشته باشیم، می‌توانم بگویم که رسانه‌های پاکستانی خیلی هم نهادی، ساختاری و تاریخی اند، رسانه‌های چاپی‌ از گذشته خیلی دور در پاکستان فعالیت دارند، اما در افغانستان بیشترین رسانه‌های چاپی و تصویری تاریخ یک دهه‌یی دارند که بعد از سال ۲۰۰۱ ایجاد شده اند، اما اگر قرار باشد نظر به زمان یعنی فعالیت یک دهه گذشته رسانه‌ها در افغانستان ببینیم به یقین رشد خوبی داشته اند، اما یک نکته که می‌توانم به عنوان مقایسه رسانه‌های دو کشور بگویم اینست که رسانه‌های نهادی و تاریخی پاکستان و رسانه‌های نو پای افغانستان اشتباهات همسان را مرتکب می‌شوند، به گونه مثال زبانی را که رسانه‌های دو کشور بکار می‌برند ببینیم.
به گونه خاص زمانی‌که رسانه‌ها و تلویزیون‌های ما از پاکستان حرف می‌زنند، احساساتی می‌شوند، گه‌گاهی آن‌ها از زبان احساسات صحبت می‌نمایند، آن‌ها حتی در سرویس‌های خبری از زبان احساسات استفاده می‌نمایند که این حرفه‌یی بودن را زیر سوال می‌برد، اما از جهت دیگر رسانه‌های پاکستانی که از دهه‌ها فعالیت دارند، (هم) چنین کاری را انجام می‌دهند….              ادامه صفحه ۷
مناظره خبرنگاران افغانستان…
شیرزاد: آیا یک مثال گفته می‌توانید؟
مجیب مشعل: به گونه مثال در رسانه‌های ما و تلویزیون‌های ما زمانی‌که از پاکستان حرف به میان می‌آید می گویند: به خواست خداوند برنامه شریر پاکستان موفق نخواهد شد، این موضوع در سرویس‌های خبری عنوان می‌شود. و از سوی دیگر در سرخط خبرهای رسانه‌های پاکستانی گفته می‌شود که ۱۵ یا ۲۰ تن در مناطق قبایلی پاکستان شهید شدند، اما در عین حال می‌گویند که ۲۱ تن در ننگرهار کشته شدند.
حبیب توتاخیل ( وال ستریت ژورنال – کابل) :من می‌خواهم بگویم که رسانه‌ها به عنوان یک دستاورد بزرگ حکومت رییس‌جمهور کرزی در افغانستان به شمار می‌رود که باید به آن افتخار کرد. در یک دهه گذشته یک صنعت توسعه یافته رسانه‌یی در افغانستان به میان آمده است و در گذشته نه چندان دور در افغانستان به این اصل احترام گذاشته شده است. و در مورد پاکستان باید گفت که این روشن است که خطرناکترین کشور برای خبرنگاران به شمار می‌رود.
شیرزاد: سال ۲۰۱۱ بدترین سال برای خبرنگاران پاکستانی در جهان گفته شد.
حبیب توتاخیل ( وال‌ستریت ژورنال – کابل): پس اگر رسانه‌های پاکستان را با افغانستان مقایسه نماییم درینجا آزادتر نسبت به پاکستان بوده است. می‌خواهم تاکید کنم که اگر اینرا نسبتی محاسبه نماییم. اما در عین حال ما مشکلاتی هم در افغانستان داشته ایم، ما نمی‌توانیم در جاهای آزادانه سفر نماییم من خودم باری در کنر از سوی طالبان ربوده شدم، پس ما هم مشکلات خود را داریم، اما در مقایسه به پاکستان رسانه‌ها در افغانستان از وضعیت خوبی برخوردار اند، موضوع دیگر که دوستم مجیب به آن اشاره کرد این بود که اگر انفجاری در افغانستان صورت می‌گیرد و تلفاتی می‌داشته باشد رسانه‌های پاکستانی می‌گویند که هلاک یا کشته شدند، اما در مورد پاکستانی‌ها از واژه شهید استفاده می‌نمایند. موضوع دیگر مثلا زمانی‎‌که تیم کرکت افغانستان مغلوب تیم کرکت انگلستان در مسابقات ۲۰ آوره جهان شد، من در سرخط یک روزنامه پاکستانی خواندم که نوشته بود خواب‌های افغانستان از هم پاشید یا درهم شکست که ظاهراً همین معنی را داشت. پس این نگاه رسانه‌های پاکستانی نسبت به افغانستان را نشان می‌دهد.
شیرزاد: اگر دیدگاهی در مورد این موضوع داشته باشید می‌توانید ابراز نمایید.
قرعت العین (اف ای اس – پاکستان): خوب زمانیکه می‌خواهیم رسانه‌های دو کشور را مقایسه نماییم نیاز داریم تا دورنمای رسانه‌ها را مرور نماییم، پس دراین‌جا ما نباید چنین عنوان نماییم که کدام یک خوب است و کدام یک نه.
شیرزاد: بلی دقیقا
پس ما نیاز داریم بدانیم که چه تعداد شبکه‌های تلویزیونی، چی تعداد روزنامه‌ها، چه تعداد دستگاه‌های رادیویی در افغانستان و پاکستان وجود دارد و چه تعداد مردم در ولایات‌ها و دهات‌شان به اطلاعات دسترسی دارند، در آخر روز گفته می‌توانیم که افغانستان و پاکستان سیاستگزاری همسان رسانه‌یی را دارند و به عنوان خبرنگار ما باید به این نکته تمرکز نماییم تا اینکه یکدیگر خود را آماج قرار داده ضربه بزنیم.
شیرزاد: بلی دقیقا
باری بلوچ ( خبرنگار پاکستانی): نامم باری بلوچ است و من مربوط بلوچستان پاکستان هستم، پس ما درینجا از آزادی رسانه‌ها در دو کشور صحبت می‌نماییم، من از منطقه‌یی هستم که تاهنوز پنج عملیات نظامی در آنجا راه‌اندازی شده است، پس در بلوچستان هنوز هم مناطقی وجود دارد که قابل دسترسی برای رسانه‌ها نیست و در آنجا مشکلات زیادی فرا راه خبرنگاران برای ارایه گزارش وجود دارد، تاهنوز دست‌کم ۲۴ خبرنگار در سه تا چهار سال گذشته در آنجا کشته شده اند.
شیرزاد: اگر به گونه کوتاه اشاره داشته باشید.
طاها صدیقی ( دی اکسپرس تریبیون):  خوب اساساً زمانیکه از زبان صحبت می‌کنیم فکر می‌کنم این یک پدیده جهانی است، خوب اگر دیده شود همه شما هم این موارد اشاره شده را انجام می‌دهید و در مورد رسانه‌های پاکستانی یقیناً اخبار پاکستانی از چنین زبانی استفاده می‌نمایند و تلویزیون‌ها هم انجام می‌دهد اما این چیزی‌ست که تنها در پاکستان نه بلکه در هر جای دنیا اتفاق می‌افتد، شما می‌توانید این موارد را در اروپا، بریتانیا و ایالات متحده امریکا و جاهای دیگر دریابید، پس خبرنگاران مانند شما باید حقیقت را جست‌وجو و انتقال دهند و این تنها بحث زبان است، به یقین محتوا و معلومات مهمتر ازین است، به گونه مثال من روزنامه و اخبار افغانستان را مطالعه نموده ام درینجا به گونه مستقیم از مداخله پاکستان در امور افغانستان می‌نویسند، پس زمانی‌که اخبار پاکستان را هم مرور نمایید به یقین ما هم همچو اتهاماتی مستقیم داریم و آن‌هم از ناحیه هندوستان است. شماری از اخبار پاکستان ممکن به گونه احساسی بنویسند ولی هستند روزنامه‌هایی که به گونه عقلانی می‌نویسند بگونه مثال شما می‌توانید اکسپرس تریبیون، دان و دی نیوز را ببینید، که اینها به یقین به شما اطلاعات جامع و کامل را می‌رسانند اما در کل فکر می‌کنم نحوه بیان زبانی مهم نیست بلکه اصل محتوا اهمیت دارد. مثلا در بی بی سی هیچ گاه از واژه شهید استفاده نمی‌کند و این یک اصل است که به یقین تفاوت‌های خاص خود را دارد.
ادامه دارد…