چه چیزهایی در منطقه اتفاق می‌افتد که موجب هراس و نگرانی روسیه شده است؟
ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه در نشست کشورهای مشترک‌المنافع در قزاقستان، داعش را خطری جدی برای منطقه عنوان کرد و گفت که هدف تروریستانی که با دولت افغانستان در جنگ‌اند، راه یافتن به آسیای میانه است که به‌صورتِ سنتی حیات خلوتِ روسیه خوانده می‌شود.
روسیه بر سرِ نحوۀ مبارزه با داعش، اختلاف‌های جدی با امریکا دارد و این موضوع سبب شده است که این دو کشور یک بارِ دیگر به ادبیات جنگِ سرد علیه یکدیگر پناه ببرند.
پوتین در هفتادمین اجلاس سازمان ملل متحد که چندی پیش در نیویارک برگزار شد، به‌صورت علنی از امریکا انتقاد کرد. آقای پوتین دلیل همکاری با رژیم سوریه را مبارزه با داعش خواند و گفت که پیش از وقت خواهد بود که دربارۀ حملات هوایی روسیه به مواضع داعش در سوریه قضاوت صورت گیرد. ظاهراً این سخنان در پاسخ به گفته‌های باراک اوباما رییس‌جمهوری امریکا بیان شد که لحظاتی پیش از آن، در همین اجلاس سازمان ملل، روسیه را به حمایت از رژیم بشار اسد متهم کرد.
اختلاف‌های روسیه و امریکا بر سرِ مسایل بین‌المللی و منطقه‌یی هر روز بیشتر می‌شود و گویا جهان در آستانۀ یک تقابلِ نرم میان قدرت‌های بزرگ قرار می‌گیرد. در همین حال، پای افغانستان نیز مثل همیشه به قضایای بین‌المللی و به سیاست‌های روسیه و امریکا کشانده شده و این دو کشور با دو دیدگاه متفاوت تلاش می‌کنند که رابطۀ خود را با دولت افغانستان حفظ کنند.
هرچند روسیه به اندازۀ امریکا در افغانستان جای پا ندارد، ولی بدون شک یکی از بازیگران مهم و قابل توجه در منطقه می‌باشد. روسیه سال‌ها پیش اعلام کرده بود که اگر امریکا در منطقه فراتر از مبارزه با تروریسم بیندیشد، در آن صورت روسیه بی‌تفاوت نخواهد بود. این نگرانی حالا ابعاد تازه گرفته و به دغدغۀ روسیه تبدیل شده است.
در همین حال، روسیه نسبت به قاچاق مواد مخدر به آن کشور از طریق افغانستان نیز نگران است و مبارزۀ غربی‌ها در افغانستان با پدیدۀ مواد مخدر را چندان واقعی و عینی نمی‌داند.
حالا اما روسیه نگرانی‌های تازه‌تر و بیشتری یافته است. روسیه نگران نفوذ داعش از قلمرو افغانستان به کشورهای آسیای میانه است. ظاهراً جنگ به عقب برگشته و جایگاه بازیگران قدری تغییر کرده است. درست پانزده سال پیش وقتی امریکا با خطر تروریسم روبه‌رو شد، اعلام کرد که در این مبارزه یا کشورها در کنار تروریستان خواهند ایستاد و یا در مقابل آن‌ها. ایتلاف جهانیِ ضد تروریسم با همین شعار شکل گرفت و امریکا عملاً تا به امروز رهبری آن را انجام می‌دهد. ولی اکنون پانزده سال پس از آن روزها، جهان با پدیدۀ تازه‌یی روبه‌رو شده که گویا رهبری آن را می‌خواهد روسیه به عهده بگیرد.
داعش یا دولت اسلامی که به صورت سرطانی در خاورمیانه رشد کرد، حالا خود را به مرزهای کشورهای آسیای میانه رسانده است. روسیه نسبت به وضعیت کشورهای آسیای میانه، به دلیل رابطه و نزدیکی با این کشورها، همواره نگران بوده است. حالا پوتین این بحث را در اجلاس کشورهای مشترک‌المنافع در شهر قزاقستان مطرح کرده و گفته که «وضعیت افغانستان واقعاً در حال بحرانی شدن است».
البته منظور از بحرانی شدن اوضاع افغانستان به تعبیر آقای پوتین، حضور گستردۀ داعش می‌تواند باشد. آقای پوتین همچنین در این نشست گفته که احتمال دارد دامنۀ خشونت‌ها از افغانستان به کشورهای آسیای میانه کشانده شود.
بحث عبور جنگ از افغانستان به جمهوری‌های آسیای میانه، بحث تازه‌یی نیست. برخی رسانه‌ها و تحلیل‌گران سیاسی، تغییر جغرافیای جنگ در افغانستان از جنوب به شمال را آغاز چنین انتقالی می‌دانند. زمانی که برای نخستین‌بار صدای پای داعشیان در افغانستان شنیده شد، بسیاری از تحلیل‌گران به این نکته اشاره کردند که این گروه برای باقی ماندن در این کشور نیامده است.
روسیه باید نگرانی‌های خود را داشته باشد، به‌ویژه این‌که به گفتۀ آقای پوتین، بین پنج تا شش‌هزار نفر از اتباعِ این کشور و جمهوری‌های آسیای میانه به تروریست‌های داعش پیوسته‌اند. روسیه خطر جنگ را در نزدیکی مرزهای خود حس کرده و به همین دلیل تلاش‌ها برای نزدیکی با قضایای افغانستان را آغاز کرده است.
اخیراً سفیر روسیه در کابل، در دیداری با مشاور شورای امنیت ملی، از آماده‌گی این کشور برای کمک‌های نظامی به‌خصوص در عرصۀ تجهیز و تمویلِ نیروهای امنیتی افغانستان خبر داد. مقاماتِ روسیه‌ به‌خوبی می‌دانند که بخش اعظمِ جنگ‌افزارهایی که در اختیار نیروهای امنیتی کشور قرار دارد، ساختِ آن‌هاست و این کشور با مشکلاتِ متعددی در مبارزه با مخالفان مسلحِ خود روبه‌رو است.
پیشنهاد روسیه بدون شک پیشنهاد وسوسه‌انگیزی برای افغانستان می‌تواند باشد، با توجه به این‌که کشورهای تمویل‌کنندۀ افغانستان تا هنوز در زمینۀ تجهیز نیروهای امنیتیِ ما به جنگ‌افزارهای ثقیل و مدرن گام‌های جدی برنداشته‌اند. آیا افغانستان می‌تواند در عین داشتن روابط استراتژیک با امریکا و کشورهای غربی که عمدتاً نگاه مساعدی به روسیه ندارند، با این کشور وارد تعاملاتِ نظامی شود؟
پاسخِ این پرسش به آزموده‌گی و توانایی‌های دیپلماتیک و سیاسیِ دولت‌مردانِ افغانستان مربوط می‌شود. ما دقیقاً باید نگاه استراتژیک به مسایل داشته باشیم و بتوانیم در جهت منافع ملی خود، از پتانسیل‌های موجود بین‌المللی بدون آن‌که علیه منافع کشورهای دیگر قرار گیرد، استفاده کنیم. در چهارده سال گذشته از این توانایی‌‎های موجود منطقه‌یی و بین‌المللی، کمتر استفاده صورت گرفت و به همین دلیل می‌بینیم که افغانستان هنوز با دشواری‌های بزرگی روبه‌رو است. حالا که داعش می‌تواند زمینۀ همکاری‌های مشترک میان روسیه و افغانستان را به وجود آورد، نباید از چنین موضوعی احساسِ تشویش کرد و به قضاوت‌های زمان جنگِ سرد دچار شدـ آن‌گونه که عده‌یی از حالا به آن دچار شده‌اند.