تـاپی؛ گامی به سوی سیاستِ اقتصادمحور در منطقه

گزارشگر:نثاراحمد فیضی غوریانی ـ عضو پارلمان افغانستان/ سه شنبه 1 جدی 1394 - ۳۰ قوس ۱۳۹۴

خط لولۀ گاز موسوم به تاپی که از نام چهار کشور سهیم در آن، ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند، ساخته شده، تنها یک پروژۀ اقتصادی نیست. این خط لوله برای نخستین‌بار منافع اقتصادی ـ منطقه‌ییِ چهار کشور را به‌صورتِ عینی در یک پروژۀ فعال به نمایش می‌گذارد که پیش از آن، به‌رغمِ داشتن مناسبات اقتصادی، وارد همکاری‌هایی از این دست نشده بودند.
mandegar-3پروژۀ تاپی که هنوز در نخستین مراحلِ کار قرار دارد، می‌تواند به عنوان جایگزین سیاست‌هایی باشد که پیش از آن نتوانسته بودند کشورهای منطقه را وارد همکاری‌های نزدیک با منافع مشخصِ اقتصادی سیاسی سازند. خط لولۀ گاز تاپی که از ترکمنستان به عنوان کشور مبدأ آغاز می‌شود، به هندوستان به عنوان کشور مقصد می‌رسد و گاز مورد نیاز کشورهای پاکستان و هند را تأمین می‌کند. این پروژه برای افغانستان که از اقتصاد ضعیف رنج می‌برد، می‌تواند افزون بر تأمینِ بخشی از نیازهای اقتصادی آن، برای تأمین امنیت و ثبات، یک پروژۀ حیاتی و دارای اهمیتِ بزرگ شناخته شود.
شاید نیاز افغانستان نسبت به درآمد اقتصادی این پروژه، بیشتر به جوانبِ سیاسی و امنیتیِ آن باشد. در صورتی که کشورهای منطقه و به ویژه پاکستان، این پروژه را در اولویت‌های سیاستِ خود قرار دهند، احتمال برده می‌شود که در تأمین امنیت و ثباتِ افغانستان نیز موثر تلقی شود؛ زیرا پروژۀ تاپی بدون همکاری‌های منطقه‌یی در تأمین امنیتِ آن، نمی‌تواند به بهره‌برداری برسد.
استقبال از پروژۀ تاپی پس از کلید خوردن آن در ترکمنستان، در میان کشورهای منطقه رضایت‌بخش بوده و می‌تواند بیانگر ارزش‌گذاری‌هایی باشد که از نیازهای کشورها به روابط اقتصادی میانِ خود نشأت می‌گیرد. داشتن اقتصاد پویا و رو به توسعه، امروزه در سیاست‌های کلان نقش و اهمیتِ خود را دارد. جهان امروز، جهان اقتصادمحور است و به میزانی که کشورها از توانایی‌ها و امکانات اقتصادی بیشتری برخوردار باشند، به همان میزان می‌توانند در سیاست‌های خود موفق عمل کنند. شهروندان هرات و کابل به‌صورت خودجوش به میدان آمدند و از آغاز به کار پروژۀ تاپی استقبال کردند. این حرکت‌ها می‌توانند تعبیرهای متفاوتی داشته باشند و از جمله این‌که شهروندانِ این کشورها، از تنش و برخوردهای خشونت‌آمیز در کشورهای خود به تنگ آمده‌اند و خواهان داشتن روابط صلح‌آمیزِ متکی به منافع اقتصادی و سیاسیِ خشونت‌پرهیز استند.
پروژۀ تاپی از جهات متفاوت، منافع کشورهای دخیل را تأمین می‌کند و می‌تواند بابِ تازه‌یی از اعتمادسازی منطقه‌یی را به وجود آورد. درآمد افغانستان از پروژۀ تاپی حدود پنجصد میلیون دالر امریکایی در سال تخمین شده، اما این پروژه زمینه‌های کاری و شکوفایی اقتصادی را نیز می‌تواند در آینده ضمانت کند. اگر پروژۀ تاپی همان‌گونه که انتظار برده می‌شود، موفقانه به بهره‌برداری برسد، زمینه‌های دیگرِ اقتصادی را نیز میان کشورهای منطقه نوید می‌دهد.
بر اساس برخی گزارش‌ها، به دنبال اجرایی شدن پروژۀ تاپی، بحث انتقال برق از ترکمنستان می‌تواند در دستور کار قرار گیرد. کشورهای هند و پاکستان نیز منافع مهمی از این پروژه خواهند داشت، اما لااقل برای پاکستان این فرصت مساعد می‌شود که از خاک افغانستان به عنوان ترانزیت استفاده کند و کالاهای خود را به کشورهای آسیای میانه انتقال دهد. این فرصت‌ها به‌صورت بالقوه در میان کشورهای منطقه وجود دارد و باید سیاست‌ها به این سمت متمرکز شوند.
مسلماً، با سیاست هژمونی و برتری‌جویی‌های کاذب نمی‌توان برای شهروندانِ خود رفاه و توسعه به ارمغان آورد. آن‌چه که می‌تواند ضامن خوشبختی مردم کشورهای منطقه شود، پایان دادن به فقر، بی‌سوادی، تندروی و مظاهر تروریسم است. مردم افغانستان شاید بیشتر از همۀ کشورهای منطقه این ضرورت را احساس می‌کنند و خواهان روابط واقعاً مفید و اثرگذارند؛ روابطی که بتواند تنش‌های فعلی را به فرصت‌های واقعیِ اقتصادی و همکاری‌های دوام‌دار تبدیل کند.
منطقه زمانی به ثبات و صلحِ پایدار دست پیدا می‌کند که منافع واقعی آن‌ها را به یکدیگر گره بزند. پروژۀ تاپی از چنین ویژه‌گی‌یی برخوردار است و می‌تواند به یک پیوند دهندۀ واقعی و استراتژیک در منطقۀ آشوب‌زدۀ ما تبدیل شود. کشورهایی که از لحاظ تاریخی در کنار هم قرار گرفته اند، حالا در یک فرصتِ دیگر متحدان اقتصادی هم می‌شوند که برای صلح و ثبات منطقه می‌توانند مفید باشند. هیچ برنامه‌یی به جز برنامۀ اقتصادمحـور نمی‌تواند کشورهای منطقه را وارد فازِ تازه‌یی از روابط سازد.

اشتراک گذاري با دوستان :

Comments are closed.