احمد مسعود: طالبان به هیچ تعهد خود به غیرقرارداد خود با آمریکا عمل نکردهاند.
گزارشگر:احمد عمران/ یک شنبه 20 جدی 1394 - ۱۹ جدی ۱۳۹۴
تا یک روزِ دیگر، نشستِ چهارجانبه در شهر اسلامآباد پاکستان با حضور نمایندهگانی از افغانستان، پاکستان، چین و امریکا برگزار میشود. آنگونه که مقامهای کشور میگویند، هدف از نشستِ چهارجانبه، یافتن نقشۀ راه برای گفتوگوهای صلح با طالبان است. دولت افغانستان ظاهراً گامهای اولیه را در این خصوص برداشته و دولت پاکستان نیز متعهد شده که مخالفانِ مسلحِ دولتِ افغانستان را به گفتوگوهای صلح راضی سازد. امریکا و چین به عنوان دو کشورِ قدرتمند که در تحولاتِ منطقه نقشِ محوری ایفا میکنند نیز در این نشست به عنوان ناظر شرکت خواهند داشت و بدون شک میتوانند در تشویق طرفهای موجود برای برداشتنِ گامهای موثر نقش اساسی داشته باشند.
چین از مدتها به اینسو آمادهگی خود را برای همکاری در روند صلح ابراز کرده و با توجه به نفوذ و رابطهیی که با پاکستان و گروهِ طالبان دارد، توانسته از نظرِ شکلی زمینۀ دیدارِ هیأتهای گفتوگوکننده را فراهم سازد. اما توقعِ دولت افغانستان از چین و امریکا، بیشتر از آن چیزی است که این کشورها معمولاً برای خود تعریف میکنند. دولت افغانستان بهصورتِ واضح میخواهد که چین و امریکا نقش کلیدی در گفتوگوهای صلح بازی کنند و از ظرفیتها و امکاناتِ خود برای ایجاد فضای اعتماد میانِ گروههای مختلف سود ببرند. برای دولت افغانستان حرکتهای مقطعی و کُندی که نتواند به نتایجِ مشخصی منجر شود، به معنای از دست رفتنِ فرصت تلقی میشود.
افغانستان به دلیل آسیبهای مستقیمی که از ناحیۀ جنگ و خشونت میبیند، در انتظارِ اقدامهای فوری در جهت قطعِ مداخلات و پایانِ ناامنیهاست. شاید برای کشورهایی که در رویارویی مستقیم با گروههای شورشگر نیستند، این اولویتها زیاد مورد توجه نباشد؛ ولی ادامۀ جنگ افغانستان بدون شک نمیتواند برای همیشه محدود در جغرافیای افغانستان باقی بماند. همین حالا کشورهای آسیای میانه و حتا روسیه این خطر را احساس کردهاند و در پیِ جلوگیری از آناند.
روسیه بارها نسبت به نفوذ جنگجویانِ تندرو در مرزهای خود و کشورهای همپیمان با خود در آسیای میانه ابراز نگرانی کرده و حتا به دولتِ افغانستان پیشنهاد همکاری داده است. روسیه آنچه را که در افغانستان میگذرد، بیرون از دایرۀ قدرتهایی که وارد منطقه شدهاند و به ویژه امریکا نمیداند و افزایشِ ناامنیها در افغانستان را بخشی از سناریوی ناآرام کردنِ روسیه و کشورهای آسیای میانه تعبیر میکند. به همین دلیل روسیه در مرزهای تاجیکستان، افراد بیشتری را گُسیل کرده و در حال جابهجایی تجهیزات نظامی سنگین به این منطقه است.
ترکمنستان و ایران نیز نگرانیهای خود را از ناامنیهای افغانستان دارند و تلاش میکنند که این کشور حداقل به تهدیدی برای امنیت و منافعشان تبدیل نشود. نشستِ چهارجانبه باید نسبت به این نگرانی حالتِ منفعل نداشته باشد و بهویژه هیأت افغانستان بتواند از این نگرانیها برای انجام اقدامهای فوری به نفع صلح و امنیت استفاده کند؛ به ویژه حالا که بحث خط لولۀ گاز تاپی به عنوانِ یکی از پروژههای مهمِ منطقهیی مطرح است و عمدتاً کشورهایی در آن سهم دارند که میتوانند نقش موثری در روند صلح داشته باشند. در این میان، البته نقش پاکستان از همه بیشتر است و باید زمینههایی فراهم شود که این کشور منافعِ خود را در عدمِ حمایت از گروههای شورشگر و تندرو جستوجو کند.
مسالۀ مهمِ دیگر اما نقش گروه طالبان در گفتوگوهای پس از نشستِ چهارجانبه است. این گروه بهتازهگی اعلام کرده که هیأتی را برای گفتوگوهای صلح تعیین خواهد کرد. اما معلوم نیست که این تصمیم تا چه حد میتواند مواضع کُلِ گروه طالبان را نشان دهد. آنانی که از فرستادنِ هیأت گفتوگو کننده خبر دادهاند، عمدتاً به ملااختر محمد منصور رهبرِ یکی از شاخههای این گروه تعلق دارند، و این به معنای نمایندهگی از کُلِ طالبان بوده نمیتواند. زیرا طالبان پس از افشای مرگ رهبرِ پیشینِ خود، به چند شاخه تقسیم شده و هر یک از این شاخهها تلاش میکند دیدگاهِ مشخصِ خود را داشته باشد. به گونۀ مثال، آنانی که با ملا محمدرسول یکی از ناراضیانِ ملا اختر محمد منصور بیعت کردهاند، تمایلِ خود را به گفتوگوهای صلح نشان ندادهاند و این بدون شک میتواند روند گفتوگوها را با چالش روبهرو کند، به ویژه اینکه دولت افغانستان اعلام کرده که باید بداند کیها و از چه طیفی میخواهند در گفتوگوهای صلح شرکت کنند.
در همین حال، پاکستان نیز در حالِ تهیۀ فهرستِ طالبانی است که تمایل به گفتوگوهای صلح دارند و مقامهای این کشور به دولت افغانستان گفتهاند با کسانی که نخواهند در روند صلح شرکت کنند، این کشور برخوردِ قاطع خواهد کرد. ولی با توجه به گذشتۀ همکاریهای پاکستان در روند صلح، بعید به نظر میرسد که برخورد قاطع در میانِ گزینههای این کشور قرار داشته باشد. پاکستان با آرامی میخواهد از وضعیت عبور کند و فشارهای جامعۀ جهانی را با فرصتکُشی کاهش بخشد. برای دولت افغانستان که بیشترین تمایل به پایانِ جنگ را میتواند داشته باشد، ضروری است که از فرصتِ نشستِ چهارجانبه برای ایجاد بستر تعهد و مسوولیتپذیری در قبال مسایلِ صلح استفاده کند. در این نشست، دستکم چیزی که باید بهدست آید، یک نوع تعهد و التزام به وعدهها و همکاریهای صادقانه در روند صلح است. تا زمانی که کشورهای منطقه و فرامنطقه با مسوولیت و تعهد حاضر به همکاری برای پایان جنگ نباشند، هیچ ضمانتی در سرِ میز مذاکره با طالبان وجود ندارد که این گروه بخواهد گزینۀ گفتوگو را بر خشونت و جنگ ترجیح دهد.
Comments are closed.