شماری از نهادهای ناطر انتخاباتی با ابراز نگرانی از تعلل در آوردن اصلاحات در نظام انتخاباتی به روزنامۀ ماندگار می‌گویند، اصلاحات انتخاباتی برای ریاست جمهوری و ریاست اجرایی به عنوان کلک ششم مطرح است و از کنار آن با چشم بسته و بی‌اعتنا گذر می‌کنند.
آنان به این بارو اند، اگر قوانین، طرز العمل و ادارۀ انتخابات اصلاح نگردد، هیچ تضمینی وجود ندارد که ما شاهد انتخاباتی بهتر باشیم.
این در حالی است که نتایج یک نظرسنجی تازه که از سوی شبکۀ فوکس (FOCUS) در افغانستان اجرا شده، نشان می‌دهد که بیش از ۵۲ درصد کسانی که قبلاً در انتخابات اشتراک کرده بودند، نمی‌خواهند بار دیگر در انتخابات شرکت کنند.
نتایج این نظرسنجی همچنان نشان می‌دهد که به دنبال دل‌سردی مردم از انتخابات ریاست جمهوری گذشته، بیش از ۵۲ درصد اشتراککننده‌گان که همه کسانی بودند که قبلاً در انتخابات رای داده بودند، گفته‌اند که در انتخابات پارلمانی پیش‌رو شرکت نخواهند کرد.
به تازه‌گی نظرسنجی دیگر که از سوی نهادی به‌نام «دموکراسی بین‌المللی» منتشر شده و برخلاف نظرسنجی فوکس، از نماینده‌گان مجلس انجام شده نشان می‌دهد که۹۲ درصد نماینده‌گان پارلمان به این باورند که پیش از برگزاری هر انتخاباتی، باید اصلاحات انتخاباتی در کشور به وجود بیاید شود.
یوسف رشید، رییس اجرایی نهاد انتخابات آزاد و عادلانۀ افغانستان یا فیفا در گفت‌وگو با روزنامۀ ماندگار می‌گوید:رهبران حکومت وحدت ملی بحث اصلاحات انتخاباتی را باید به‌عنوان نیاز اساسی برای مصونیت، ثبات سیاسی، بالا بردن اعتبار انتخابات، سطح پذیرش نتایج انتخاباتی و احیای مجدد اعتبار مردم روی پروسه‌های انتخاباتی جدی بگیرند.
به گفتۀ آقای رشید: ریاست اجرایی و ریاست جمهوری یک دید واضح نسبت به اصلاحات انتخاباتی ندارند و این‌کار از آغاز حکومت وحدت ملی خودش را نمایان کرده بود، آن‌ها همواره تلاش کرده‌اند تا از این پروسه بی‌اعتنا و با چشم بسته گذر کنند و اصلاحات انتخاباتی برای‌شان به عنوان کلک ششم مطرح بوده است.
آقای رشید از رسانه‌ها، نهادهای مدنی و انتخاباتی به عنوان مهم‌ترین مراجع فشار بالای دولت برای آوردن اصلاحات انتخاباتی یاد کرده تأکید کرد:»این نهاد های پیوسته تلاش کرده اند تا بحث اصلاحات را رنده نگه دارند، در غیر آن اگر به میل حکومت می بود، باید این بحث به فراموشی سپرده می‌شد.»
عدم هم‌آهنگی و همکاری میان نهادهای مختلف تصمیم‌گیرنده مانند پارلمان، کمیسیون‌های انتخاباتی و حکومت که هرکدام نگاه، تفسیر و تعریف جداگانه‌‌یی در مورد اصلاحات انتخاباتی دارند، دلیل دیگری است که به باور آقای رشید در به بُن‌بست قرار گرفتن اصلاحات انتخاباتی نقش داشته‌است.
رییس اجرایی فیفا در پاسخ به این پرسش که به وجود نیامدن اصلاحات چه چالش‌های را می‌تواند به همراه داشته باشد، اظهار کرد: «اگر حکومت به همین منوال به پیش برود، از مواد قانون اساسی فاصله می‌گیرد و روند دموکراسی را به یک پدیدۀ منفور به مردم معرفی می‌کند، چون یکی از اصل‌های دموکراسی انتخابات است و وقتی در دموکراسی‌ها انتخابات به چالش مواجه شود بناٌ دموکراسی نسخۀ ناکامی خواهد بود.»
او در ادامه گفت: اگر اصلاحات به میان نیاید، انتخابات در افغانستان تبدیل به عرف خواهد شد، و هرکسی می‌تواند از آن استفادۀ سوء کند و هم نهادهای ملی مانند کمیسیون مستقل انتخابات مشروعیت خود را بیشتر از دست خواهد داد.
به گفتۀ آقای رشید: وقتی اتفاق نظر در رأس حکومت وجود نداشته باشد واصلاحاتِ انتخاباتی به وجود نیاید، هیچ‌گونه انتخاباتی برگزار نخواهد شد، فرض بر این‌که انتخاباتی برگزار شود، نه تنها که سطح مشارکت مردم در آن بسیار کم خواهد بود که اشتراک کننده‌ها نیز اعضای فامیل نامزد‌ها خواهد بود.
از سویی هم، جان‌داد سپین‌غر رییس شبکۀ جامعۀ مدنی برای انتخابات افغانستان یا اکسینمی‌گوید:حکومت خود را درگیر اولویت‌های دیگری ساخته است که به مسأله اصلاحات انتخاباتی آن‌چنانی که باید، اولویت قایل نیست و این از عمده‌ترین دلایل تعلل در آوردن اصلاحات است.
آقای سپین‌غر افزود: مشکل دیگر این است که یک سلسله مشکلات حقوقی در جلو این پروسه ایجاد شده‌است. کمیتۀ گزینشی که قرار بود کار خود را آغاز کند،تصمیم گرفت تا سرنوشت فرمانی را که رییس‌جمهور برای آغاز کار کمیتۀ گزینش صادر کرده توسط پارلمان معلوم گردد و بعداً کارشان را آغاز کنند.
او گفت: این درحالی است که این فرمان تا به‌حال به پارلمان نرسیده است و این هم یکی دیگر از بُن‌بست‌های حقوقی است کهروند اصلاحات وکار کمیتۀ گزینش را به بّن‌بست مواجه ساخته است.
رییس اکسین اظهار داشت: وقتی حکومت به وعده‌های که می‌سپارد عمل نمی‌کند اعتبار آن در میان مردم و جامعۀ کم می‌شود، در عین حال، این‌کار می‌تواند در مشروعیت نظام نیز تأثیر داشته باشد، چرا که اصلاحات روندی است که اگر حکومت به آن توجه نکند، مشروعیت و کار آمدی خود را کاهش می‌دهد.
آقای سپین غر اضافه کرد: اگر اصلاحات به وجود نیاید، در انتخابات‌های آینده با چالش‌هایی که در انتخابان گذشته روبه‌رو شدیم مواجه خواهیم شد، اگر قوانین اصلاح نگردد،طرز العمل و ادارۀ انتخابات اصلاح نشود،هیچ تضمینی وجود ندارد که ما شاهد انتخابات بهتر باشیم.
او بیان کرد: وقتی مردم به روند اصلاحات بی‌باور باشند در انتخابت شرکت نخواهند کرد، بناٌ برای اعتبار دادن به انتخابات‌های بعدی اصلاحات امر حتمی است.
آوردن اصلاحات انتخاباتی یکی از موارد مهم در توافق‌نامۀ ایجاد حکومت وحدت ملی است.
هر دو رهبر تعهد سپرده بودند تا بعد از ایجاد حکومت، اصلاحات لازم را به وجود آوردند که به باور آگاهان، ایجاد کمیسون ویژۀ اصلاحات انتخاباتی ظاهراٌ برای عملی‌کردن این تعهد بود که این کمیسیون در طی چند ماه جست‌وجو و نشست‌های مداوم، دوبسته از پیشنهادات خود را به رهبران دولت سپردند، اما تا هنوز هیچ اقدام عملی برای پیاده‌کردن این پیشنهادات به انجام نرسیده است.