عصمت‌الله راغب از ولایت غور:

مسعودرزمید تا ما زنده بمانیم
ما نیازمند پناه‌بردن به اندیشه مسعود وزنده‌ کردن تاریخ ۱۸ سنبله هستیم. ۱۸ سنبله، غمنامه تاریخ معاصر افغانستان است.

هژدهم سنبله روزی است که گل واژه‌های حماسی قهرمان، پهلوان، مجاهد، اسطوره جهاد، ابرمرد تاریخ، عقاب هندوکش، نماد سنگر، ممثل وحدت ملی، الگوی مقاومت از میان ما  بنابه توطیۀ بزرگ، ترور می‌شود.

مسعود نام یک شخص نیست، نام تک متن از کتاب نیست، بلکه مسعود صفحه‌های گشاده وهمه شمول ازدایره‌المعارف برای نسل جدید است. مسعود تاریخ حماسی معاصر ماست که در هر زمان می‌شود آنرا خواند و از آن الگو برداری کرد.

مسعود پیشکسوت وطلایه‌دار راهی است که ثمرۀ جانفشانی‌هایش همسان آفتاب بردشت و دیار این خاک می تابد؛ مردی که همه هستی خود را در راه سربلندی میهن وقف کرد و بدون هرنوع تبعیض قومی، نژادی و زبانی دربرابر ددمنشان داخلی وخارجی به منظور حفظ استقلالیت کشور، تمامیت ارضی و نوامیس ملی و داشتن افغانستان آزاد وسربلند رزمید تا ما زند
ه بمانیم.شخصیت کاریزماتیک مسعود دیگر در تاریخ ما تکرار ناشدنی است.

مسعود شهید که نام مکتب و اندیشۀ نجات افغانستان است، هرچه به لحاظ زمانی پیشتر می رویم، درد نبود مسعود بیشتر از پیش در تار وپود فرزندان رسالتمند و رزمندۀ این مرزوبوم ریشه می‌دواند،با رفتن مسعود شارگ‌های حیاتِ توام با وحدت و یک پارچه‌گی که از راه‌برد‌های اصلی‌اش بود،از میان اقلیت‌های چند پارچه این خاک سر بلند می‌کند. مسعود که شمع آزادی در این خطه بود، با خاموش شدن این فانوس عدالتخواه و آزادی طلب، دیگر آتش فتنه و فساد در میان ما زبانه کشید و با دستان مغرضانه داخلی و خارجی آنچنان از درون منفجر شدیم که با گذشت هر روز شکاف‌های اجتماعی به نام قوم، زبان و هویت تباری چاق‌تر می شود. از پانزده سال بدینسو حکومت و سیاسیون افغانستان نه تنها اینکه با انحراف از ایده‌های بلند مسعود شهید، راه نجات ملت را گم کرده‌اند، بلکه خلاف خواست و آرمان ملت، پروندۀ ترور این یادگار تاریخ حماسی را نیز به تاق نسیان گذاشته اند؛ درحالیکه انتظار مرد و زن، پیر و جوان از پامیر تا بُلدک و از مشرق تا به مغرب همگان انتظار پیگیری این قضیه و کشف رازهای نهفته در این پرونده را دارند تا با آگاهی از آن به قول حافظ شیرازی: غش کاران تاریخ را سیاه روی کنند؛ اما با صد افسوس که هنوز لای از آن لایه‌های از سوی سردامداران حکومتی گشوده نشده است.

قطع نظر از مسایل قومی، زبانی و تباری اگر منصفانه به عملکرد مسعود و راه که ایشان برای نجات افغانستان پیش گرفته بودند، نگاه عقلانی بیندازیم، یقیناً تنها با تعقیب خط مشی این مرد بزرگ می توان به تمام اختلافات ویرانگر امروز فایق آمد، در غیر آن راهی را که امروزه سیاسیون ما با انحراف از راه‌کار مسعود در پیش گرفته اند، بیشتر از پیش ملت مارا در پرتگاه قرار خواهند داد.

جان سخن این‌که مسعود مردی از تبارآزادی خواهی در کنار شخصیت‌های شهره جهان همسان گاندی، چگوارا، نلسن ماندیلا و …،نامش با خط زرین در دفتر خاطرات جهان ماندگار خواهد ماند.

مسعود مردی بود آراسته با اخلاق نیکو که همواره جهت تعالی ارزش‌های اخلاقی می‌اندیشید. اندیشه مسعود مرزی بندی میان هویت‌های قومی و زبانی را در جغرافیایی به نام افغانستان به رسمیت نمی شناخت؛ بلکه دید مسعود یک دید فراقومی و افغانستان شمول بود که همواره تنها برای آزادی کشور و رفاه مردمش می اندیشید.

مسعود شیرزی –از ولایت غزنی:

مبازرات و شخصیت مسعود برای همه روشن و هویدا است. شخصیت قهرمان ملی کشور از ابعاد مختلف و متفاوتی قابل تحلیل و بررسی است که تا هنوز هم برخی افراد در تلاش یافتن و شناختن درست او هستند.

شخصیت برازنده و مبارز مسعود را می‌توانیم در ابعاد مختلف بررسی کنیم.

مسعود شخصی بود که در مقابل ابر قدرت وقت اتحاد جماهیر شوروی و گروه‌های تروریستی ایستاد و مردم را بر جهاد تشویق کرد.

مسعود شخصیت  بود که به دیموکراسی باورمند بود و شعاراش وحدت،صلح و برادری بود.

نبود شخصیت چون شهید مسعود را می‌توان در پانزده سال اخیر به خوبی احساس کرد.

گل عالم از ولایت ننگرهار:

احمدشاه مسعود چهره ملی و افغانستان شمول محسوب می‌شود.

شهید احمدشاه مسعود که در تمام عمر خود مبارزات را بر ضد اتحاد شوروی اسبق و گروه تروریستی به نام طالبان انجام داد، توانست ضربات پیکر شکن را برای این نیروه‌ها وارد کند.

احمدشاه مسعود شهید، عمر خود را صرف مبارزه کرد تا ملت و مردم خود را از استعمار و برده‌گی‌ نجات دهد، او یک قهرمان واقعی و شکست ناپذیر بود.

یابود از قهرمان ملی، یاد از مبارزات و جان نثاری او برای مردمش است.

شهید مسعود فردی بود که شحصیت او فرا‌تر از مرزهای قبیله‌یی و نژادی است و مبارزۀ مسعود را می‌توان مبارزه در برابر ظلم، ستم و استعمار نامید.

احمدشاه کبیری- ولایت فراه:

همه برای از دست دادن مسعود افسوس می‌خورند

شهید احمدشاه مسعود قهرمان ملی توانست که چهار سمت افغانستان را تحت تاثیر افکار اخلاقی خود درآورد و تمام مردم افغانستان از سنین خورد شروع تا سن بزرگ و از گذشته شروع تا حالا افسوس از دست دادنشخصیت مسعود را می‌خورند.

مسعود شهید شخصیت بزرگیبود. من منحیث یک شهروند این کشور کمبود مسعود را در بیش از یک دهۀ گذشته حس می‌‌کنم.

نبود مسعود بزرگ از شروع تا حال باعث بدبختی‌ها و ناهمواری‌ها در این کشور شده است.مسعود از بین مردم رفته اما رفتنش یادگار در قلب مردم نیست، بلکه ماندگار است.

هاتف هاشمی – ولایت لوگر:

والستریت ژورنال مسعود را فاتح جنگ سرد خواند

من فرمانده احمدشاه مسعود قهرمان ملی کشور را از نزدیک ندیده‌ام؛ شناخت من از قهرمان ملی، شناخت و از لای برگه‌های کتاب‌ها و روزنامه‌ها است.اما من می‌خواهمدر دو نکتهدیدگاه‌ام را در مورد فاتح جنگ سرد بیان کنم:

اول این‌که، فرمانده احمدشاه مسعود، قهرمان ملی افغانستان است، جهان او را به عنوان قهرمان ملی افغانستان شناخته است، وقت قهرمان ملی شهید شد، «وال استرت ژورنال» بزرگترین روزنامۀ امریکایی او را فاتح جنگ سرد خواند. جنگ قهرمان ملی کشور با شوروی و پیروزی‌اش در برابر رژیم تا دندان مسلح، زمینه‌ساز پیروزی ملت‌های دیگری جهان و آزادی آنان از زیر سلطه‌یی شوروی شد.

نکته دوم این‌که قهرمان ملی، دیگر شخصیت مربوط به جغرافیای سیاسی به نام«افغانستان» نیست، او قهرمان تمام ملت‌های آزادی‌خواه جهان است، بسیاری از آدم‌ها در سراسر جهان، فرمانده مسعود را به عنوان الگویی زند‌گی خودشان پذیرفته‌اند؛ از رزمنده‌گان میدان‌های نبرد گرفته تا سیاست مداران اتاق‌های در بسته، همه معشوق اواند، اضافه بر این، بسیاری از جنبش‌های آزادی بخش جهان، در مبارزات شان بر ضد استبداد و برتری طلبی، مقاومت را از قهرمان ملی افغانستان می‌آموزند.

همان گونه که تروریسم بین المللی، قهرمان ملی را تا افغانستان دنبال کرد و به شهادت رسانید، امروز نویسنده‌گان بزرگ جهان به دنبال شناخت او‌اند. نظریه پردازان نظامی شیوه‌های بکار بست مسعود را برای شکست دشمن تمرین می‌کنند، دکترین سیاسی قدرت‌های بزرگ، در وقت طرح برنامه‌های راهبردی‌شان به کلاه کج او نگاه می‌کنند.

با این حال، مگر اسرار بر این که مسعود قهرمان ماست را چگونه می‌شود پذیرفت؟ در حالی‌که او قهرمان همه مردم جهان است؛ سال‌هاست که واژه «قهرمانی» نام فرمانده مسعود را به دنبال خودش یدک می‌کشد و افغانستان پس از جنگ سرد، با نام مسعود گره خورده است. بسیاری‌ها معترف اند که شهادت فرمانده احمدشاه مسعود، آغاز گسترش تروریسم جهانی است. در مدت کوتاهی که با تروریسم در افغانستان مبارزه کرد، تعریف بسیار واضح و مشخصی از تروریسم داشت و جهان را از خطر روز افزون تروریسم بین المللی، هشدار می‌داد؛ تعریف‌هایی که امروز از تروریسم می‌شود، تراوش‌های شناخت فرمانده مسعود از این پدیده درد سر ساز جهانی است. امریکایی‌ها هنوز همان تعریفی را ارایه می‌کنند که قهرمان ملی، شانزده سال پیش آن را بیان کرده بود.

وکیل پساکوهی – ولایت بدخشان:

مسعود کهنه‌ناشدنی است!

احمد شاه مسعود، مردی که بی‌وقفه برای آزادی، عدالت اجتماعی تلاش کرده است.

‎مسعود فصلِ درخشان از تاریخ مبارزه در راه آزادی و عدالت است.‎او اسطوره‌یی است که هرگز کهنه نخواهد شد و باز یاد نخواهد رفت.

‎بیش۱۴سال از ترور احمدشاه مسعود می‌گذرد؛ اما با گذشت هر روز، مسعود در خاطرات زنده‌تر می شود و چون درختی سترگ و برومند سرتاسر کشور سایه پهنمی‌گسترد.

مسعود به‌خاطر آزادی از سیطرۀ بلاک شرق رزمید و نمی‌پسندید که اشغال شود و شناخت شخصیت مسعود در نسل از او بسیار دل‌انگیز است، چون شناخت کامل شخصیت مسعود، ظرفیت‌ها  را شیفته خود می‌سازد.

در این نبشتۀ کوتا تلاش شده است تا برجستگی‌های عمده و قابل رویت در شخصیت فرمانده مسعود را بیانگر شویم.‎قهرمان خواندن مسعود امر تازه‌‌یی در تفسیر شخصیت او نیست، احساس نمودن روح آرمان‌ها و آزادی طلبی و عدالت خواهی مسعود قابل توجه است.

سال‌ها پس از توقف فکرمسعود که نماد آزادیخواهی این سرزمین بود، هنوز ما راه‌ مسعود را دنبال می‌کنیم راه آزادی و آزادی خواهی این مرد است که به پیروزی‌های نایل شدیم. آنچه مسعودِ را بزرگ‌تر می‌سازد همان عظمت استثنایی شهید برزگ است در مبارزه، و پیروزی است.

کمتر کسی چون مسعود می‌تواند عمل بکند و تلاش‌های خویش را صرف آزادی وطن نماید، او پس از هر پیروزی تواضع پیشه می‌نمود و آنرا آزمونی می‌دانست که در آن انسان مورد ارزیابی مجدد قرار می گیرد و در شکستِ صبوری اختیار می‌کرد.

مسعود شهید با آنکه بهتر از بناپارت، روسیه را عقب زد، ولی هیچگاه همانند دیگران، رهبری را به خود تقاضا ننمود و این امر مهم را به ارادهٔ مردم گذاشت، نسبت همین خصوصیات انسانی در شخصیت اواستکه او را دوست می‌داریم و یاد وی را معیاری می‌دانیم برای اینکه انسان خود را ارزیابی کند که در کدام راه قرار دارد،‎درجوگهٔ برده‌گان و ادامه دهنده‌گان راه ظالمان بی هویت یا در جانب عدالت و آزادگی و مبارزه برای رهاییِ انسان‌های از زیرظلم وستم،‎من هر بار که مسعودِ شهید را به یاد می آورم، با یاد او آزادی زمزمه می‌کنم.در مورد شخصیت مسعود جنرال فلیب موریان ازکشور فرانسه می‌گوید: وقتی من به پنجشیر خودرا دربرابر وی یافتم یک مردکاملاً آرام ومسلط به خود رادیدم که باشجاعت و مناعت ،دربرابر کوهٔ عظیم مشکلات خم به ابرو نیاروده بودخندان بود و نورانی که یک لبخندش همه مشکلات راازبین می برد.

جدای ازین مسایل، مسعود مرد عمل بود مرد عمل بر آنچه عقیده داشت،در آنزمان که زور و تفنگ حرف اول را می زد، مسعود به انتخابات می‌اندیشید.

رفیع کوهستانی –ولایت کاپیسا:

مسعود آزادی را به ارمغان گذاشت

مسعود بزرگ آزاد زیست و آزاد زیستن را به عنوان بارزترین نماد برای رهروانش به ارمغان گذاشت.
انسان‌های بزرگ بنا بر گستردگی شخصیت و تأثیرگذاری آن بر جریان‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و…، می‌توانند به قهرمان تبدیل شوند.

قهرمان یا هیرو، انسانی عادی نیست و به گفتۀ نیچه فیلسوف مشهور، قهرمان ابر انسانی است، کسی که از میان مایه‌گی بیرون آمده و برقلۀ شرف و آزادگی نشسته است.
هرقهرمان، یک انسان معنوی است؛ چرا که بیرون از دایرۀ معنویت، انسان نمی‌تواند به مرحلۀ پا بگذارد که با ارزش‌های مادی قابل جمع باشد.
روحت شاد یادت گرامی باد ابرمرد تاریخ شهید احمدشاه مسعود قهرمان ملی کشور .

محمد نادر اشکان – ولایت لوگر:

از اندیشۀ مسعود در زندگی خود استفاده کنیم

مسعود سمبول آزادی و استقلال تاریخ معاصر افغانستان است. با یک نگاه گذرا به این تاریخ در می‌یابیم که هرکدام از این فرماندهان ادعای دفاع از تمامیت ارضی، حفظ نوامیس ملی و ارزش‌های مردم را کرده‌اند؛ اما کمتر می‌بینم که عملاً این حرف‌ها را ثبت برگه‌های تاریخ کرده باشند.

تنها نامی که با خط زرین برای نسل‌های بعد قابل دید در تاریخ خواهد بود، جز احمدشاه مسعود کسی دیگر نیست.آری! مسعود بود که خط آزاده‌گی را برای ما در تاریخ معاصر ترسیم کرد و درس آزاد منشی برای مان داد.

مسعود را من به عنوان چراغی می دانم که در بُعدهای مختلف زنده‌گی، راه و رسم مشخص و روشن برای نسل کنونی ترسیم کرده است.او را باید به عنوان معلمی شناخت که مولفه‌هایی چون، آزاده‌گی، استقلال، چگونگی ایجاد روابط با دنیای غیر اسلامی، عدالت اجتماعی و ده‌ها مورد دیگر را به گونه عملی برای ما درس داده است.خواهش من از نسل جوان این است که اندیشه‌ها و افکار مسعود را در مولفه‌های جداگانه تحلیل و تجزیه کرده تا از آن در زنده‌گی روزمره استفاده کنیم و برای نسل‌های آینده به عنوان ارمغان تاریخی و فرهنگی جاویدان بماند.