نیکهل کومار
برگردان: مختار یاسا
منبع: Time.com
شربت‌گل، یک دختر جوان افغان که ۳۱ سال پیش در یک کمپ امدادی مهاجران در پاکستان زندگی می‌کرد، سوژه یکی از نمادی‌ترین مجله‌های جهان و زمان شد. چشمان تیز و سبزرنگش شکار کمره استیو مک‌کیوری شد و در سال ۱۹۸۵ در پشت مجله جهانی نشنل جیوگرافیک نشر شد. پس از آن، چشمان دریایی و تیز شربت‌گل، به نماد گویای آشفتگی‌ای تبدیل شد که بعد از مداخله شوروی در ۱۹۷۹، تمام افغانستان را فرا گرفت. هم‌زمان با بالاگرفتن جنگ، افغانستان به تنها منبع بزرگ مهاجران در آن زمان تبدیل شد. اکثریت این مهاجران به دنبال سرپناه به کشورهای همسایه پناه بردند و درست در اوج بحران مهاجران افغان در سال ۱۹۹۰ و یک سال پس از عقب‌نشینی شوروی، شمار مهاجران افغان به بیش از ۶ میلیون نفر در ایران و پاکستان رسید.
امروز، شربت‌گل بار دیگر سرخط خبرها شده است. او پس از این‌که در هفته جاری به ادامه اعمال فشارهای سخت از سوی مسئولان پاکستانی بالای مهاجران افغان، به اتهام داشتن شناخت کارت جعلی بازداشت شد، در معرض مواجهه با ۱۴ سال زندان، قرار گرفته است. هم‌زمان با این‌که اوضاع امنیتی در افغانستان، بار دیگر رو به وخامت گراییده است، شربت‌گل نیز بازهم مخمصه‌ای را برجسته می‌کند که میلیون‌ها هم‌سرنوشت افغان او به‌خاطر فرار از بمب و حملات شورشیان در کشورشان، در آن گیر کرده‌اند. آنانی‌که از جنوب افغانستان همانند شربت‌گل، مجبور به فرار می‌شوند، اکثرا با پای پیاده دست به سفر خطیر از تنگه‌های سرکش و کوه‌های پر خطر برای رسیدن به اردوگاه‌های امدادی در آن سوی مرز می‌زنند؛ اما درحال حاضر خودشان را به صورت فزاینده‌ای در این کشور همسایه ناخوشایند و ناخوانده یافته‌اند.
این مهاجران درمانده، چند گزینه محدود دارند: شورشیان طالبان دوباره در افغانستان بیشتر از پیش به صورت بی‌باکانه در حال بازپس‌گیری مناطقی هستند که با مداخله نظامی آمریکا و سقوط‌شان از کابل، آنجا را از دست داده بودند. گروه طالبان با استفاده از خلا امنیتی به جا مانده از خروج اکثریت نیروهای خارجی از افغانستان در آخر سال ۲۰۱۴، ریکاردهای جدیدی را در تلفات یا کشتن و زخمی کردن غیرنظامیان بسته است.
مهاجران افغان در ادامه کمپاین برگرداندن‌شان به افغانستان، با یک خصومت رسمی و فزاینده‌ای از سوی دولت پاکستان روبرو شده‌اند. سردی در روابط اسلام‌آباد و کابل که پاکستان متهم به پشتیبانی از گروه‌های هراس‌افگن در خاک‌اش است، با اعلامیه‌های علنی از سوی مقامات پاکستانی همراه بوده‌ است که در آن از مهاجران افغان به عنوان تهدید امنیتی قلمداد شده است. سرتاج عزیز، مشاور امور خارجی نواز شریف نخست وزیر پاکستان، در جریان فصل تابستان گفت که اردوگاه آوارگان افغان در مناطق مرزی میان دو کشور به «پناه‌گاه‌های امن تروریست‌ها» تبدیل شده است. این مقام بلندپایه‌ی پاکستانی در یک مصاحبه‌اش با یک رسانه‌ی محلی گفت: «نظر به تاثیرات امنیتی و اجتماعی ، اقتصادی، سطح مدارای جوامع میزبان مهاجران به نهایت‌اش رسیده و بیش از آن ادامه پیدا کرده نمی‌تواند.»
این پیام خطاب به تقریبا ۲.۵ میلیون مهاجر افغان در پاکستان، بیش از آن دیگر نمی‌توانست روشن‌تر باشد که به کشورتان برگردند. حالا نیز شمار زیادی از آنها در حال برگشت هستند. براساس آمار سازمان ملل، در سال جاری حدود ۳۷۰ هزار مهاجر افغان از پاکستان عودت کرده‌اند. در اوایل ماه اکتوبر، نزدیک به ۵۲ هزار نفر در ظرف هفت روز به افغانستان برگردانده شدند؛ در ادامه اقدام سخت‌گیرانه‌ای که مسئولان پاکستانی در برابر مهاجران افغان اتخاذ کرده و نمایندگی مهاجرت سازمان ملل آن را «اعمال فشار هماهنگ» برای برگرداندن آوارگان جنگ افغانستان، دوباره به کشورشان خوانده است.
گری سامپسون، یک پژوهشگر ارشد دیدبان حقوق بشر گفته است که از ۲.۵ میلیون مهاجر افغان در پاکستان، تنها ۱.۵ میلیون‌شان دارای اسنادی هستند که آنها را از اخراج اجباری نجات می‌دهد. «زندگی در ترس مداوم، بازداشت و اخراج اجباری» باعث شده تا اکثریت مهاجران افغان در پاکستان مثل شربت‌گل، برای تهیه شناخت‌کارت‌های جعلی، به رشوه‌دهی به مقامات پاکستانی روی بیاورند.
آنها در حال حاضر با خطر زندان و یک جریمه سنگین مواجه هستند. برای شربت‌گل که زندگی‌اش را در رفت و آمد میان پاکستان و افغانستان سپری کرده، این جریمه در صورتی که جعل شناخت کارت‌اش ثابت شود، می‌تواند بیشتر از ۵ هزار دالر تمام شود. شهشاد خان، برادر شوهر شربت‌گل، پس از این‌که او به زندانی در شمال‌غرب شهر پیشاور پاکستان منتقل شد، به رویترز گفته است: «ماموران فدرال همراه با نیروهای امنیتی صبح روز چهارشنبه آمدند و داخل خانه او شدند؛ تمام دار و ندار را جستجو کردند و اوراق مهم به شمول ۲۸۰۰ دالر را از خانه او با خودشان بردند.» او با گفتن این‌که شوهر شربت‌گل پنج سال پیش وفات کرد، گفت: «او (شربت‌گل) یک بیوه بسیار فقیر است. کودکان‌اش به او نیاز دارند و او به عدالت.»
شربت‌گل، تنها در سال ۲۰۰۲ در پشت مجله نشنل جیوگرافیک به‌عنوان دختر شناخته شد؛ زمانی‌که مک‌کیوری، او را طی دیداری در پاکستان یافت. مک‌کیوری پس از دیدار با او برای بار دوم در نزدیکی مرز میان پاکستان و افغانستان گفت: «او یک زندگی بسیار سخت داشته است. در آنجا بسیاری‌ها از داستان او می‌گویند.» حالا، پس از بیش از سه دهه که عکس او گرفته شده بود، از آنجایی که اوضاع امنیتی در افغانستان رو به وخامت است و مقامات پاکستانی اقدامات سخت‌گیرانه‌ای را بالای مهاجران افغان در پیش گرفته‌اند، داستان شربت‌گل بیشتر از پیش واقعیت یافته و عینیت‌اش را نشان می‌دهد.