به دنبال تشدید ناامنی‌های در برخی ولایت‌های غربی کشور، صدها خانواده مجبور به ترک خانه‌های‌شان شده و در ولایت‌های هم‌جوار که شرایط امنیتی نسبتاً بهتری دارند، اسکان گزیدند.
هرات یکی از ولایت‌هایی است که در جریان تشدید ناامنی‌ها، میزبان بیشترین رقم بی‌جاشده‌گان ولایت‌های غربی به‌ویژه ولایت فراه بوده است که با بهبود وضع امنیتی، بی‌جاشده‌گان دوباره به ولایت‌های‌شان برگشتند.
در این حال، شمار زیادی از افراد، با هویت‌های نامشخص و پنهان نیز با استفاده از فرصت، خود را زیر نام مهاجر در ولایت هرات جازده و در پی استقرار همیشه‌گی در این ولایت هستند.
مسوولان در ادارۀ مهاجرین هرات می‌گویند، این بی‌جاشده‌گان که رقم‌شان به ۸۶ خانواده می‌رسد، توسط موترهای نوع «مازدای» پاکستانی به این ولایت آورده شده‌اند.
جاوید نادم، رییس مهاجرین هرات در صحبت با ماندگار می‌گوید: “از میان این ۸۶ خانواده، ۳۰ خانواده دارای سند «کمیشنری سازمان ملل متحد» هستند، اما بقیه هیچ نوع سند یا شناسه‌یی که شهروند بودن‌شان در این کشور را ثابت بسازد و یا نشان‌گر بی‌سرپناه شدن‌شان از دیگر ولایت‌ها باشد، در دست ندارند.”
آقای نادم می‌افزاید: این افراد که از پاکستان وارد هرات شده‌اند، خود را در اصل شهروندان ولایت فاریاب می‌دانند. این افراد که چند خیمه و وسایل ناچیز با خود دارند، به شکل خودسر در «شهرک سید کمال‌الدین بهزاد» واقع در جنوب هرات جا گرفته‌اند و در آن‌جا زنده‌گی می‌کنند.
رییس مهاجرین هرات می‌گوید که برای شناسایی این خانواده‌ها از مقام ولایت درخواست همکاری کرده‌اند، اما تا به حال هیچ پاسخی از این اداره دریافت نکرده‌اند.
همزمان با این، آگاهان بر این باور اند که حکومت سیاستِ جابه‌جایی قومی را دنبال می‌کند.
سید مسعود حسینی، استاد دانشگاه هرات اظهار می‌دارد که این خانواده‌ها بنا بر دلایل سیاسی و تباری از ولایت‌های دیگر به هرات آورده می‌شوند و برنامۀ جابه‌جایی آنان توسط دست‌های پنهان در درون نظام ریخته‌ می‌شود.
آقای حسینی می‌افزاید: “افزایش قتل، ترور، آدم‌ربایی و حملات مسلحانه در سال‌های اخیر که دامن‌گیر هرات شده است، فراوردۀ حضور همین افراد تحت نام کوچی است که سال‌های پیش در هرات جابه‌جا شده بودند و اکنون خود را ساکنان اصلی این ولایت می‌دانند.”
آقای حسنی با آن‌که بر عدم ارادۀ اخراج این افراد از سوی ادارۀ مرکزی و محلی تأکید دارد، با آن‌هم امیدوار است که پس از پی‌گیری‌ دقیق پرونده‌های شناسایی این خانواده‌ها، از این ولایت اخراج شوند.
در سویی دیگر، اما مسوول ادارۀ ولایت هرات می‌گویند که آنان این موضوع را پی‌گیری کرده‌اند و اسکان این بی‌جاشده‌گان قابل هیچ نوع نگرانی نمی‌باشد.
جیلانی فرهاد، سخنگوی والی هرات می‌گوید: با دریافت گزارشی مبنی‌ بر حضور شهروندان بیگانه در میان بی‌جاشده‌گان ولایت‌های ناامن کشور، وارد عمل شده و این گفته‌ها را بررسی کرده‌ایم.
آقای فرهاد اطمینان می‌دهد که این بی‌جاشده‌گان هیچ‌گونه نگرانی‌یی را برای شهروندان هرات به وجود نخواهند آورد و از هرگونه اقدامات مشکوک پیش‌گیری خواهند کرد.
آقای فرهاد هم‌چنان اظهار داشت: “قانون اساسی به هر شهروند افغانستان حق داده است تا در هر مکانی که خواسته باشد مسکن‌گزین شود، بناً به لحاظ قانونی ما نمی‌توانیم جلو شهروندان اصلی افغانستان را بگیریم، اما در قسمت حضور افراد بیگانه، نهادهای امنیتی و استخباراتی ما وارد اقدام شده‌اند و درصورت پیدا کردن چنین خانواده‌هایی با آن‌ها برخورد خواهند کرد.”
حضور و اسکان خانواده‌ها و شهروندان خارجی در هرات درحالی مطرح می‌شود که پیش از این، در ولایت‌های شمالی کشور نیز افراد بدون کارت شناسایی و هویت، به شکل خودسر مکان‌هایی را برای بودوباش‌شان انتخاب کرده‌اند و با وجود مخالفت‌های مردم محل، حکومت هیچ اقدامی در این زمینه انجام نداده است.
در همین حال، گزارش‌ها می‌رساند که چندی پیش، هیأتی از سوی رییس‌جمهور به هدف تفکیک زمین‌های دولتی و غیردولتی در دو سمت هریرود از ولسوالی «چشت» تا «مرکز ولایت هرات» اعزام گردیده بود تا برای مهاجرینی که چندی قبل از پاکستان وارد این ولایت شده بودند را در زمین‌های تفکیک شده اسکان دهند. با این‌هم، بیم آن می‌رود که افراد پاکستانی و طالبان نیز زیر نام مهاجر و بی‌جاشده وارد کشور شده باشند.