روزنامۀ ماندگار به اطلاعاتی دست یافته که نشان می‌دهد حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار از عملی ‌کردن توافق‌نامۀ صلح با حکومت افغانستان عقب‌نشینی کرده است و دولت نیز رغبتی به آن ندارد.
بربنیاد این اطلاعات، حزب اسلامی به تعهداتی که در توافق‌نامه به آن اذعان کرده بود، پشت پا زده و این‌کار سبب شده است که حکومت نیز در گفت‌وگوی بیشتر را ببندد.
اطلاعات به دست آمده به روزنامۀ ماندگار هم‌چنان نشان می‌دهد، رقم زندانیان حزب اسلامی که از سوی اعضای این حزب بیش از چهارصد تن عنوان شده بود، حالا به هفتاد تن تنزیل یافته است.
همزمان با این، امین کریم، نمایندۀ ارشد حزب اسلامی حکمتیار در سخنانی گفته است: “با توجه به عدم مجوز حضور نیروهای خارجی در افغانستان، مقاومت مردم در برابر آنان مشروع است و همۀ ما مکلف هستیم در برابر نیروهای خارجی مقاومت کنیم.”
نمایندۀ حکمتیار هم‌چنان بیان داشته که امروزه تنها مذاکراتِ مشروع، “مذاکرات بین‌الافغانی” است و هر مذاکره‌یی که با اعمال نفوذ دیگران باشد، مورد قبول نمی‌باشد.
او گفت: “ما تا خروج آخرین سرباز خارجی به مبارزه ادامه می‌دهیم، اما این مبارزه باید سیاسی باشد.” اظهارات او نیز بر نتیجه ماندن مذاکرات و عملی شدن توافق نامه دلالت می‌کند.
اما جاوید کوهستانی، کارشناس سیاسی در گفت‌وگو با روزنامۀ ماندگار در مورد عملی نشدن توافق‌نامه و اظهارات اخیر نماینده حزب اسلامی می‌گوید که تفاهم‌نامۀ صلح با حزب اسلامی گلبدین حکمتیار، بربنیاد یک‌سری سلیقه‌ها و فرمایش‌های سازمان‌های منطقه‌یی مطرح گردید و نیز بحث اساسیِ آمدن حکمتیار به کابل، مخالفت با بعضی از ارزش‌های جهاد و مقاومت بود تا بتوانند در صفوف نیروهای مقاومت در شمال کشور، چند دسته‌گی و چند پارچه‌گی به وجود بیاورند.
آقای کوهستانی می‌افزاید، یکی از دلایل دیگر تفاهم‌نامۀ صلح با حزب اسلامی و آوردن حکمتیار به کابل، حمایت از سیاست‌های حکومت وحدت ملی و مشروعیت ‌بخشیدن به این حکومت، در برابر سایر نیروهای جهاد و مقاومت که از حق و عدالت دفاع کردند، بود.
این کارشناس سیاسی گفت: از آغاز امضای توافق‌نامۀ آدرس آقای حکمتیار مشخص نبود و کسانی هم که پیام او را انتقال می‌دادند، صلاحیت دیدوبازدید با شخص او را در پاکستان نداشتند.
او می گوید که “حکومت وحدت ملی از آغاز بحثِ گفت‌وگو با حزب اسلامی تا هنوز، از هیچ طریقی با حکمتیار در تماس نبوده و نیست. به گفته او حکمتیار تحت نظارت شدید سازمان استخبارات پاکستان قرار دارد. به گفتۀ او، آغاز روشن بود که شماری از افراد سرگردان و مریض، می‌خواستند با استفاده از این توافق سیاسی، از حکومت افغانستان امتیاز بگیرند و سود ببرند.”
به گفتۀ آقای کوهستانی: وعده‌هایی که در توافق‌نامۀ سیاسی به آن‌ها تأکید شده بود، هیچ‌کدام جنبۀ عملی نداشت. یعنی حزب اسلامی هیچ گروه مسلحی نداشت تا به حکومت افغانستان بپیوندد، این حزب هیچ اسیری به دست نداشت تا رها می‌شدند، حزب اسلامی جغرافیایی را در کشور به لحاظ امنیتی زیر کنترل نداشت تا آن ساحات آزاد می‌شدند و اکثر افراد حزب اسلامی در درون ساختارهای سیاسی دولت افغانستان جذب شده‌اند. بناً، حزب اسلامی تهدید نبود و نمی‌توانست هیچ نقشی برای آوردن صلح در کشور ایفا کند.
آقای کوهستانی با بیان این‌که افرادی که می‌خواستند از این توافق‌نامه سود ببرند، نگران تخریب کمپ بزرگ «شمشتوی» حزب اسلامی در پاکستان بودند، خاطرنشان ساخت: “پاکستان از حضور هراس‌افگنانی که به امنیت این کشور تهدید بودند، نگران بود، به همین دلیل می‌خواست کمپ «شمشتو» را به گونۀ کامل از بین ببرد. در صورت تخریب‌شدن این کمپ، حزب اسلامی وجاهت و افراد خود در این کمپ را از دست می‌داد و مهاجران آن همه به افغانستان بر می‌گشتند که این صورت، حکمتیار چیزی برای گفتن نمی‌داشت. از همین جهت، خواستند قبل از تصفیۀ کامل کمپ، بتوانند امتیازاتی را از حکومت افغانستان به دست آورند.”
کوهستانی هم‌چنان گفت: بعد از بررسی شمار زندانیان حزب اسلامی در زندان‌های افغانستان، مشخص شد که تنها ۸۶ زندانی مربوط حزب اسلامی در زندان‌های افغانستان وجود دارد، بقیه آن چهارصد نفر، افراد مربوط طالبان، قاچاق‌بران مواد مخدر و آنانی که به جرم‌های جنایی زندانی‌اند، می‌شد.
این نظامی پیشین خاطرنشان ساخت که در بحث آزادسازی زندانیان تلاش بر این بود تا تجارت صورت بگیرد. او گفت: “افرادی که توافق‌نامۀ صلح با حزب اسلامی را در افغانستان به پیش می‌برند، تلاش داشتند تا از خانواده‌های زندانیان پول دریافت کنند و یا از حکومت به بهانۀ آمدن مهاجران حزب اسلامی و اسکان آن‌ها شهرک به دست بیاورند. به گفته او بخشی از این تلاش‌ها موفق هم بوده است؛ چنانکه در ولایت لوگر، زمین‌های دولتی را خانوادۀ گلبدین حکمتیار در بدل پول به مردم توزیع می‌کنند.”
به باور آقای کوهستانی، کسانی که پروژۀ توافق‌نامۀ صلح با حزب اسلامی را راه انداختند، اکنون دلگیر شده‌اند، زیرا حزب اسلامی و شخص حکمتیار، موقعیت و جایگاه لازمی را در میان مردم افغانستان ندارد. هم‌چنان بعد از پیروزی مجاهدان، اکثریت فرماندهان حزب اسلامی در شمال کشور در یک تفاهم و هم‌کاری مشترک، با حزب جمعیت اسلامی پیوستند.
بیماری حکمتیار
کوهستانی می‌گوید ” به احتمال زیاد، حکمتیار به کابل نیاید؛ چون او هنوز مریض است و حالت خوب روانی هم ندارد. او حتا خانواده‌اش را دیده نمی‌تواند؛ زیرا زیر نظارت شدید پاکستان قرار دارد.
این منبع می‌گوید بعد از رفع تحریم‌های سازمان ملل از حکمتیار، او با شمار محدودی از افسران ارتش و رهبران دینی پاکستان دیداری داشته است و قرار بود به کنرها بیاید و از آنجا به کابل انتقال داده شود که این بحث هم منتفی شد.”
آقای کوهستانی اذعان داشت: پاکستان انتظار داشت تا حکمتیار منافع پاکستان را در برابر هند و سایر کشورهای منطقه در بازی‌های سیاسی برآورده بسازد؛ اما در یک مطالعۀ کوتاه‌مدت دیده شد که این توان‌مندی در حزب اسلامی و در وجودِ شخص حکمتیار دیگر وجود ندارد.
هم‌زمان با این، اسماعیل قاسم‌یار، مشاور روابط بین‌المللی شورای عالی صلح به روزنامۀ ماندگار می‌گوید، عملی‌شدن توافق‌نامۀ صلح با حزب اسلامی با یک‌سری مشکلات مواجه است.
آقای قاسم‌یار می‌گوید که رهایی زندانیان، توزیع زمین برای مهاجرانی که از کمپ شمشتو به افغانستان برگشت می‌کنند، تسلیم‌دهی سلاح‌های اعضای حزب اسلامی و تقرر آنان در صفوف پولیس و مکان مناسب برای گلبدین حکمتیار، از جمله خواست‌های حزب اسلامی است که این روند به مشکل روبه‌ور ساخته است.
این عضور شورای عالی صلح با اشاره به این‌که حُسن‌نیت در زمینۀ عملی‌شدن توافق‌نامۀ صلح با حزب اسلامی هنوز وجود دارد، اظهار داشت: “آرزو داریم تعهداتی که دو طرف به هم سپرده‌اند، بدون کم‌وکاست عملی گردد.”
خواستیم در این زمینه دیدگاه رییس کمیسیون مشترک تطبیق توافق‌نامۀ صلح حکومت با حزب اسلامی را نیز داشته باشیم، اما با کوشش‌های پی‌هم، کسی به تماس‌های ما پاسخ نگفت.
حکومت وحدت ملی در ماه میزان سال جاری، توافق‌نامۀ صلح با حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار را به امضا رساند.
تعهدات مشترک حزب اسلامی و حکومت افغانستان در توافق‌نامۀ صلح، شامل پایان جنگ، تأمین صلح و امنیت، پابندی به ارزش‌های اسلامی، حقوق برابر و بدون تبعیض زن و مرد در برابر قانون، یک‌پارچه‌گی افغانستان و تعلق به همۀ اقوام کشور می‌شود.
تعهدات اصلی حکومت شامل تلاش برای رفع تمامی تحریم‌های بین‌المللی در برابر گلبدین حکمتیار و سایر رهبران حزب اسلامی، به رسمیت شناختن این حزب به عنوان یک سازمان سیاسی بربنیاد قانون و حق فعالیت سیاسی آن در کلیه زمینه‌های سیاسی مانند شرکت در انتخابات می‌شود.
بربنیاد این توافق، دولت هم‌چنین متعهد می‌شود تمام زندانیان عضو این حزب را به جز افرادی که مرتکب جرایم جنایی شده باشند و ادعاهای فردی در برابر آنان وجود داشته باشد، آزاد کند.
در مقابل، حزب اسلامی هم افرادی را که به اتهام عضویت در دولت نزد خود به اسارت نگه می‌دارد، آزاد خواهد کرد.
مادۀ هجدهم این سند بیان‌گر آن است که این حزب پس از اعلام رسمی این توافق‌نامه، «آتش‌بس دایمی» را برقرار می‌کند و این موضوع زیر نظر یک کمیسیون مشترک اجرا خواهد شد.
حزب اسلامی شاخه حکمتیار یکی از چهار گروه اصلی شورشی در کنار گروه طالبان، شبکۀ حقانی و گروه داعش است که در حال حاضر در برابر دولت افغانستان می‌جنگند.