اخیراً اظهارات رییس‌جمهوری ایران در تقابل با احداثِ سدها و بندهای آبی در افغانستان، واکنش‌هایی را در میان مردم برانگیخته است. رییس‌جمهوری ایران روز دوشنبه در یک نشست در تهران، با انتقاد از پروژه‌های ساختِ بند در افغانستان، گفت: «ما نمی‌توانیم در برابر آن‌چه که محیط زیستِ ما را خراب کند، بی‌تفاوت باشیم. ساخته شدن سدهای متعدد در افغانستان و بندها از کجکی، کمال خان، سلما و دیگر بندها در شمال و جنوب افغانستان، در استان خراسان ما، سیستان و بلوچستان ما تأثیرگذار است.”
این سخنان حسن روحانی با واکنش‌هایی در دو کشور مواجه شده است و از جمله در افغانستان، ارگ ریاست جمهوری ضمن نابجا خواندنِ اظهاراتِ وی، سعی کرده است که از این مسأله به عنوان تختۀ خیز برای محبوب ساختنِ رییس‌جمهور غنی که اخیراً مورد انتقاد شدیدی قرار گرفته، استفاده کند. زیرا مدتِ زمانِ زیادی نمی‌گذرد که دولت افغانستان بند سلما را افتتاح کرده است؛ بندی که کار آن در دورانِ داوودخان اساس گذشته شد اما نیمه‌کاره ماند و در زمان حامد کرزی از سر گرفته شد و افتتاح آن در سال اولِ حکومت آقای غنی صورت گرفت. بنابراین آقای غنی همۀ تلاش‌هایش را به کار بسته است تا همۀ افتخارتی که از رهگذر بند سلما به افغانستان برمی‌گردد را به خود گره بزند.
این قهرمان‌سازی در حالی صورت می‌گیرد که دولت ایران نیز به اظهاراتِ جنجالی روی بندهای افغانستان پرداخته و نسبت به آن هشدار داده است. شکی نیست که ساختن بند سلما و استفاده از آن، سبب کاهش هفتاد درصدیِ آبی می‌شود که در گذشته به کشور ایران و ترکمنستان می‌ریخت. بند سلما، آن آبِ وافر را از ایران می‌‌گیرد و طبیعی‌ست که مقاماتِ ایرانی با توجه به زیانِ کلانی که از این رهگذر می‌بینند، در چارجوب منافع ملیِ خودشان واکنش نشان می‌دهند.
از جانب دیگر، افغانستان نیز با کمبود آب مواجه است و با گذشتِ هر روز کاهش این مادۀ حیاتی در کشور احساس می‌شود. مردم افغانستان حق دارند که بدون دخالتِ کشورهای دیگر، از آب‌های خود استفاده کنند. با این وجود، را این را نیز می‌دانیم که نزاع روی آبریز‌ها و دریاچه‌ها و رودخانه‌هایی که میان کشورهای مختلف قرار گرفته‌اند، به عنوان یک نزاع حقوقی قابل طرح و تأیید اند و کشورهای زیادی وجود دارند که با این مشکلات مواجه اند. بنابراین، نه اظهاراتِ رییس‌جمهوری ایران و نه اظهارات ریاست‌جمهوری افغانستان، هیچ‌کدام نمی‌تواند به حل معضلِ موجود کمک کند.
امروزه منابع آبی، نحوۀ استفاده از آن و تأثیرش بر محیط زیست، از بحث‌های عمدۀ سیاستِ جهانی و حقوق بین‌الملل شمرده می‌شود و پیش‌بینی می‌توان کرد که در آیندۀ نه‌چندان دور، کمبود آب به یکی از سرچشمه‌های عمدۀ منازعاتِ جهانی بدل خواهد شد. اظهارات حسن روحانی رییس‌جمهوری ایران و واکنش ریاست‌جمهوری افغانستان، نقطه واضحی بر آغازِ جدال‌های تازه روی آب‌های مشترکِ منطقه‌یی است.
مسلماً افغانستان نمی‌تواند صرفاً به‌دلیل کمبود آب و یا آلوده‌گی هوا در کشورهای همسایه، از ساختنِ بندهای آبی در کشور صرف‌نظر کند. افغانستانِ مبتلا به کمبود انرژی و چالش در تأمین آبِ زمین‌های زراعتی، چاره‌یی جز استفاده از آب‌هایش برای تولید برق و رفع احتیاجاتِ آبیِ کشاورزان ندارد. پس همان‌طور که نیازها و دغدغه‌های ایران محترم است، نیازهای مردم افغانستان نیز قابل درک و احترام است. این‌جاست که به هر دو جانبِ ماجرا ـ ایران و افغانستان ـ پیشنهاد می‌شود که برای حلِ این معضلِ دوسویه، به رایزنی و دیپلماسی رو آورند و تعیین نهاییِ حقابه‌های هر دو کشور از آب‌های مرزی را به قوانین و معاهداتِ بین‌المللی در این‌باره واگذار کنند. این رویکرد یک انتخاب‌ و گزینه‌ نیست، بلکه تنها راه‌ چاره برای هر دو کشور است. افغانستان و ایران می‌توانند این منازعه را نه‌تنها مدیریت، بلکه حل کننـد و از خلالِ آن، فرصت‌هایی برای همکاری و نزدیکیِ بیشترِ دولت‌ها بیافرینند.