در دوره جهانی شدن، کشوری سود بیشتر می‌برد که تلاش بیشتری در حیطه‌ نظری و عملی داشته باشد. نمی‌توان منتظر نشست تا چالش‌ها از بین بروند و بدون هیچ اقدامی تبدیل به فرصت شوند.جهانی‌شدن چشم‌اندازهای جدیدی را ایجاد می‌کند که یکی از موارد آن می‌تواند تقویت خود آگاهی و اعتماد به نفس بالا باشد. در دوران جهانی شدن باید از الگوهای جدید و آزموده در عرصه جهانی بهره گرفت، آنها را بومی کرد و تا حد امکان از تأثیرپذیری فرهنگی آن‌ها برکنار ماند.
زبان و ادبیات فارسی به عنوان دومین زبان دنیای اسلام علی‌رغم شیرینی در تکلم و عمق در معانی، در بیشتر کشورهای جهان خود را همجوار زبان‌های دیگر قرار داده است. تمامی فارسی‌آموزان به این عقیده هستند در کنار زبان فارسی که آن را بهترین دوست خود می‌نامند، توانسته‌اند بسیاری از جاذبه‌های نوشتاری و دیدنی حوزه فرهنگ پارسی را بکاوند و از گذشته و حال آن، حکمت های جدید و زیبایی را درک نمایند، به طوری که در شبانه روز چندین مرتبه در زمینه‌های ادب فارسی و تاریخ و تمدن گذشته و حال آن، بهترین مطالب را بیاموزند و اوقات خود را با آن سپری نمایند. امید می‌رود که این حرکت پرشتاب امیدبخش زبان فارسی که کمربند نغز و ادبیِ خود را در دور زمین گسترش داده است، سراسر گیتی را فرابگیرد تا مردمان آن به شکوهش ببالند.
گستره‌ها و بسترهای جدید جغرافیایی زبان و ادبیات فارسی در جهان
زبان فارسی را باید زبانی بین‌المللی دانست که اکنون علاوه بر حضور عام در کشورهای افغانستان، ایران و تاجیکستان، در بسیاری از مناطق جهان حضور خاص دارد. از جمله حضور زبان فارسی در شبه‌قاره هند و همچنین گستره جغرافیایی از اروپای شرقی و بوسنی و مجارستان تا ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس تا مناطقی از چین.
زبان فارسی علاوه بر اهمیتی که برای ما پارسی‌زبانان دارد، به عنوان حامل معارف اسلامی و کلام خدا برای مسلمانان شرق جهان اسلام یعنی شبه‌قاره و جنوب شرقی آسیا نقش تاریخی مهمی ایفا می‌کند. توانایی و انعطاف پذیری زبان فارسی در ساخت واژه‌های جدید، آن را زبانی با توانایی برجسته در بیان دستاوردهای علمی دنیای جدید، نشان می‌دهد. این روزها ما شاهد تلاش‌هایی از سوی دولت‌ها، نهادها و گروه‌های مستقل و افراد آگاه و دلسوزی می‌باشیم که در جهت تحقق بیشتر زبان و ادبیات فارسی در جهان، گام‌های چشمگیری را برداشته‌اند. همچنین فعالیت‌های شخصیت‌های نامدار قلمرو زبان فارسی مانند: احسان یارشاطر، داریوش آشوری، کمال الدین کزازی، و دیگران از یک‌سو و سازمان‌های حقوقی و حضور سایت‌های رایانه‌یی زبان فارسی که هدف‌شان تقویت و گسترش زبان فارسی است ـ به شرط آن‌که مجموعه این تلاش‌ها از سوی نهاد فارسی‌زبانان جهان با یک راهبرد کارشناسانه سمت‌وسو داده شود ـ در ایجاد و تثبیت دهکده جهانی گسترش زبان و ادبیات فارسی در جهان بسیار مفید و مؤثر خواهد بود.
در واقع تعاملات فرهنگی و اقتصادی حوزه ادب فارسی، می‌تواند بستر مناسبی را برای رسیدن به همگرایی‌های گسترده فرهنگی، سیاسی و امنیتی فراهم آورد. و واقعیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دنیای امروز بیش از پیش توجه به این میراث‌های پیدا و پنهان را الزام‌آور می‌سازد. زبان فارسی، زبان بین‌المللی عرفان است؛ چه بسیار عارفانی که از ترک و عرب و هندی کتاب‌های عرفانی خود را به فارسی نوشته‌اند. مکتب‌ تصوف‌ هندوپارسی‌ که از قلمرو‌ زبان فارسی به‌ آسیای‌ غربی‌ و حتا‌ شمال‌ افریقا نشر یافت،‌ بیشتر کتاب‌ها و متون خود را به‌ نثر یا شعر فارسی‌ نوشته‌ و زبان‌ تصوف‌ در شبه‌‌قاره‌ هند و حتا در میان ترکان، همواره‌ فارسی‌ بوده‌ است‌.
زبان فارسی به گنجینه‌یی کهن و پربها و پر از در و گهر تشبیه شده است و همچون معدنی سرشار از گران‌بهاترین گنجینه‌های زمین در دل زمان است. زبان و ادبیات فارسی و میراث این زبانِ توانمند با گنجینه‌یی بی‌نظیر و معنای عمیق پرچمدار عرفان، فرهنگ، اخلاق و زیباشناسی به پهنای جهان بوده و در طول تاریخ پیدایش خود، اندیشمندان و انسان‌های بی‌شماری را از اقوام گوناگون از شرق و غرب جهان شیفته خود کرده است.
در طول تاریخ سترگ این تمدن کهن زنده، زبان و ادب فارسی مورد توجه بسیاری ار عالمان، محققان، نویسندگان و شرق‌شناسان بزرگ جهان قرار گرفته، به طوری که در تمدن و ادبیات عرفانی‌اش مسحورو هضم شدند و آثار بزرگی را از خود به یادگار گذاشته‌اند. شخصیت‌هایی چون: ویلیام ارسکین، ادبیات کلاسیک فارسی/ آرتورجان آربری و تاریخ ادبیات فارسی/ تألیف هرمان اته نمونه‌های کوچکی از این رهاورد شیفته‌گی است. پهنه تاریخ ادب پارسی، بیانگر این حقیقت است که بزرگ‌مردان این خطه ادب‌پرور، با الهام از مواریث فرهنگی، معنوی و ادبی متناسب با فطرت پاک و سلیم انسانی و با الهام از سرچشمه زلال وحی الهی، ظرایف و طرایف سخن را به اعلی علیین رسانیده و در رهگذر تاریخ فرهنگ و ادب انسانی به بستر شورآفرینی و دلنشین در خور وصفی کشانیده‌اند.
«پارسی، مانند شیرینی است.» این جمله‌یی‌ست معروف و منتسب به یک محقق هلندی به نام تایدنس. واژه‌های فراوانی در زبان‌های عربی، ترکی، روسی، انگلیسی، فرانسوی و آلمانی نیز فارسی است و بسیاری از فارسی‌زبانان آن را نمی‌دانند. در بیشتر کشورهای دنیا زبان فارسی در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. گسترش، رخنه و آوازه این تمدن بزرگ همراه با زبان و ادبیات شیرین‌اش در قلمرو جغرافیایی، معنوی و ادبی‌اش جاذبه‌های خاصی را برای مخاطبان در سراسر دنیا رقم زده است، که همه دال بر جهانی بودن و رسا بودن زبان فارسی می‌باشد. زبان و ادبیات فارسی در جهان با این گسترده‌گی چه به صورت پیشرفت رایانه‌یی و چه به صورت نوشتار در کتب، تأثیر خود را در جهان معاصر گذاشته است؛ پس بپذیریم که زبان فارسی جهانی می‌شود و مردمان و ملت‌های بسیاری را از فرهنگ غنی و ذخایر ادبیِ بی‌انتهایش سیراب خواهد کرد.
مرکز آموزش زبان فارسی خیام در امریکا در ایالت کالیفرنیا، زبان فارسی دانشگاه پنجاب پاکستان، زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کراچی پاکستان، زبان فارسی دانشگاه مسکو، دوره آموزش فرهنگ و زبان فارسیِ مؤسسه تحقیقات خاور نزدیک وابسته به دانشگاه کپنهاک، دانشکده مطالعات آسیایی دانشگاه ملی استرالیا، بخش مطالعات فارسی دانشگاه هاروارد، دانشکده مطالعات خاورمیانه و دانشگاه برکلی، دانشکده هنرها و علوم دانشگاه واشنگتن در سنت لوییس، گروه ادبیات و زبان‌های دانشگاه یوتا، گروه تمدن‌ها و زبان ‌های خاور نزدیک دانشگاه شیکاگو، گروه مطالعات خاورمیانه‌یی دانشگاه نیویارک، دانشگاه ایموری ـ گروه مطالعات جنوب آسیا و خاورمیانه‌یی، دانشگاه تگزاس ( اوستین) ـگروه مطالعات خاورمیانه‌یی، دانشگاه سان دیه گو ـ کالج تحقیقات وابسته و صنف‌های آزاد، دانشگاه میشیگان ـ گروه مطالعات خاورمیانه‌یی، دانشگاه ویرجینیا ـ مرکز آموزش علوم و هنرها: دوره‌های آموزشی تحقیقات خاورمیانه‌یی، دانشگاه اوهایو ـ گروه زبان و فرهنگ‌های خاور نزدیک، دانشگاه کلمبیا- گروه فرهنگ و زبان‌های آسیایی و خاورمیانه‌یی، گروه تمدن و زبان‌های خاور نزدیک، دانشگاه واشنگتن، دانشکده مطالعات شرقی دانشگاه آکسفورد، دانشکده مطالعات شرقی دانشگاه کمبریج، گروه مطالعات خاورمیانه‌یی دانشکده هنر دانشگاه منچستر، گروه مطالعات خاورمیانه‌یی و اسلامی دانشگاه دورهام، مرکز مطالعات خاورمیانه‌یی دانشگاه لندن، کالج اسلامی تحقیقات پیشرفته (لندن)، مرکزآموزش زبان دانشگاه هلسینکی، مرکز هاکگوب کوورکیان وابسته به گروه مطالعات شرقی دانشگاه نیویارک، دانشگاه کلمبیا ـ گروه فرهنگ و زبان‌های آسیایی و خاورمیانه‌یی، دانشکده مطالعات شرقی دانشگاه آکسفورد، دانشکده مطالعات شرقی دانشگاه کمبریج، مرکزمطالعات خاورمیانه‌یی دانشگاه لندن و مطالعات خاورمیانه‌یی دانشکده هنر دانشگاه منچستر.
مراکز و دانشگاه‌های فوق در زمینه زبان فارسی سه دوره آموزشی ارایه می‌دهد: ۱ـ دوره فوق لیسانس: یک دوره دوساله است که در اکتوبر یا سپتمبر هر سال آغاز می‌شود. شرط ورود برای دانشجویان داشتن لیسانس زبان فارسی است؛ ۲ـ دوره فوق لیسانس تحقیقاتی: یک دوره دوساله است که در ماه مارچ هر سال آغاز می‌شود؛ ۳ـ دوره دکتری: یک دوره ۵ ساله است که در ماه مارچ هر سال آغاز می‌شود. شرط ورود برای دانشجویان داشتن فوق لیسانس زبان فارسی است.
کتاب‌هایی که در این دانشگاه‌ها تدریس و آموزش داده می‌شود، کتاب‌های به‌روز و حتا کتاب‌هایی است که در مراکز دانشگاهی فارسی‌زبانان در رشته زبان و ادب فارسی تدریس می‌شود. اساتید در آموزش زبان و امتحان گرفتن از فراگیران، برنامه‌های بسیار سخت و شدیدی دارند به طوری که در امتحان شفاهی باید متن‌های کلیله و دمنه را به راحتی بخوانند و یکی از داستان‌های بلند کلیله و دمنه یا تاریخ بیهقی را از حفظ بخوانند و معانی شعر حافظ و سعدی و مولانا را بلد باشند. در این مراحل، دانشجویان واژه‌گان، اصطلاحلات و اطلاعات خود را درزمینه دستور زبان فارسی افزایش می‌دهند. بعد از گذراندن این مرحله، آموزش ادبیات فارسی آغاز می‌شود. آموزش‌های این دوره به طور مشخص شامل خواندن نظم و نثر سعدی است و متون تاریخی و متون عرفانی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد. در مراحل پیشرفته برای دانشجویان، صنف‌های نمایشنامه‌ های معاصر فارسی، نثر جدید علمی یا طنزنویسی فارسی تشکیل می‌شود. این گروه برای آموزش قواعد دستوری، نوشتن و صحبت کردن زبان فارسی، یک دوره آموزشی یک‌ساله ارایه می‌دهند. در اولین سمستر ورودی دوره‌ها، دانشجویان با دستور زبان و واژه‌‎گان زبان فارسی محاوره‌یی نیز آشنا می‌ شوند.
ارج و قرب زبان فارسی در این دانشگاه‌ها بسیار بالا است. در این دانشگاه‌ها اصلاً کاری به امور سیاست و مسایل حاشیه‌ییِ آن ندارند؛ زیرا معتقد اند زبان فارسی پیراسته از جنگ و خشونت و بازیچه‌های سیاسی است.
سخن پایانی:
شاید جلب توجه و نگاه جهانیان به سوی کشوری چندان دشوار نباشد، اما نکته اصلی‌تر آن است که کشورها باید از توانی بالا در ارایه فکری حساب شده، قوی و منطقی برخوردار باشند. از هر سو صداهایی دیگر برمی‌خیزند که در برابر تحکم ارزش‌های بازاری سرخم نمی‌کنند و میراث گذشته را می‌طلبند. از هویت‌های از یاد رفته احقاق حق می‌کنند و خواستار حیات دوباره رویاهایی هستند که در زیر خاک نظام جهانی مدفون گشته‌اند. اگر سامانه و روشی علمی بخواهد در دنیای شتابنده جدید به حیات پوینده خود ادامه دهد و از سویی پشتوانه‌ها و اصالت‌های تمدنی‌ خویش را از دست ندهد، راهی جز نو شدن نظام‌مند همراه با فهم زمان ندارد.
زبان فارسی یکی از گنجینه‌های علمی و فرهنگی بشر محسوب شده و در رهگذر تاریخ، بستر انتقال دانش و فرهنگ بشری، به ویژه در دوره‌های شکوفایی فرهنگ و تمدن فارسی و اسلامی در حوزه وسیعی از تمدن‌های کهن بوده است. جهانیان بر این نکته معترف اند که زبان فارسی، حامل ارزش‌های والای انسانی، اخلاقی و عرفانی است و در عصر حاضر که ایستار درون وابستگی در حال گسترش است، ضرورت پاسداشت آن برای تعمیق صلح و دوستی میان ملت‌ها بیشتر احساس می‌شود. علی‌رغم فراز و نشیب‌ها و رویدادهای پرتب‌وتاب و گاه ناخوشایند سه سده اخیر، بازهم این زبان غنی، شیرین و دلنشین در دورترین نقاط جهان حضور و نفوذ داشته و دارد و گواه این مدعا، ترجمه و تألیف هزاران کتاب و مقاله از سوی خارجیان درباره آثار جاودان و جهانی ادب فارسی مانند: شاهنامه فردوسی، مثنوی مولانا جلال‌الدین بلخی، خمسه حکیم نظامی گنجوی، گلستان و بوستان سعدی، غزلیات و دیوان خواجه حافظ شیرازی، رباعیات حکیم عمر خیام و بسیاری از آثار علمی، مذهبی، ادبی و هنری دیگر است.