هفتۀ گذشته حکومت جدید ایالات متحدۀ امریکا راهبردِ جدیدِ این کشور برای افغانستان را معرفی کرد. در راهبردِ جدید امریکا بر اعمال فشار بر پاکستان برای از بین بردن “پناه‌گاه‌های امن تروریستی” در خاک خود و مبارزه با تروریسم و تشویق هند برای کمک به تأمین امنیت در منطقه و همکاری با دولت افغانستان تأکید می‌کند.
در این نوشته تلاش می‌شود تا با بررسی کُلی و اجمالی سیاست خارجی ایالات متحدۀ امریکا در رابطه به جنوب آسیا و رویکرد این کشور در برابر چین، آیندۀ هند و پاکستان در نگاه امریکا به بررسی گرفته شود.
هند و فروپاشی شوروی
وقتی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ فرو ‌پاشید، نظام بین‌الملل حرکت کرد به سوی تک‌قطبی شدن، فروپاشی ساختار دو قطبی نظام بین‌الملل موجبِ تحول در سیاست خارجی هندوستان گردید. این تحول بسیار بنیادین بود و گرایش هند را به سمت ایالات متحدۀ امریکا ساخت. هند در این دوران از اقتصاد دولتی به اقتصاد بازار آزاد گرایش پیدا کرد و تمام بنیان‌های سیاست خارجی این کشور نیز متحول گردید. پذیرش بیشتر ارزش‌های دموکراتیک، رشد بلند اقتصادی، امکان وصل شدن به بازارهای بین‌المللی، شریک ساختن اطلاعات تکنولوژیکی…، محصول تغییر سیاست خارجی هندوستان از تفکر کمونیسم به تفکر کپیتالیستی بعد از فروپاشی شوروی بود. این همه موارد هم در داخل اتفاق می‌افتد و هم در سیاست خارجی این کشور. زمانی که حادثۀ ۱۱ سپتمبر، بحث تروریسم و حضور امریکا در افغانستان اتفاق می‌افتد، روند دوستی و اتحاد هندوستان به عنوان متحد راهبردی ایالات امریکا در سطح نظام بین‌الملل سرعت بیشتر پیدا می‌کند.
آیندۀ هند در نگاه امریکا
حالا اگر بخواهیم راجع به آینده حرف بزنیم و این‌که نگاه امریکایی‌ها به هندوستان چیست؟ می‌توان گفت، امریکا برای این‌که در بیست سال آینده در سطح نظام بین‌الملل بخواهد با چین رقابت کند، چین را می‌تواند در حصار جنوب شرق آسیا و جنوب آسیا با هندوستان محدود سازد. یعنی برای این‌که هند کاملاً رشد کند تا تبدیل شود به یک قطب در سطح بین‌الملل، ابتدا نیاز دارد تا در شرق آسیا و جنوب آسیا سلطه پیدا کند. اگر هند از آن ظرفیت اقتصادی، سیاسی و جمعیتی برخوردار باشد، می‌تواند موازنه را با چین برقرار کند؛ در آن زمان چین در منطقه محصور و محدود شده و تبدیل به یک قطب برای رقابت با امریکا نمی‌تواند شود. بناً تفکراتی که در هندوستان وجود دارد، اساساً هم‌آهنگ است با سیاست خارجی ایالات متحدۀ امریکا؛ یعنی هندوستان درست درک کرده که دارد به کدام سمت حرکت می‌کند. تغییر نگاه ایدئولوژیک‌شان از تفکر کمونیستی به سمت تفکر کپیتالیستی، رشد اقتصادی بالا، موضع‌گیری‌هایی که در سطح بین‌الملل می‌گیرند و رقابتی که با چین انجام می‌دهند، اساساً بر اساس واقعیت‌های اتفاق می‌افتد که منافع هند را تأمین می‌کند یعنی می‌تواند گفت رقابت هند با چین رقابتی نیست که بدون نتیجه باشد، زیرا ابرقدرت پیروز بر جنگ سرد موافق این رقابت است.
معادلۀ هند، پاکستان و چین
در این میان، در موازنه‌یی که میان هند و چین دارد شکل می‌گیرد، پاکستانی‌ها دایماً گله دارند که چرا امریکا بیشتر جهت هند را می‌گیرد. پاکستانی‌ها می‌دانند که هند دارد به سمت ایجاد موازنه با چین حرکت می‌کند. این حرکت کردن هند می‌تواند آن کشور را تبدیل به هژمونی در سطح جنوب آسیا بسازد. امریکایی‌ها نیز از این کار بدشان نمی‌آید، اما در شرایط حاضر، امریکایی‌ها نمی‌خواهند هژمونی هند بر پاکستان به یکباره‌گی اعمال شود، زیرا هنوز امریکایی‌ها در آسیای مرکزی و جنوب آسیا به پاکستان نیاز دارند. زیرا امریکایی‌ها دارند رقابت می‌کنند تا تبدیل شوند به تک‌ ابرقدرت، اما روس‌ها در مناطق راهبردی مانند آسیای مرکزی، سوریه، اوکراین و قفقاز با این امر مخالفت می‌کنند؛ در چنین شرایطی نیاز به پاکستان است تا امریکا را در این مسیر همراهی کند، بناً موضوع هژمونی هند بر پاکستان را امریکایی‌ها به تعویق انداخته اند، هرچند این روند ادامه دارد. البته پاکستان‌ها نیز می‌دانند رابطه‌یی که با امریکا دارند، موقتی است، پس هرچه بحران در منطقه بحرانی‌تر شود، جایگاه پاکستان هم‌چنان حفظ می‌شود.
نتیجه
یک معادله در سطح منطقه وجود دارد و آن این‌که هند در پی ایجاد توازن قوا با چین است و چین در پی هژمون بر هندوستان، اما برعکس، پاکستان در پی توازن قوا با هند است، اما هندوستان در پی هژمون بر پاکستان. بسیار از اتفاقاتِ در سطح منطقه می‌تواند با این معادله قابل تفسیر باشد. نگاه امریکاییان به هند این است تا این کشور را تبدیل کنند به یک قدرت تا بتواند با چین در منطقه رقابت کند و این کشور را در جنوب آسیا و جنوب شرق آسیا با هند محصور کند تا جلو تبدیل شدنِ چین به یک قطبِ رقیب امریکا در سطح نظام بین‌الملل گرفته شود. برقراریِ این توازن نیازمندِ هژمونی هندوستان بر پاکستان است؛ چیزی که تلویحاً در راهبردِ تازۀ امریکا در قبال افغانستان به آن اشاره شد و دارد در آینده اتفاق می‌افتد.
در چنین حالتی، معادله وسیع‌تر می‌شود و پاکستان می‌تواند به روسیه گرایش پیدا کند و هم‌چنان نقش بیشتر به چین بدهد؛ اما اگر صرف در قالب رابطۀ هند چین و امریکا نگاه کنیم، نگاه امریکایی‌ها به هند این است تا این کشور را تبدیل کنند به یک قدرت تا موازنه را با چین بر قرار کنند. برقراری توازن میان هند و چین، یعنی هژمونی هند بر پاکستان.