کتابِ «کارنامۀ مسعود» در برگیرندۀ نبردها، قهرمانی‌ و اشتباهات قهرمان ملی افغانستان است که توسط عبدالحفیظ منصور، پژوهشگر و نمایندۀ مردم در مجلس نماینده‌گان نوشته شده و با نوبت چاپ دوم، از نشانی انتشارات سعید در سال ۱۳۹۳ خورشیدی به نشر رسیده است.
کتابِ «کارنامۀ مسعود» را روح‌الله یوسف‌زاده ویرایش کرده، عصمت‌الله احراری زحمت برگ‌آرایی و صفحه‌آرایی آن را کشیده و نامِ سید فضل‌الحق فایز به عنوان حروف‌نگار آن درج شده است.
عبدالحفیظ منصور در «مقدمه‌یی بر چاپ جدید» نوشته است: از زمانی که رسالۀ «پنجشیر در دوران جهاد» برای نخستین‌بار زیر چاپ رفت، ۱۸ سال تمام می‌گذرد و در این مدت نگارنده کاری غیر از کاغذ سیاه کردن نداشته است؛ به ویژه پیرامون پنجشیر و مسعود که در این‌جا برگ‌هایی از آن گردآوری شده است. این‌گونه نبشته‌ها از لحاظ ادبی یک‌دست نمی‌باشند و از جانب دیگر، در مواردی نیز مسایل به تکرار گفته می‌آیند.
به باور آقای منصور: با وجود آن، آرایش جدید، عاری از حُسن هم نیست؛ در این مجموعه خواننده از کارهای ابتداییِ احمدشاه مسعود در پنجشیر آگاهی می‌یابد، سپس به گونۀ فشرده «شورای نظار» را از نظر می‌گذارند. در یک فصل جدا، زنده‌گی‌نامۀ مسعود به بحث گرفته می‌شود و در فرجام، کارنامۀ این بزرگ‌مرد از پهلوهای سیاسی و تبلیغاتی ارزیابی می‌گردد. پاکستان از دید مسعود و اشتباهات قهرمان، فصل‌های پایانی را تشکیل داده‌اند.
او خاطر نشان کرده است که هرگز ادعای آن را ندارد که این مجموعه دربرگیرندۀ همۀ جوانبِ این بحث است، بلکه فصلی را می‌سازد که مکملِ کارنامۀ مسعود است.
«کارنامۀ مسعود» در هزار نسخه، ۳۴۲ برگ و با عنوان‌های: پنجشیر در دوران جهاد، مسعود و شورای نظار، زنده‌گی‌نامۀ مسعود، کارنامۀ سیاسی احمدشاه مسعود، کارنامۀ تبلیغاتی احمدشاه مسعود، پاکستان از دیدگاه مسعود (رح)، اشتباهات قهرمان ملی، مدیریت به روش مسعود و چرا از مسعود تجلیل می‌کنیم، ارایه شده است.
نویسنده که سال‌ها با احمدشاه مسعود همکاری داشته، او را در این کتاب از زوایای گوناکون به خواننده معرفی می‌دارد؛ توانایی‌های مسعود را در امر رهبری نشاندهی می‌کند، با ذکر موارد، دوراندیشی‌های او را بازگو می‌دارد و به صورت مستند مسایلی را در باب شجاعت و جوان‌مردی قهرمان ملی کشور شرح می‌دهد.
گفتنی است که «کارنامۀ مسعود» پیش از این در بخش‌های مسلسل از طریق روزنامۀ ماندگار نیز به نشر رسیده است.
شناسۀ کتابِ «کارنامۀ مسعود» را با نقل برشی از موضوعات آمده در این کتاب با عنوان این‌که قهرمان ملی کار خود را در بُعد سیاسی با چه اصولی استوار نگه‌داشته بود، به پایان می‌برم.
در بُعد سیاسی، مسعود کارِ خود را بر چند اصل استوار کرد:
۱- اختلافات قبلی تنظیمی را از یاد برد. به توسعۀ جبهۀ سیاسی خود پرداخت و برای بسیج تمامِ نیروها، از همۀ کسانی که علاقه به مقابله در برابر طالبان داشتند، دعوت به هم‌سویی و هم‌آهنگی به عمل آورد. بر همین اساس، ابتدا شورای عالی دفاع و سپس جبهۀ متحد اسلامی برای نجات افغانستان تشکیل شد و حتا از جنرال دوستم که در گذشته جنگ‌های سختی با او داشت، برای این‌که جبهۀ جدیدی در مقابل طالبان گشوده شود، به گرمی استقبال کرد. مسعود می‌خواست این تبلیغات منفی را که این جنگ، جنگ پشتون‌ها علیه تاجیک‌هاست، خنثا سازد. بنابراین، با زمینه‌سازی و هم‌دستی فرماندهان متعلق به اقوام مختلف، خواست طالبان را از لحاظ سیاسی در افغانستان تجرید کند. او یک تشکل ملی و فراگیر را در برابرِ طالبان ایجاد کرد و طبیعتاً این پالیسی، به اعتبارِ او در میان کشورهای همسایه و جهان افزود.
۲- کرسی افغانستان در ملل متحد نه به دلیل فعالیت سیاسی جبهۀ متحد در اختیار دولت اسلامی بود، بلکه عملکردهای ضد بشری طالبان، جهان را واداشت که از شناسایی آن گروه ابا ورزد. با وجود آن، احمدشاه مسعود تلاش داشت که سفارت‌های افغانستان در اختیار جبهۀ متحد باقی بماند؛ در حالی که حدود ۲۵ درصد قلمروِ کشور را تحت کنترل خود داشت. طالبان فقط در سه کشور پاکستان، امارات متحدۀ عربی و عربستان سعودی، نماینده‌گی سیاسی داشتند.
۳- احمدشاه مسعود برای این‌که بتواند جبهۀ طالبان را از نظر سیاسی بشکافد، راهی جز تدویر لویه جرگه را در پیش روی خود نمی‌دید و برای به‌سر رسانیدنِ موفقانۀ این کار، شاه سابق را بهترین چهره می‌شمرد و به خاطر همین مسأله با او در تماس شد و گفت‌وگوهایی در میان نماینده‌های طرفین صورت گرفت.
۴- مسعود، نگران و متوجۀ این نکته بود که وقتی جبهۀ متحد در سطح جهانْ دولتی مشروع شناخته می‌شود، باید اداره‌های فعالی نیز در داخل کشور داشته باشد. برای این منظور، کمیته‌هایی را در سطح معارف، مالی، صحی، فرهنگی، بازسازی و مهاجران فعال نگه‌داشت، تا از یک‌سو برای مردم خدماتِ در خورِ توان را عرضه کنند و از جانب دیگر، جبهۀ متحد اعتماد جهان را از دست ندهد.