بخش دوم/

اشاره: عبدالله حبیب‌زی، یک‌ونیم سال پیش به عنوان سرپرست شهرداری کابل معرفی شد. به گفتۀ خودش، میراث ناجور و نابه‌سامانی برایش سپرده شد اما با برنامه‌های جدید و متفاوت، تلاش دارد تا پروژه‌ها و برنامه‌های بیشتری برای شهر کابل طراحی کند و این شهر را برای زنده‌گی کردن آماده سازد. به تازه‌گی هم مسوولیت ترافیک شهر به این اداره سپرده شده است. بربنیاد برنامه‌های جدید شهرداری کابل، بخش‌های زیادی از کابل یا از نو ساخته می‌شوند و یا دوباره‌سازی می‌شوند.
برای دانستن برنامه‌های جدید و شکایت شهروندان از عملکرد شهرداری کابل، گفت‌وگویی با آقای حبیب‌زی انجام داده‌ایم که بخش نخست آن را می‌خوانید:

*شهروندان کابل تعریف یک‌سان از شهرداری و کارهای این نهاد ندارند، تعریف و کارهای اصلی شهرداری چیست و شما می‌خواهید چه چهرۀ متفاوتی از کارهای این نهاد را ارایه کنید؟
شهرداری نهاد غیر دولتی است. مواد قانون اساسی کشور می‌گوید که این نهاد کاملاً مستقل است. عواید را خود شهرداری باید گردآوری کند و برای مردم عرضۀ خدمات داشته باشد. مسوولان شهرداری انتصابی نیستند و باید انتخاب شوند تا در برابر شهروندان احساس مسوولیت بیشتر داشته باشند.
خدماتی را که شهرداری ارایه می‌کند، شامل احداث زیربناهای ترانسپورتی، کانال‌ها، پارک‌ها و تأسیسات عام‌المنفعۀ دیگر همچون سالون‌های فاتحه‌خوانی، مساجد و…، می‌باشد. عرضۀ خدمات ترافیکی، صدور مجوز ساختمان، کنترل ساختمان‌ها نیز شامل لست عرضۀ خدمات است تا بربنیاد معیارهای شهری ساختمان‌ها بنا یابند. صدور جواز اصناف، کنترل مارکیت‌ها و پاک کاری شهر، از وظایف عمدۀ این نهاد می‌باشد.

*مورد دیگر هم تداخل وظیفه‌یی میان خدماتی که شهرداری کابل انجام می‌دهد با برخی از نهادها و وزارت‌خانه‌ها است، وزارت‌های شهرسازی و مسکن و ترانسپورت هم بخشی از این خدمات را عرضه می‌دارند، حالا چقدر این تداخل وظیفه‌یی از میان برداشته شده و میزان هم‌آهنگی میان شما و این وزارت‌خانه‌ها چگونه است؟
سطح همکاری میان ما و نهادهایی که عرضۀ خدمات هم‌سان را دارند، در بهترین حالت آن قرار دارد. گرچه تاهنوز هم نیاز است که این همکاری‌ها بهتر شود، اما در مقایسه با گذشته این همکاری‌ها خیلی خوب است. با وزارت شهرداری تداخل زیاد وجود داشت که حالا به حداقل آن رسیده است، قرار است قانون «شهر سازی» نهایی شود و بر اساس مواد این قانون، تمام تداخل کاری از میان برداشته می‌شود. از طرفی هم، روحیۀ خدمت‌گزاری میان هر دو نهاد-شهرداری و وزارت شهرسازی- و نهادهای مرتبط دیگر، وجود دارد.
رهبری حکومت نسبت به ملحوظات سیاسی به چگونگی خدمات به شهروندان بیشتر ارزش قابل است، هر اداری که توانایی انجام خدمت بیشتر را داشته باشد، در اولویت قرار می‌گیرد. تمام ادارات شهری به این متوجه شده‌اند که زمانی می‌توانند خوب خدمت که با هم‌دگر تفاهم و همکاری داشته باشند، این موضوع تا حدودی حل شده، ولی تا هنوز هم نیازمند اصلاحات هستیم، نیاز است تا این اصلاحات توسط سیستم به میان آید و قانونی شود.
ما در حال بررسی قانون شهرداری هم هستیم. یک گروه ورزیدۀ بین‌المللی روی این قانون کار می‌کنند، این گروه با بررسی تمامی قوانین شهرداری‌های دنیا نکته نظرات و پیشنهادات خود را برای بازبینی و اصلاح این قانون ارایه می‌دارند تا از آن میان بهترین انتخاب شود.

*کارشیوه‌ها، مقررات و قوانین موجود تا چه میزانی همکار تطبیق برنامه‌های‌تان است و چقدر این اسناد نیاز به بازنگری دارند؟
تقریباً همۀ قوانین و مقررات موجود نیاز به بازنگری دارند. در زمان حکومت وحدت ملی بخش زیادی از قوانین بازنگری و تصویب شده اند. قانون شهر سازی نهایی شده و قانون زمین‌داری به تصویب شده، قانون استملاک تصویب شده، قانون شهرداری‌ها زیر کار است. مقررات جلوگیری از تخلفات و هم‌چنان قانون ترافیک زیر کار است.
این قوانین و مقررات جواب‌گوی نیازهای امروزی نبودند و به همین اساسات تعدیلات و تغییرات فراوانی در آنها به میان آمد، تلاش می‌شود تا تمامی مواد قوانین و مقررات جواب‌گوی نیازهای امروز باشد.

*یکی از انتقادهای وارد به عملکرد شهرداری کابل، وجود فساد بی‌رویه در این نهاد است، برای از میان برداشتن فساد در شهرداری کابل چه کارهایی را انجام داده‌اید؟
زمانی که به شهرداری کابل آمدیم، چندین استراتژی را برای از میان برداشتن فساد تعقیب کردیم. استراتژی اول تحت پیگرد قرار دادن مظنونان فساد بود. شمار زیادی از کسانی که مظنون به فساد بودند یا دستگیر شدند، به نهادهای عدلی قضایی معرفی شدند، ممنوع خروج اعلام شده اند و تحت پیگرد قانونی قرار گرفتند.
بخش دیگر استراتژی ما برای مبارزه با فساد، سپردن کار به اهل آن بود. جوانان زیادی را که شایسته‌گی داشتند روی کار آوردیم و تا حدی در رهبری شهرداری کابل تغییرات به میان آمد. این تغییرات در حد معیینان و رییسان نواحی بودند و این روند تا هنوز هم ادامه دارد. کسانی که متهم به فساد بودند را بی‌درنگ سبک‌دوش کرده‌ام و هر ماه شماری از چهره‌های فساد پیشه سبک‌دوش می‌شوند.
استراتژی سوم ما برای مبارزه با فساد اداری، ساده‌سازی پروسه‌های کاری است. اکثر پروسه‌های کاری در شهرداری کابل به گونۀ بود که مراجعین را ناگزیر به پرداخت رشوه می‌کرد. به عنوان نمونه، برای کاری که شاید پنج امضا نیاز میبود قصداً پنجاه-شصت امضا می‌شد و هر امضا به معنای شانسی برای فساد بود. ما این راه را کوتاه ساختیم. گزارش‌های وجود داشت که اگر کسی جواز ساختمانی می‌گرفت لک‌ها دالر را پرداخت می‌کردند. پروسه‌یی که ماه‌های زیادی را در بر می‌گرفت، امروزه در چند روز محدود به سرانجام می‌رسد.
بخش دیگر این اصلاحات الکترونیک‌سازی است، تلاش می‌شود که از مرجع واحد کار انجام شود، با استفاده از تکنالوژی تلاش کرده‌ایم که راه‌ها آسان شود.
کار سوم ما ذهنیت‌سازی بوده است. پیام دادیم که فساد بد بدبختی به بار می‌آورد، این پدیده گناه و جرم است. کسانی که فساد انجام دهند به پنجۀ قانون سپرده می‌شوند. این کارها ما را در زمینۀ مبارزه با فساد فراوان کمک کرده است.

*یکی از چالش‌های موجود در ادارات دولتی افغانستان و بویژه شهرداری کابل وجود تورم تشکیلاتی است، این تورم چقدر مانع عملی کردن برنامه‌های‌تان شده و برای زدودن این مشکل چه کارهای را انجام داده‌اید؟
ساختار یکی از چالش‌های عمدۀ شهرداری کابل است، ما در صددِ اصلاح این ساختار هستیم. بخش‌های از این ساختارها اصلاح شده و بخش‌های دیگر آن در سال‌های بعد اصلاح خواهند شد. ساختارهای تشکیلاتی باید مطابق به نیازمندی باشد، مشکلی که در ساختار تشکیلاتی بود سبب کُند شدن کارها می‌شد. هشتاد درصد بودیجۀ انکشافی ما باید در بخش جاده‌سازی مصرف شود، اما تشکیلی که در این زمینه در نظر گرفته شده بود، بیست درصد تشکیلی بود که بالای برنامه‌های ساخت و ساز اختصاص یافته بود. بیست درصد تیمی که باید بودیجۀ انکشافی را مصرف می‌کردند در کاری مصروف بودند که هشتاد درصد کُلِ بودیجه را در بر می‌گرفت، این روش مطلق اشتباه بود.
مشکل دیگر در روش گزارش‌دهی بود. تمام نواحی مجبور بودند تا گزارش‌های کاری خود را مستقیم به شهردار بسپارند که ما این مسیر را کوتاه کرده و به پنج زون تقسیم کرده‌ایم. بیست و دو ناحیۀ موجود میان این زون‌ها تقسیم می‌شود که در رأس زون‌ها کسی به عنوان مسوول گماشته شده و این مسوولان به شهردار گزارش می‌دهند.
در ساختارهای دیگر هم بازنگری می‌کنیم. نیاز است تا این اصلاحات تدریجی به میان آید و اگر تدریجی نباشد نتیجۀ برعکس خواهد داد.

*وقتی کارهای انجام داده و برای بهتر شدن کابل هم برنامه‌های روی دست، چرا شهروندان بخشی از کابل به شما «شرم‌نامه» دادند و شما را متهم به کم کاری کردند؟ همچنان شماری از وکیلان گذر از کارهای‌تان ناراضی و در نامه‌یی گفته اند که شما با آنان مشوره نمی‌کنید.
آنانی که به من شرم‌نامه داده اند، کسانی اند که احتمالاً از طرف کسانی حمایت می‌شوند. یکی از چالش‌های معمول در تمام جهان این است که زمانی که برنامۀ مبارزه با فساد آغاز می‌شود و کسی که این برنامه را آغاز می‌کند، کسی که بیشترین حمله را متحمل می‌شود و سنگ‌اندازی‌ها زیادی فرا راه کارهایش صورت می‌گیرد. پروسۀ اصلاحات حتا برای کسانی که متهم به فسا هم نیستند، برای‌شان سنگین و ناخوش آیند است. مردم عادت نمی‌کنند و نگرانی‌های مبنی بر این که وظیفه و منافع خود را از دست ندهم، به میان می‌آید.
برخی از کسانی هستند که با اجرای این اصلاحات به عوایدشان زیان رسیده است. به عنوان نمونه، صدور جواز برای ساخت و سازهای غیر قانونی بند است، برخی حلقاتی بودند که از همین راه صدها هزار دالر به دست می‌آوردند، همین حلقات از هر راهی تلاش می‌کنند تا مانع این اصلاحات و ناکامی این پروسه شوند.
در ناحیه سیزده شمار محدودی این شرم‌نامه را دادند و آنان هم ناآگاه از این بودند که شهرداری کابل پروژه‌های انکشافی غرب کابل را آغاز کرده‌است. سه پروژۀ بسیار مهم ما در این بخش کابل جریان دارد، پروژه‌های دیگر هم زیر پلان است و بودیجه‌های آنان تأمین شده است. این پروژه‌ها خود شهروندان غرب کابل با نظارت وکیلان گذر و نماینده‌گان مجلس انتخاب کرده‌اند.
در کنار این، با تمامی وکیلان گذر هر هفته نشست داریم، اما برخی‌ها را کسانی از شهرداری کابل فاصله داده‌اند. کسانی که این شکایت را کرده‌اند شمار محدود اند و ما این نشست‌ها را بیشتر می‌سازیم.

*به تازه‌گی «دیدبان شفافیت افغانستان» گزارشی از میزان رضایت شهروندان از عملکرد نُه شهرداری افغانستان را نشر کرد که کابل مقام هشتم را به دست آورد. وقتی این همه کار جریان دارد و شما هم برنامه‌های برای به‌سازی این شهر دارید، چرا مقام هشتم را به دست آوردید؟
چند نکته در این مورد قابل بحث است. اول این که مقایسۀ شهر کابل با ولایات از لحاظ درجه‌بندی کار درستی نیست. به این دلیل: اول توقع مردم کابل از شهرداری تا انتظار مردمان بخش‌های دیگر افغانستان متفاوت است.
دوم، عمق مشکلات است. چالش‌هایی که در کابل است، سیستم مافیایی و محیط سیاسیِ که در این شهر فعال است، کار را نسبت به ولایات دیگر مشکل ساخته است. مداخلاتی که در روند کارهای شهرداری کابل موجود است در هیچ شهرداری دیگری نیست. بخش زیادی از سیاست‌مداران در کابل جمع شده و علاقه دارند در هر مسأله شریک باشند و علاقه‌مندی آنان در بسا موارد مانع پیشرفت برنامه‌ها و کارهای ما می‌شود.
پژوهش این نهاد در ماه‌های جون و جولای آغاز شده بود، دقیق زمانی که تازه بخشی از برنامه‌های ما آغاز می‌شد و شهروندان تنها روند قرارداد آنها را دیده بودند، از عملیاتی شدن و تأثیر این برنامه‌ها در زنده‌گی‌شان آگاه نبودند. آنان چگونه می‌توانند ابراز رضایت داشته باشند وقتی برنامه‌یی عملی نشده باشد؟ خوب که این پژوهش در فرصت‌های پس از عقد قراردارد این پروژه‌ها و آغاز کار آنان انجام می‌شد. در این صورت، میزان رسانش خدمات و رضایت مردم هم بلند می‌بود. در شش ماهی که فرایند این تحقیق به سرانجام رسیده ما عرضۀ خدمات بیشتری انجام داده‌ایم. ما برنامه داریم تا هر سال چهرۀ شهر کابل را تغییر دهیم. باور دارم که نتیجۀ تحقیق در سال آینده تغییرات زیادی خواهد داشت و میزان رضایت مردم بیشتر خواهد شد.

*بخشی از اسنادی که در شبکه‌های پخش شده نشان می‌دهد که شما برخی از کسانی را با معاشات بلند، سلیقه‌یی و قومی گزینش کرده‌اید، آیا این مورد چقدر واقعیت دارد؟
این مورد را کاملاً رد می‌کنم. هیچ‌گونه اساسی ندارد و از اثر عقده‌های شخصی برخی حلقات است. بر بنیاد قانون شهردار اجازۀ استخدام را دارد، حتا یک گروه ده نفری که در آغاز با من آمده بودند، انتخاب نکردم و مجموعۀ اسناد را به ریاست‌جمهوری بردم و آنان از میان اسناد چهره‌های را انتخاب کردند و کسانی که شایسته‌گی داشتند استخدام شدند و در این زمینه هیچ‌گونه سلیقه‌یی دخیل نبوده است. برای نخستین‌بار کارشیوۀ استخدام را بسیار شفاف ساختیم و بست‌ها همه به اعلان گذاشته می‌شوند و کمیته‌ها چهره‌های شایسته را استخدام کرده‌اند. کسانی که استخدام شده‌، کدرهای ورزیده‌اند و در هر جایی که مسوولیتی برای‌شان سپرده شده، تغییرات چشم‌گیری در عرضۀ خدمات به میان آمده است.
چهره‌های جدید عرضۀ خدمات را بیشتر و مصارف را کمتر ساخته‌اند.
نگاه‌های قومی به هیچ عنوان در استخدام ها نقش ندارد و اکثریت کسانی که گماشته شده از اثر شایسته‌گی و درایت‌شان بوده است.