یافته‌های یک گزارش بی بی سی نشان می‌دهد که تعداد افغان‌هایی که با استفاده از سفرهای رسمی افغانستان را ترک می‌کنند، افزایش یافته است.
براساس این گزارش، صدها افغان از جمله شماری از کارمندان دفتر ریاست جمهوری افغانستان، دیپلمات‌ها روزنامه نگاران، ورزشکاران، دانشجویان پس از سفرهای رسمی و یا هم پس از پایان مأموریت یا دوره آموزشی خود، به افغانستان باز نگشته اند.
این مساله سبب شده که شماری از برنامه‌های آموزشی برای افغان‌ها در خارج از کشور به حالت تعلیق درآیند و روند صدور ویزا برای مسافرت‌های رسمی برای شهروندان افغانستان با محدودیت‌های بیشتری روبرو شود.
چهل درصد دیپلمات‌ها بازنگشته اند
بررسی‌های کمیسیون امور بین‌المللی مجلس نماینده‌گان افغانستان نشان می‌دهد که در هشت سال گذشته ۴۰ درصد از دیپلمات‌های افغان در پایان مأموریت‌های خود از بازگشت به افغانستان خود داری کرده اند.
نور اکبری، معاون این کمیسیون گفت: «بیشتر دیپلمات‌هایی‌که باز نمی‌گردند، افرادی اند که به سفارش مقام‌های بلند پایه دولتی (در پست‌های دیپلماتیک) مقرر شده اند.»
آقای اکبری افزود: «این افراد یا خویشاوندان مقام‌های بلند پایه هستند و یا به سفارش آنها به کار گماشته شده اند. آنها پس از دو سال کار در وزارت خارجه در خارج ماموریت می‌گیرند و پس از پایان ماموریت در آنجا پناهنده می‌شوند.»
براساس یافته‌های بی بی سی، تنها در سال جاری ۱۱ تن از دیپلمات‌های افغان پس از پایان ماموریت‌شان به کشور باز نگشته‌اند.
یک مقام وزارت خارجه که نخواست نامش فاش شود، گفت: «از این دیپلمات‌ها خواسته شد که به کشور بازگردند اما آن‌ها این خواست را رد کردند و وزارت خارجه مکتوب برکناری آن‌ها را فرستاد.»
درمیان کسانی که به افغانستان باز نگشته اند، نام چند سفیر نیز به چشم می‌خورد.
مجموع دیپلومات‌ها و کارمندان افغانستان در نماینده‌گی‌های این کشور در خارج به حدود هفتصد تن می رسد.
نصیر اندیشه، سفیر افغانستان در آسترالیا و نیوزیلند می‌گوید به دلیل تفاوت شرایط زندگی و کار، این دیپلمات ها ترجیح می‌دهند به افغانستان بازنگردند.
آقای اندیشه گفت: «دیپلماتی که ۲-۳ سال در بیرون از افغانستان زندگی می‌کند، زندگی اش تحول می‌کند و امتیازات بیشتر نسبت به کابل بدست می‌آورد، حتما به این فکر می‌کند که اگر بازگردد آیا این شرایط برایش باردیگر میسر خواهد شد؟ زندگی کودکانش چگونه خواهد شد؟ از این رو ترجیح می‌دهد بازنگردد.»
روزنامه نگاران
این تنها دیپلمات‌های افغان نیستند که در پایان ماموریت‌ خود از سفر باز نمی‌گردند، ده‌ها خبرنگار افغان نیز با استفاده از سفر های رسمی، به کشور باز نگشته اند.
یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که در ده سال گذشته هفتاد تن از روزنامه‌نگاران و کارمندان رسانه‌های آزاد افغانستان در سفرهای رسمی، به اروپا، امریکا، کانادا و آسترالیا رفته اند و در همان کشورها تقاضای پناهنده‌گی کرده اند.
بسیاری از آن‌ها روزنامه نگارانی هستند که یا به خاطر پوشش برنامه‌های خبری فرستاده شده‌اند و یاهم برای شرکت در برنامه های کوتاه مدت دیگر مثل برنامه‌های آموزشی به کشور دیگری رفته اند.
برای دانستن دلایل عدم بازگشت روزنامه‌نگاران به یکی از آنها به نام مستعار مریم در ناروی زنگ زدم.
مریم گفت: «وقتی شرایط اینجا را دیدم، فکر کردم باید اینجا بمانم و سعی کردم نروژی‌ها را قناعت بدهم که برایم اقامت بدهند. باور کنید اگر ۱۰ درصد امنیت و امکاناتی که اینجا است، در افغانستان می‌بود من باز می‌گشتم.»
فرار ۶۰ ورزشکار در یک دهه
ورزشکاران افغان در یک دهه گذشته دستاوردهای خوبی از مسابقات بین‌المللی داشته اند اما برخی از آن‌ها در جریان سفرهای رسمی و مسابقات جهانی به کشورها اروپایی  فرار کرده اند. این گزارش نشان می‌دهد که در یک دهه گذشته دست‌کم ۶۰ ورزشکار افغان با استفاده از سفرهای رسمی در خارج از افغانستان درخواست پناهنده‌گی داده اند.
این ورزشکاران یا به صورت فردی و یا هم بصورت گروهی از چشم مربی و مسوولان فدراسیون ناپدید شده و خود را به اداره پناهندگی کشورهای میزبان معرفی کرده اند.
دانشجویان
شمار دانشجویانی که با به دست آوردن بورسیه های آموزشی به امریکا و اروپا سفر می‌کنند و آنجا مقیم می‌شوند، بیشتر است.
در یک دهه گذشته سفارت امریکا در کابل برنامه‌های مختلفی برای فرستادن دانش آموزان افغان به مسافرت های کوتاه مدت و دراز مدت به امریکا داشته است.
مرسل غیاثی، از دانش آموزان افغان خاطره بدی از فرار دوتن از کسانی را به یاد می‌آورد که سال گذشته با او به امریکا رفته بودند.
او گفت: «وقتی این دو نفر فرار کردند، پولیس در مورد آنها از ما تحقیق کرد. بر گشت و گذار ما محدویت بیشتری وضع شد، بر دیدار خانواده‌ها و اقارب ما نیز محدویت وضع شد. پاسپورت‌های ما را نیز پولیس نزد خود نگهداشت.»
در یک مورد دیگر، سوسن احمدی دانش آموز افغان نیز شاهد فرار دوتن از همسفران خود بود.
او گفت: «در گروه ما دختران پاکستانی و هندی نیز بودند. وقتی این دو نفر افغان فرار کردند، آنها(هندی ها و پاکستانی ها) می‌گفتند افغان‌ها برای آموختن و استفاده از چنین برنامه‌ها ( به امریکا) نمی‌آیند بلکه برای فرار و پناهجویی می‌آیند و این برای ما خیلی ناخوشایند بود.»
بی بی سی دریافته است که از مجموع ۲۶۰ دانش آموز افغان که در یک برنامه ۱ ساله به امریکا فرستاده شدند، اکثریت آنها به افغانستان بازنگشته‌اند.
این برنامه که ‘یس’ نام دارد، به دلیل عدم بازگشت شماری از افغان‌ها در حال حاضر به حالت تعلیق در آمده است.
افزون بر آن دست کم ۳۰ تن از دانشجویان افغان که با استفاده از بورس ‘فولبرایت’ برای تحصیلات عالی به امریکا رفته اند، نیز در امریکا مانده اند.
یکی از آنها که عادله نام دارد دلیل این ماندن دانشجویان در امریکا و اروپا را کسب بیشتر دانش و تجربه می‌داند.
او گفت: «اکثریت وزرای فعلی افغانستان نیز کسانی هستند که در سال‌های سابق اینجا(امریکا) آمدند، درس خواندند و اما به خاطر اینکه تجربه بیشتر پیدا کنند، پس از درس نیز اینجا ماندند. حال ما نمی توانیم بگویم آنها کار درستی نکردند.»
خیانت؟
گروهی از تحصیل کرده‌های افغان که پس از استفاده از بورسیه فولبرایت دوباره به افغانستان بازگشته اند، حالا تلاش‌هایی را برای بازگرداندن همقطاران خود شروع کرده اند.
آریه نجات، که در راس این گروه قرار دارد با بسیاری از این دانش آموزان تماس داشته تا آنها را قانع سازد که دوباره به افغانستان باگردند. به باور او کسانیکه باز نمی‌گردند «مرتکب خیانت» می‌شوند.
او گفت: «این دانشجویان وقتی تصمیم می‌گیرند که در امریکا بمانند، در حالیکه تعهد بسته بودند که در پایان تحصیل دوباره به افغانستان بر گردند، این تصمیم آنها روی ادامه برنامه فولبرایت تاثیر بدی دارد.»
او تاکید کرد که: «وقتی افغان‌های با تحصیل و با تجربه می‌روند و بر نمی گردند، این تاثیر بسیار منفی روی مردم عادی دارد. و همین فضای بد بینی و ترس و نا امنی که فعلا به وجود آمده، یکی از عواملش همین فرار روز افزون افغان‌های تحصیل کرده و با تجربه است.»
پیامد ها
فرماندهی ناتو در افغانستان برای پوشش نشست‌های این سازمان که در کشور های دیگر برگزار می‌شود، خبرنگاران افغان را به اروپا و امریکا می‌فرستد اما شماری از این خبرنگاران با استفاده از این فرصت در همان کشورها می‌مانند.
دومینیک میدلی، سخنگوی نماینده امور غیرنظامی ناتو در افغانستان به این باور است که این کار سبب بی‌اعتمادی ناتو نسبت به خبرنگاران افغان شده است.
او گفت: «شما فرصت را مساعد می‌سازید تا این افراد در برخی از بهترین نقاط دنیا رفته تجربه و مهارت نوی را فرا بگیرند اما وقتی بر نمی‌گردند، اعتماد از بین می‌رود.»
فرید احمد، یکی از روزنامه‌نگاران در افغانستان می‌گوید جلوگیری از فرار روزنامه‌نگاران دشوار است.
او گفت: «در واقع این تصمیم شخصی یک فرد است که می‌خواهد بازنگردد. متاسفانه رسانه‌ها در این مورد هیچ کاری نمی‌توانند، جز اینکه افراد با اعتمادتر را در سفرهای بعدی بفرستند.»
بسیاری از افغان‌ها قبل از اینکه فرصت سفر رسمی به کشورهای غربی را پیدا کنند، اسناد و مدارک پناهجویی را آماده می کنند.
بصیراحمد اندیشه سفیر افغانستان در آسترالیا می گوید، وزارت خارجه برنامه‌های تازه‌یی را رویدست دارد تا به عدم بازگشت دیپلماتهای افغان، نقطه پایان بگذارد
این گزارش نشان می‌دهد که خیلی از کسانی‌که بازنگشته‌اند، حتی تهدیدنامه های جعلی برای خود درست کرده اند.
البته مواردی هم وجود داشته که شماری از شهروندان افغان به دلیل تهدیدهای واقعی و جدی، بازنگشته اند و در خارج از این کشور درخواست پناهندگی داده اند.
عدم بازگشت افغانها از سفر های رسمی، سبب شده که شماری از سفارتخانه ها محدودیت هایی را بر صدور ویزا برای شهروندان افغان وضع کنند.
غلام جیلانی غروب، مشاور کمیته ملی المپیک افغانستان به یکی ازین محدویت ها اشاره می‌کند: «مثلا وقتی شما دانمارک می‌روید مانند یک زندانی در سفارت با شما مصاحبه صورت می‌گیرد. سه بار یک تیم ورزشی ما را تا اسلام آباد میخواهند، در واقع چنین فرارهایی به عزت افغانستان خیلی صدمه زده است.»
وزارت خارجه افغانستان می‌گوید برای جلوگیری از ادامه روند عدم بازگشت دیپلمات‌های افغان پس از پایان کارشان، برنامه هایی را روی دست گرفته است.
ناصر اندیشه، سفیر افغانستان در استرالیا می‌گوید در کنفرانس اخیر سفیران و سرکنسول‌های افغان در کابل، که از پانزدهم تا بیستم دسامبر در کابل برگزار شد، این چالش مطرح شد.
او گفت: «در این کنفرانس پیشنهاد شد تا برای دیپلمات های افغان در کابل خانه داده شود و بر حقوق و امتیازات مادی آنها افزوده شود.»
گزارش بی بی سی نشان می‌دهد که شماری از کسانی که در سالهای گذشته به حج رفته اند نیز دوباره به افغانستان بازنگشته اند.
البته عربستان کشور مهاجر پذیر نیست و کسانی که بعد از حج به افغانستان باز نمی‌گردند، در واقع وارد بازارکار عربستان می‌شوند.