گزارشگر:محمداکرام اندیشمند/ دوشنبه 7 جوزا 1397 - ۰۶ جوزا ۱۳۹۷
تقابل ایالات متحدۀ امریکا و جمهوری اسلامی ایران، پس از خروج برجام که با اعلان سیاستِ جدیدِ مایک پمپئو وزیر خارجۀ امریکا وارد مرحلۀ تازه گردید، برای پاکستان شانسِ بهتر و برای افغانستان چالشآفرین و زیانبار است. پاکستان در این تقابل فرصتی را در منطقه و در سیاستش بر سرِ افغانستان بهدست میآورد که در زمان سقوط شاه ایران به دست آورد، هرچند که سودهایِ این فرصت در حدِ سودهای کلانِ آن دوران برای پاکستان نباشد.
انقلاب ۱۳۵۷ ایران و فرصتِ طلاییِ پاکستان در روابطش با امریکا بر سرِ افغانستان
سقوط حکومت شاه ایران در دلو ۱۳۵۷ و ایجاد دولت اسلامیِ ضدامریکایی همزمان با حملۀ نظامی شوروی بر افغانستان، فرصت طلایی را در اختیار پاکستان گذاشت تا امریکا را در مورد افغانستان به دنبال سیاستهای خودش بکشاند. آغاشاهی وزیر خارجۀ اسبق پاکستان در شروع شکلگیری سیاست استخباراتی ایالات متحدۀ امریکا در مورد افغانستان که برنامۀ کمک به مجاهدین را روی دست گرفت، در فبروری ۱۹۸۰ به «برژینسکی « مشاور امنیت ملی رییس جمهور کارتر که به پاکستان سفر کرده بود تا توافق پاکستانیها را در حمایت از جنگ مجاهدین جلب کند، گفت: «حقیقت این است که امریکا به ما احترام نمیگذارد. از ما میخواهد که حیثیت یکی از دولتهای اقمار را اختیار نماییم. ما به خوبی میدانیم که شما چطور کوشش میکردید که با استفاده از شاه (شاه ایران) ما را به حیث یک دولت دنبالهرو نگهدارید، اما حالا آن دوران گذشت.»
پاکستانیها به خوبی میدانستند که امریکا با از دست دادن حکومت شاه ایران چارهیی جز آن ندارند تا در مورد افغانستان گوشهای خود را برای شنیدن مطالبات آنها باز نگهدارند و به دنبال سیاست و برنامههای آنها در افغانستان بروند. با بهرهگیری از این فرصت طلایی بود که جنرال اختر عبدالرحمن رییس سازمان اطلاعات نظامی ارتش پاکستان (آی.اِس .آی) به هدایت جنرال ضیاءالحق زمام دار وقت پاکستان با «هاورد هارت» رییس بخش سی.آی.ای در سفارت امریکا در اسلامآباد بر سر کمک به مجاهدین در جنگ علیه قوای شوروی و دولت مورد حمایت آنها در کابل به این توافق رسید:
۱- هیچ امریکایی، افراد سی.آی.ای و یا ارگانهای دیگر حق ندارند از خاک پاکستان، وارد افغانستان شوند.
۲- توزیع و انتقال سلاح تنها توسط افسران آی.اس.آی صورت میگیرد.
۳- تعلیمات نظامی برای مجاهدین در کمپهای آی.اس.آی و توسط افسران آن سازمان در امتداد مرز با افغانستان صورت خواهد گرفت.
۴- مأمورین سی.آی.ای اجازه تعلیم مجاهدین را ندارند.
۵- در صورت معرفی سیستم سلاحهای جدید مأمورین آن سازمان معلمین آی.اس.آی را تعلیم خواهند داد.
پاکستان در مرحلۀ جدید تقابل تهران و امریکا
خروج امریکا از برجام و اعلان سیاست جدید واشنگتن توسط مایک پمپئو وزیر خارجه که حکایت از تشدید و گسترش تقابل و خصومت با ایران دارد، پاکستان را بار دیگر در موقعیتِ بهتر بر سر اِعمال سیاستهایش در افغانستان قرار میدهد. پاکستان ابزار استفاده از بندر آبی را برای فشار علیه افغانستان در عرصۀ تجارت و اقتصاد بهدست میآورد، در حالی که با رونقگیری بندر چابهار ایران و استفادۀ افغانستان از این بندر از فشار اسلام آباد بر کابل کاسته بود. خبرگزاری رویترز در گزارشی پس از خروج امریکا از برجام، بسته شدن دروازۀ پروژۀ چابهار را بروی افغانستان مورد بحث قرار داد و نوشت که بازگشت تحریمهای امریکا علیه ایران پروژۀ چابهار را در معرض خطر قرار داده است، درحالیکه تقویت اقتصاد افغانستان یکی از اهداف کلیدی امریکا برای پایان دادن به طولانیترین مأموریت خارجیاش است. در این گزارش گفته میشود که تصمیم ترامپ در خروج از برجام نه تنها به وابستهگی افغانستان به پاکستان پایان نمیدهد، بلکه تلاش واشنگتن برای فراهمسازی زمینۀ صلح در افغانستان را تضعیف میکند. تقابل تازۀ امریکا و ایران از فشار امریکاییها بر پاکستان مبنی بر ترک حمایت از طالبان که با استراتیژی ترامپ در ۲۱ آگست سال ۲۰۱۷ اعلان شده بود، میکاهد و پاکستان میدان خود را به ادامۀ این حمایت بازتر میبیند.
هرچند این استراتژی که ۹ ماه از آن میگذرد، نه تنها هیچگونه تغییری در سیاست پاکستان مبنی بر حمایت از طالبان ایجاد نکرد، برعکس حملات نظامی و جنگ طالبان در این مدت شدت و گسترش بیسابقه یافت. گزارش تازۀ امنیتی و اطلاعاتی پنتاگون (وزارت دفاع امریکا) منتشرۀ روز ۲۱ می سال روان نیز با این عبارت که استراتیژی ترامپ برای افغانستان پیشرفت اندک داشته است، در واقع ناکارایی و ناکامی استراتیژی رییس جمهور امریکا را به خصوص در فشار بر پاکستان بیان میکند.
تقابل امریکا با ایران پس از خروج برجام حتا به همان استراتیژی ناکارآمد فشار بر پاکستان بر سر افغانستان نقطۀ پایان میگذارد. پاکستان میتواند با بهره گیری از تجارب پیشینِ خود از مرحلۀ تازۀ تقابل امریکا با ایران، مناسبات خود را با امریکاییها نزدیک سازد و از این نزدیکی سود ببرد. اما افغانستان در مرحلۀ جدید تقابل تهران و واشنگتن بیشتر زیانمند و قربانی میشود. به هر حدی که تنش و نزاع میان ایران و امریکا شدت و گستردهگی بیابد، به همان حد افغانستان به میدان انتقامگیری تهران از امریکاییها تبدیل میشود. طالبان مورد حمایت بیشتر ایران قرار میگیرند و پیچیدهگی جنگ در افغانستان ابعاد جدیدتر و عمیقتر مییابد. ایران نیز در این تقابل و این میدان قربانی میشود. اگر ترامپ و کابینۀ تهدیدگر و جنگیاش در صدد فشار بیشتر و شدیدتر بر جمهوری اسلامی ایران باشند و یا شوند، افغانستان میتواند یکی از میدانهای اِعمال این فشار و تهدید باشد. هرچند تهران به سوی افغانستان به عنوان نقطهضعف امریکاییها نگاه کند که میتواند دستان آنها را زیر سنگ گیرماندۀ افغانستان بیشتر بفشارد و مجروحتر و خونینتر کند، اما امریکاییها همچنان میتوانند افغانستان را دامی برای گرفتاری و ضربه زدن ایران بسازند.
بدون تردید از این وضعیت، پاکستان سود میبرد و ایران به عنوان کشور اصلیِ مداخلهگر و حامی تروریسم در افغانستان معرفی میشود.
Comments are closed.